Zatwierdzenie raportu o bezpieczeństwie
i kwestia akceptowalności ryzyka poważnych awarii przemysłowych
Raport o bezpieczeństwie podlega, zgodnie z art. 254 ust. 2 ustawy POŚ, zatwierdzeniu w drodze decyzji przez komendanta wojewódzkiego PSP, po uzyskaniu opinii WIOŚ. Wszelkie przewidziane przepisami zmiany RoB podlegają identycznej procedurze zatwierdzenia.
W kontekście zatwierdzenia RoB problematyka oceny i akceptowalności ryzyka poważnych awarii przemysłowych stanowi jedną z kluczowych kwestii systemu przeciwdziałania poważnym awariom przemysłowym.
O ile pojęcie ryzyka poważnej awarii opisują powszechnie przyjęte i akceptowane definicje, to kwestie mierzenia wielkości tego ryzyka, zasad jego oceny i, w szczególności, podejmowania decyzji, czy i przy jakich uwarunkowaniach dane ryzyko możemy uznać za akceptowalne, są ciągle przedmiotem rozważań, prac badawczych i dyskusji.
Ograniczając dyskusję sprawy do dwóch zasadniczych podmiotów przepisów dotyczących przeciwdziałania poważnym awariom przemysłowym, tzn. do prowadzącego zakład dużego ryzyka (ZDR) oraz do organów władzy spełniającej funkcje nadzoru i kontroli nad wykonywaniem tych przepisów, problem sprowadza się (w uproszczeniu) do udzielenia jednoznacznej odpowiedzi na dwa pytania o podstawowym znaczeniu:
- W przypadku prowadzącego ZDR: czy uzyskane w wyniku realizacji w zakładzie programu zapobiegania awariom (PZA) oraz systemu zarządzania bezpieczeństwem (SZB) zmniejszenie ryzyka poważnej awarii przemysłowej jest wystarczające i zapewnia właściwy poziom bezpieczeństwa zakładu (instalacji)?
- W przypadku komendanta wojewódzkiego PSP (zatwierdzającego raport o bezpieczeństwie) oraz WIOŚ (opiniującego RoB): jaką należy podjąć decyzję w odniesieniu do przedłożonego raportu o bezpieczeństwie – zatwierdzić raport?, zażądać dodatkowych działań lub wyjaśnień od prowadzącego ZDR?, czy też zakazać dalszej działalności zakładu (eksploatacji danej instalacji) lub wprowadzenia jego/jej do eksploatacji?
Powyższe dwa pytania mają w gruncie rzeczy ten sam sens merytoryczny, chociaż różnią się zasadniczo, jeśli chodzi o kontekst prawny.
W pierwszym przypadku negatywna odpowiedź na pytanie determinuje potrzebę weryfikacji PZA i SZB oraz podjęcia kolejnych działań w ZDR w celu osiągnięcia właściwego poziomu bezpieczeństwa, tzn. dalszego ograniczenia ryzyka poważnej awarii przemysłowej.
W drugim przypadku dowolny wariant odpowiedzi na pytanie oznacza podjęcie decyzji administracyjnej przez uprawniony na mocy przepisów ustawy – POŚ organ władzy, z wszystkimi implikacjami prawnymi wynikającymi z tej decyzji.
Decyzja dotyczy zatwierdzenia raportu o bezpieczeństwie. Podstawą tej decyzji, oprócz oceny, czy RoB spełnia formalne i merytoryczne wymagania przepisów, tzn. ustawy POŚ oraz rozporządzeń ministra gospodarki w sprawie wymagań, jakim powinien odpowiadać RoB, powinna być także ocena dotycząca akceptowalności ryzyka. Zatwierdzenie RoB jest bowiem pośrednio akceptacją poziomu ryzyka w ZDR.
Na obecnym etapie realizacji wprowadzonego w Polsce systemu przeciwdziałania poważnym awariom przemysłowym, zarówno dla prowadzących ZDR, jak i dla komend wojewódzkich PSP oraz wojewódzkich inspektoratów ochrony środowiska, przedstawione powyżej problemy akceptowalności ryzykastały się nadzwyczaj aktualne. Tym bardziej, że w Polsce nie ma w tym zakresie ani doświadczeń, ani wytycznych, ani też zaleceń.
Polskie przepisy, podobnie jak Dyrektywa Seveso II, nie określają wymagań dotyczących sposobów lub metod analizy i ewaluacji ryzyka poważnej awarii przemysłowej, ani też wymagań lub zaleceń w sprawie kryteriów akceptowalności tego ryzyka. Oznacza to potrzebę prac badawczych oraz dyskusji z udziałem zainteresowanych stron w celu wypracowania i przyjęcia określonego podejścia, usankcjonowanego w przyszłości na drodze legislacyjnej.
W kontekście omawianej problematyki poniżej zaprezentowano wybrany fragment brytyjskiego dokumentu „Poradnik oceny raportu bezpieczeństwa COMAH, część 2, rozdział 4: Polityka zapobiegania awariom i system zarządzania bezpieczeństwem”. Jak już wspomniano, dokument ten, podobnie, jak wiele innych publikacji brytyjskich zawierających interpretacje przepisów, zalecenia i wytyczne z zakresu przeciwdziałania poważnym awariom, doskonale odpowiada duchowi i literze przepisów Dyrektywy Seveso II.
