Jednym z istotnych zagrożeń, szczególnie w państwach uprzemysłowionych, są zagrożenia poważnymi awariami, które często mogą mieć katastroficzne skutki. Są to awarie w instalacjach technologicznych, magazynowych lub w urządzeniach transportowych, w wyniku których następuje uwolnienie do otoczenia, wybuch lub pożar znajdujących się w tych obiektach dużych ilości niebezpiecznych substancji chemicznych.

Skutki awarii przemysłowych i transportowych w odniesieniu do ludzi i środowiska, a także wielkość strat materialnych spowodowały, że liczne organizacje międzynarodowe oraz wiele państw, kierując się wymogami przyjętych programów ekologicznych oraz realizując zadania wynikające z polityki w zakresie ochrony środowiska, ochrony życia i zdrowia ludzi oraz bezpieczeństwa pracy, podjęły działania mające na celu zapobieganie tym zjawiskom i ograniczanie ich skutków.


Zgodnie z definicją zawartą w Dyrektywie Seveso II, poważna awaria jest to „zdarzenie, takie jak poważna emisja, pożar lub eksplozja, w wyniku niekontrolowanego rozwoju sytuacji w czasie eksploatacji dowolnego zakładu objętego zakresem zastosowania tej dyrektywy, prowadzące do powstania, natychmiast lub z opóźnieniem, poważnego niebezpieczeństwa dla zdrowia ludzkiego i/lub środowiska, związanego z obecnością jednej bądź wielu substancji niebezpiecznych”. Jest to de facto definicja poważnej awarii przemysłowej w rozumieniu przepisów polskich, gdyż przepisy Dyrektywy Seveso II wyłączają całkowicie transport substancji niebezpiecznych z zakresu jej obowiązywania.


Przepisy polskie – ustawa Prawo ochrony środowiska (POŚ) – wprowadziły następujące definicje:

poważna awaria – jest to zdarzenie, w szczególności emisja, pożar lub eksplozja, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska, lub powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem

poważna awaria przemysłowa jest to poważna awaria w zakładzie.

Wielkość zagrożeń poważnymi awariami przemysłowymi jest w Polsce bardzo duża. Na podstawie danych GIOŚ [8], na rysunku poniżej przedstawiono liczby zakładów dużego (ZDR) oraz zwiększonego ryzyka (ZZR) (liczba ZDR/ liczba ZZR) w poszczególnych województwach (stan na dzień 31 grudnia 2005 r.). Ogólna liczba ZDR według tych danych wynosi 149, liczba ZZR – 193, a łączna liczba zakładów podlegających przepisom o przeciwdziałaniu poważnym awariom przemysłowym (ZDR + ZZR) wynosi 342.

Wielkość zagrożeń poważnymi awariami przemysłowymi, mierzona liczbą zakładów zakwalifikowanych do kategorii ZDR (wymóg przygotowania raportu o bezpieczeństwie) pozwala na porównanie zagrożeń poważnymi awariami w poszczególnych krajach UE. Tak określany potencjał zagrożeń sytuuje Polskę w czołówce państw UE, po Niemczech, Francji, Włoszech, Wielkiej Brytanii, Hiszpanii i Holandii.