Poniżej przedstawiono definicje najważniejszych pojęć i terminów, stosowanych w dokumentach dotyczących przeciwdziałania poważnym awariom przemysłowym, ustalone w przepisach międzynarodowych oraz w przepisach krajowych. Ze względu na występujące przypadki stosowania w tłumaczeniach niewłaściwych lub różnych terminów, podano także oryginalne brzmienie (w języku angielskim) definiowanych pojęć.

Analiza zagrożeń (hazard analysis):

• identyfikacja (określenie) poszczególnych zagrożeń w danym systemie (układzie), określenie mechanizmów, poprzez które te zagrożenia mogą spowodować niepożądane zdarzenia, oraz ocena skutków tych zdarzeń (definicja OECD)
• identyfikacja niepożądanych zdarzeń, prowadzących do urzeczywistnienia zagrożenia, analiza mechanizmów rozwoju sytuacji/przebiegu procesu, w wyniku których te niepożądane zdarzenia mogą wystąpić, oraz, zazwyczaj, ocena rozmiaru/wielkości i względnego prawdopodobieństwa szkodliwych następstw (skutków) (tożsame z analizą ryzyka) (definicja MOP).

Awaria (accident) - niespodziewane (nieplanowane), nagłe zdarzenie (wydarzenie), które powoduje lub może (jest w stanie) spowodować obrażenia u ludzi albo uszkodzenia budynków, zakładów, materiałów lub zniszczenie środowiska.

Awaria przemysłowa (industrial accident) - zdarzenie, które nastąpiło w wyniku niekontrolowanych zmian/niekontrolowanego przebiegu jakiejkolwiek działalności związanej z substancjami niebezpiecznymi (z udziałem substancji niebezpiecznych) na terenie instalacji, np. w czasie ich produkcji, wykorzystywania, przechowywania, usuwania (składowania), postępowania z nimi lub w transporcie - w zakresie objętym paragrafem 2d art. 2. (tzn. w odniesieniu do pilnej likwidacji skutków awarii w transporcie lądowym i operacji transportowych na terenie zakładu, który zajmuje się działalnością niebezpieczną) (definicja EKG ONZ).

Bezpieczeństwo (safety) - sytuacja, w której nie występuje ryzyko niemożliwe do przyjęcia; obejmuje: zdrowie, bezpieczeństwo, ochronę środowiska, ochronę mienia (definicja OECD).

Efekt domina (domino effect) - wzrost prawdopodobieństwa lub/oraz ciężkości/wielkości skutków poważnej awarii z powodu bliskości/lokalizacji zakładów/instalacji, ilości/zapasów substancji niebezpiecznych w tych zakładach (instalacjach) (definicja UE - Dyrektywa Seveso II).

Eksploatacja instalacji lub urządzenia – użytkowanie instalacji lub urządzenia oraz utrzymywanie ich w sprawności (definicja ustawy – Prawo ochrony środowiska – POŚ)

Emisja - wprowadzane bezpośrednio lub pośrednio, w wyniku działalności człowieka, do powietrza, wody, gleby lub ziemi:

• substancje,
• energie, takie jak ciepło, hałas, wibracje lub pola elektromagnetyczne.

(definicja ustawy – POŚ).

Instalacja (installation) - jednostka techniczna w obrębie zakładu, w której produkuje się, wykorzystuje, przetwarza lub magazynuje niebezpieczne substancje. Instalacja obejmuje wszystkie urządzenia, struktury, rurociągi, maszyny, narzędzia, własne bocznice kolejowe, doki, nabrzeża do rozładunku działające na potrzeby instalacji, pirsy, magazyny i podobne urządzenia ruchome oraz stacjonarne, niezbędne do działania instalacji (definicja UE - Dyrektywa Seveso II).

Instalacja niebezpieczna (hazardous installation) - stacjonarny zakład przemysłowy (miejsce), w którym są produkowane, przetwarzane, stosowane, magazynowane (przechowywane), wykorzystywane lub unieszkodliwiane (składowane) substancje niebezpieczne w takiej postaci i ilości, że istnieje ryzyko powstania poważnej awarii z udziałem substancji niebezpiecznej/niebezpiecznych, która mogłaby spowodować poważne szkody dla zdrowia ludzkiego lub środowiska, łącznie ze szkodami w majątku (definicja OECD).

Instalacja:

• stacjonarne urządzenie techniczne
• zespół stacjonarnych urządzeń technicznych powiązanych technologicznie, do których tytułem prawnym dysponuje ten sam podmiot, położonych na terenie jednego zakładu
• obiekty budowlane nie będące urządzeniami technicznymi ani ich zespołami, których eksploatacja może spowodować emisję (definicja ustawy – POŚ).

Istotna zmiana instalacji - taka zmiana sposobu funkcjonowania instalacji lub jej rozbudowa, które mogą powodować zwiększenie negatywnego oddziaływania na środowisko (definicja ustawy – POŚ).

Nadzwyczajne zagrożenie środowiska - zagrożenie spowodowane gwałtownym zdarzeniem, nie będącym klęską żywiołową, które może wywołać znaczne zniszczenie środowiska lub pogorszenie jego stanu, stwarzając powszechne niebezpieczeństwo dla ludzi i środowiska (pojęcie stosowane dotychczas w Polsce - według ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska, która przestała obowiązywać w dniu 30 września 2001 r.).

Niebezpieczna działalność (hazardous activity) - (jakakolwiek) działalność, w trakcie której występuje lub może wystąpić (jest obecna lub może być obecna) jedna lub więcej substancji niebezpiecznych w ilościach równych wartościom progowym (wielkościom granicznym) lub większych od nich, podanych w załączniku 1 do niniejszej konwencji i która może spowodować skutki transgraniczne (definicja EKG ONZ).

Ochrona środowiska - podjęcie lub zaniechanie działań, umożliwiające zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej; ochrona ta polega w szczególności na:

• racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu jego zasobami zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju
• przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom
• przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego.

(definicja ustawy – POŚ)

Oddziaływanie na środowisko - oznacza również oddziaływanie na zdrowie ludzi (definicja ustawy – POŚ).

Ocena ryzyka (risk assessment) - ocena/osąd wielkości ryzyka określonego (zidentyfikowanego) na podstawie analizy ryzyka, z uwzględnieniem określonych kryteriów (definicja OECD).

Ocena zagrożenia (hazard assessment) - ocena/osąd, rozważenie skutków zagrożeń, włączając w to ocenę/osąd dotyczące akceptowalności zagrożenia (możliwości przyjęcia), z uwzględnieniem odniesień do odpowiednich wskaźników (kodów), norm, standardów, przepisów prawa i polityki (tożsame z oceną ryzyka) (definicja MOP).

Operator (operator) - dowolna osoba fizyczna lub prawna, która zarządza bądź sprawuje kontrolę nad zakładem lub instalacją albo na podstawie krajowych przepisów prawnych została upoważniona do sprawowania decydującej kontroli ekonomicznej nad działalnością techniczną tam prowadzoną (definicja UE - Dyrektywa Seveso II).

Plan awaryjny, plan operacyjno-ratowniczy (emergency plan), wewnętrzny (on site/internal), zewnętrzny (off site/external):

• (formalny) sporządzony na piśmie plan, w którym, na podstawie danych o zidentyfikowanych możliwych awariach instalacji niebezpiecznych oraz skutkach (następstwach) tych awarii, opisano sposób postępowania w wypadku zaistnienia awarii oraz w odniesieniu do jej skutków zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz zakładu (definicja MOP)
• formalny, pisemny plan, w którym, na podstawie identyfikacji/określenia potencjalnych awarii oraz ich skutków, ustalono (opisano), jak należy postępować w sytuacji awarii i w odniesieniu do skutków awarii zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz zakładu (definicja OECD).

Podanie do publicznej wiadomości - ogłoszenie informacji, w sposób zwyczajowo przyjęty, w siedzibie organu właściwego w sprawie oraz poprzez obwieszczenie w pobliżu miejsca planowanego przedsięwzięcia, a w sytuacji, gdy siedziba właściwego organu mieści się na terenie innej gminy niż gmina właściwa miejscowo ze względu na przedmiot ogłoszenia - także poprzez ogłoszenie w prasie lub w sposób zwyczajowo przyjęty w miejscowości lub miejscowościach właściwych ze względu na przedmiot ogłoszenia (definicja ustawy – POŚ).

Poważna awaria (major accident):

• niespodziewane (nieplanowane), nagłe zdarzenie (wydarzenie), które powoduje lub może (jest w stanie) spowodować poważne obrażenia u ludzi lub poważne uszkodzenia budynków, zakładów, materiałów lub poważne zniszczenie środowiska (definicja OECD)
• zdarzenie, takie jak poważna emisja, pożar lub eksplozja, w wyniku niekontrolowanego rozwoju sytuacji w czasie eksploatacji dowolnego zakładu objętego zakresem zastosowania tej Dyrektywy, prowadzące do powstania, natychmiast lub z opóźnieniem, poważnego niebezpieczeństwa dla zdrowia ludzkiego i/lub środowiska, związanego z obecnością jednej bądź wielu substancji niebezpiecznych (definicja UE - Dyrektywa Seveso II)
• niespodziewane, nagłe wydarzenie (zdarzenie), włączając w to takie zdarzenia, jak poważna (duża) emisja (uwolnienie), pożar lub wybuch (eksplozja), powstające w wyniku nienormalnego (nieprawidłowego) przebiegu działalności przemysłowej, w którym występuje jedna lub większa liczba substancji niebezpiecznych i które prowadzi - natychmiast lub z opóźnieniem - do poważnych (groźnych) skutków dla pracowników, ludności i środowiska wewnątrz lub na zewnątrz instalacji (definicja MOP).

Poważna awaria - zdarzenie, w szczególności emisja, pożar lub eksplozja, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem (definicja ustawy – POŚ).

Poważna awaria przemysłowa - poważna awaria w zakładzie (definicja ustawy – POŚ).

Poważne zagrożenie (major hazard) – definicja jak w przypadku zagrożenia, z dodaniem słowa „poważne” w odniesieniu do rodzaju skutków.

Powiadamianie, notyfikacja (notification), zgłoszenie:

• oficjalne zgłoszenie zakładu (instalacji), podlegającego regulacjom przepisów, do odpowiednich (kompetentnych) władz, po dokonaniu „samoidentyfikacji”, wraz z podaniem niezbędnych informacji (definicja UE - Dyrektywa Seveso II)
• wymóg dostarczenia (w odpowiedni sposób) kompetentnym władzom określonych informacji dotyczących instalacji niebezpiecznej (definicja OECD).

Prowadzący instalację lub zakład - właściciel instalacji lub zakładu albo podmiot, który włada instalacją lub zakładem na podstawie innego tytułu prawnego (definicja ustawy – POŚ).

Raport bezpieczeństwa, raport o bezpieczeństwie (safety report):

• dokument (przedkładany kompetentnej władzy do oceny i w celu realizacji innych procedur) zawierający informacje o substancjach niebezpiecznych i instalacjach, który ma na celu wykazanie, że:
• opracowano i wdrożono politykę zapobiegania poważnym awariom oraz odpowiedni system zarządzania
• zidentyfikowano zagrożenia poważnymi awariami, dokonano analizy ryzyka oraz podjęto niezbędne działania (rozwiązania) techniczne, organizacyjne i w sferze zarządzania w celu zapobiegania tym awariom i ograniczania ich skutków
• uwzględniono odpowiednie kwestie bezpieczeństwa i niezawodności w trakcie projektowania, budowy, eksploatacji, konserwacji bądź modyfikacji instalacji, urządzeń magazynowych i innych elementów związanych z działaniem tych instalacji
• przygotowano wewnętrzne plany awaryjne oraz dostarczono informacje i dane do opracowania zewnętrznych planów awaryjnych (definicja UE wynikająca z postanowień Dyrektywy Seveso II)
• sporządzony na piśmie dokument, zawierający informacje dotyczące zagadnień technicznych, organizacyjnych, zarządzania i funkcjonowania, związanych z zagrożeniami powodowanymi przez instalację niebezpieczną, oraz działań mających na celu sprawowanie kontroli nad tą instalacją, zapewniających jej bezpieczeństwo (definicja MOP).

Ryzyko (risk):

• prawdopodobieństwo wystąpienia określonego skutku, pojawiającego się w określonym czasie bądź w określonych warunkach (definicja UE - Dyrektywa Seveso II)
• połączenie (combination/kombinacja) skutku i prawdopodobieństwa jego wystąpienia (definicja OECD)
• prawdopodobieństwo niepożądanego zdarzenia powodującego określone skutki (następstwa), które może nastąpić w określonym czasie lub określonych uwarunkowaniach. Ryzyko może być wyrażone zarówno przez częstotliwość (liczba określonych zdarzeń w jednostce czasu), jak i prawdopodobieństwo wystąpienia danego (określonego) zdarzenia (w następstwie poprzedzającego go zdarzenia) w zależności od warunków (definicja MOP)
• prawdopodobieństwo wystąpienia konkretnego skutku w określonym czasie lub w określonej sytuacji  (definicja ustawy – POŚ)

.

Ryzyko akceptowalne (acceptability/tolerability of risk) - zgoda/gotowość na ponoszenie ryzyka w celu uzyskania pewnych korzyści (definicja OECD).

Skutki (awarii przemysłowych) (effects of industrial accidents) - wszelkie bezpośrednie lub pośrednie, natychmiastowe lub powstałe po pewnym czasie (opóźnione) następstwa (konsekwencje) dotyczące (między innymi): człowieka, flory i fauny, gleby, wody, powietrza i krajobrazu, wzajemnych więzi między wymienionymi elementami oraz wartości materialnych i dziedzictwa kulturowego, włączając w to zabytki (definicja EKG ONZ).

Skutki transgraniczne (transboundary effects) - poważne skutki (straty) na terytorium znajdującym się pod jurysdykcją (danej) strony, powstałe w wyniku awarii przemysłowej, która wydarzyła się na terytorium znajdującym się pod jurysdykcją innej strony (definicja EKG ONZ).

Substancja - pierwiastki chemiczne oraz ich związki, mieszaniny lub roztwory występujące w środowisku lub powstałe w wyniku działalności człowieka (definicja ustawy – POŚ).

Substancja niebezpieczna (dangerous substance) - substancja, mieszanina lub preparat wymienione w załączniku I, części 1 lub spełniające kryteria wyszczególnione w załączniku I, części 2 i obecne jako surowiec, produkt, produkt uboczny, pozostałość bądź produkt pośredni, włączając te substancje, co do których można przypuszczać, że mogą powstać w wyniku awarii (definicja UE - Dyrektywa Seveso II).

Substancja niebezpieczna - jedna lub więcej substancji albo mieszaniny substancji, które ze względu na swoje właściwości chemiczne, biologiczne lub promieniotwórcze mogą, w razie nieprawidłowego obchodzenia się z nimi, spowodować zagrożenie życia lub zdrowia ludzi lub środowiska; substancją niebezpieczną może być surowiec, produkt, półprodukt, odpad, a także substancja powstała w wyniku awarii (definicja ustawy – POŚ).

Substancje niebezpieczne (hazardous substances):

• pierwiastek, związek, mieszanina lub preparat, które ze względu na swoje właściwości chemiczne, fizyczne lub (eko)toksyczne stanowią zagrożenie (definicja OECD)
• substancja, która ze względu na swoje właściwości chemiczne, fizyczne lub toksyczne, stanowi zagrożenie (definicja MOP).

Sytuacja awaryjna, sytuacja bliska awarii, sytuacja bezpośredniego zagrożenia awarią (near miss) - niespodziewane (nieplanowane), nagłe zdarzenie, które - bez łagodzących działań systemów lub procedur bezpieczeństwa - mogłoby spowodować poważne obrażenia u ludzi lub uszkodzenia budynków, zakładów, materiałów bądź zniszczenie środowiska albo stać się przyczyną utraty szczelności obudowy, prowadzącej do poważnych negatywnych skutków, (definicja OECD).

Środowisko - ogół elementów przyrodniczych, w tym także przekształconych w wyniku działalności człowieka, a w szczególności powierzchnia ziemi, kopaliny, wody, powietrze, zwierzęta i rośliny, krajobraz oraz klimat (definicja ustawy – POŚ).

Urządzenie - niestacjonarne urządzenie techniczne, w tym środki transportu (definicja ustawy – POŚ).

Wartość/wielkość progowa (threshold quantity) - ilość danej substancji niebezpiecznej lub substancji zaliczonej do (jednej z) kategorii niebezpiecznych, znajdująca się lub mogąca powstać/znaleźć się w instalacji, przekroczenie której powoduje zaliczenie/zakwalifikowanie instalacji do kategorii instalacji niebezpiecznych (major hazard installation) (definicja MOP).

Porównaj wartość progową/próg (threshold) lub ilość/wielkość kwalifikacyjną (qualifying quantity) - stosowane w UE (Dyrektywa Seveso II).

Właściwy organ Państwowej Straży Pożarnej:

• komendant powiatowy - w sprawach dotyczących zakładów o zwiększonym ryzyku
• komendant wojewódzki - w sprawach dotyczących zakładów o dużym ryzyku. (definicja ustawy – POŚ).

Wykorzystywanie substancji - oznacza także ich gromadzenie (definicja ustawy – POŚ).

Zagrożenie (hazard):

• wewnętrzna właściwość substancji niebezpiecznej lub sytuacja fizyczna, która może prowadzić do naruszenia zdrowia ludzkiego i/lub zniszczenia środowiska (definicja UE - Dyrektywa Seveso II)
• (wewnętrzna) nieodłączna właściwość substancji, czynnika, źródła energii lub sytuacja stwarzająca potencjalną możliwość wywołania niepożądanych skutków (definicja OECD)
• sytuacja fizyczna, stwarzająca możliwość obrażeń (uszkodzeń) ludzi, szkód w majątku i środowisku lub ich kombinacja/połączenie (definicja MOP).

Zakład - jedna lub kilka instalacji wraz z terenem, do którego prowadzący instalacje posiada tytuł prawny, oraz znajdującymi się na nim urządzeniami (definicja ustawy – POŚ).

Zakład o dużym ryzyku wystąpienia awarii (zakład dużego ryzyka – ZDR)(upper tier establishment) - nazwa kategorii zakładów (instalacji) spełniających kryterium większej wartości progowej - zagrożenie poważną awarią (katastrofą), o poważnych skutkach również poza terenem zakładu.

Zakład o zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnej awarii (zakład zwiększonego ryzyka – ZZR) (lower tier establishment) - nazwa kategorii zakładów (instalacji) spełniających kryterium mniejszej wartości progowej - zagrożenie awarią o skutkach wewnątrz zakładu lub (ewentualnie) o lokalnym zasięgu skutków.

Zarządzanie ryzykiem (risk management):

• działania podejmowane w celu osiągnięcia lub poprawy bezpieczeństwa instalacji i bezpieczeństwa jej eksploatacji (definicja OECD)
• całość działań podejmowanych/prowadzonych w celu osiągnięcia, utrzymania i poprawy bezpieczeństwa instalacji i jej funkcjonowania (definicja MOP).

Zdarzenie (event) - urzeczywistnienie zagrożenia (definicja OECD).