Awarie przemysłowe - Raport o bezpieczeństwie - Wymagania Dyrektywy Seveso II

Wymagania Dyrektywy Seveso II

Zgodnie z postanowieniami art. 9 Dyrektywy Seveso II, raport o bezpieczeństwie ma na celu wykazanie, że:

polityka zapobiegania poważnym awariom i system zarządzania bezpieczeństwem do wdrażania tej polityki zostały wprowadzone w życie;
zagrożenia poważnymi awariami zostały zidentyfikowane oraz zostały podjęte niezbędne działania, aby przeciwdziałać takim awariom i ograniczać ich skutki;
odpowiednie kwestie bezpieczeństwa i niezawodności zostały uwzględnione w trakcie projektowania, budowy, eksploatacji i konserwacji instalacji, urządzenia magazynowego oraz wyposażenia i infrastruktury związanych z ich działaniem, i z którymi wiąże się zagrożenie poważną awarią wewnątrz zakładu;
zostały przygotowane wewnętrzne plany operacyjno-ratownicze oraz że została dostarczona informacja umożliwiająca przygotowanie zewnętrznych planów operacyjno-ratowniczych;
kompetentnym władzom została dostarczona wystarczająca informacja, umożliwiająca podejmowanie decyzji dotyczących lokalizacji nowej działalności gospodarczej lub zagospodarowania terenów wokół istniejących zakładów.

Jednocześnie raport ma na celu dostarczenie kompetentnym władzom informacji niezbędnych do podejmowania właściwych decyzji dotyczących lokalizacji nowej działalności gospodarczej oraz/lub zagospodarowania terenów w otoczeniu zakładów. Raport bezpieczeństwa jest podstawowym dokumentem w systemie obowiązków i procedur przewidzianych w dyrektywie. Jest to dokument, którego celem jest wskazanie, jakie są zagrożenia oraz jakie środki i działania zostały w zakładzie podjęte, aby zapobiegać awariom i ograniczać ich skutki.

Minimalny zakres danych i informacji, które mają być zawarte w raporcie o bezpieczeństwie, określa załącznik II do Dyrektywy Seveso II.

Zawartość raportu o bezpieczeństwie

Informacje dotyczące „polityki zapobiegania awariom” – zgodnie z załącznikiem III do Dyrektywy Seveso II.
Informacje dotyczące otoczenia zakładu - lokalizacja, dane geograficzne, warunki meteorologiczne, geologiczne, wodne; dane dotyczące instalacji oraz działalności zakładu, a także opis miejsc, gdzie może wystąpić poważna awaria.
Szczegółowy opis instalacji, opis wytwarzanych produktów oraz warunków, w których może wystąpić poważna awaria, wraz z opisem podjętych środków zapobiegawczych; opis procesów technologicznych oraz szczegółowy opis substancji niebezpiecznych wraz z ich danymi identyfikacyjnymi, charakterystyką właściwości i ilości, opisem zagrożeń, jakie powodują, oraz opisem ich zachowania w warunkach normalnych i awaryjnych.
Analiza ryzyka, opis scenariuszy poważnych awarii, ich prawdopodobieństwa i warunków, w jakich mogą wystąpić; ocena skutków poważnych awarii (z włączeniem map, ilustracji lub innych opisów, pokazujących obszary, które mogą być dotknięte skutkami awarii) oraz opis środków i urządzeń służących do zapewnienia bezpieczeństwa instalacji.
Opis urządzeń, działań awaryjnych, sił i środków służących ograniczaniu skutków awarii i działań ratowniczych oraz podsumowanie tych zagadnień, niezbędne do przygotowania wewnętrznego planu awaryjnego.

Zawartość i struktura raportu bezpieczeństwa powinny spełniać co najmniej wymagania określone w załączniku II dyrektywy. Powinien on również zawierać aktualny wykaz substancji znajdujących się w zakładzie.

Dyrektywa Seveso II nakłada na operatora zakładu obowiązek okresowego przeglądu i aktualizacji raportu bezpieczeństwa (przynajmniej co 5 lat) oraz jego przeglądu i aktualizacji w każdym innym czasie z inicjatywy samego operatora, na żądanie kompetentnych władz oraz w związku z koniecznością uwzględnienia istotnych zmian w zakładzie lub postępu wiedzy technicznej.

Dla ułatwienia Czytelnikowi praktycznego wykorzystania niniejszych materiałów dotyczących sporządzania oraz zawartości raportu o bezpieczeństwie, poniżej zamieszczono pełny tekst załącznika II do Dyrektywy Seveso II.

Załącznik II. Minimalny zakres danych i informacji, które mają być zawarte w raporcie o bezpieczeństwie, opisanym w artykule 9

Informacje o systemie zarządzania oraz organizacji zakładu z punktu widzenia zapobiegania poważnym awariom
Informacja powinna obejmować zagadnienia wymienione w załączniku III.
Informacje dotyczące otoczenia zakładu
1. Opis lokalizacji oraz otoczenia zakładu, z uwzględnieniem położenia geograficznego, warunków meteorologicznych, geologicznych i wodnych oraz, w razie konieczności, opis historyczny dotyczący tych spraw;
2. Identyfikacja instalacji oraz innych działań prowadzonych w zakładzie, które mogą stwarzać zagrożenie poważną awarią;
3. Opis miejsc zakładu, w których może wystąpić poważna awaria.
Opis instalacji
1. Opis głównych rodzajów podstawowej działalności oraz wytwarzanych produktów poszczególnych oddziałów zakładu, które są istotne z punktu widzenia bezpieczeństwa, źródeł ryzyka poważnych awarii oraz warunków, w jakich może wystąpić poważna awaria, wraz z opisem proponowanych środków zapobiegawczych;
2. Opis procesów technologicznych, a w szczególności sposobów ich prowadzenia;
3. Opis substancji niebezpiecznych:
  1. Wykaz substancji niebezpiecznych zawierający:
    - informacje identyfikujące substancje niebezpieczne: nazwę chemiczną, numer CAS, nazwę według nomenklatury IUPAC,
    - maksymalne ilości substancji niebezpiecznych, które znajdowały się lub będą się prawdopodobnie znajdowały w zakładzie;
  2. Właściwości fizyczne, chemiczne i toksyczne ze wskazaniem zagrożeń bezpośrednich i opóźnionych dla człowieka i środowiska;
  3. Fizyczne i chemiczne zachowanie się substancji w normalnych warunkach ich stosowania oraz w przewidywanych warunkach awaryjnych.
Określenie i analiza ryzyka wystąpienia awarii oraz metody zapobiegania
1. Szczegółowy opis możliwych scenariuszy poważnych awarii oraz ich prawdopodobieństwa i warunków, w których mogą wystąpić, włączając podsumowanie zdarzeń mogących odgrywać znaczącą rolę w wywołaniu poszczególnych scenariuszy awarii, opis wewnętrznych i zewnętrznych w odniesieniu do instalacji przyczyn awarii;
2. Ocena rozmiarów oraz stopnia ciężkości skutków opisanych poważnych awarii włączając mapy, ilustracje lub, jeśli to właściwe, odpowiednie opisy, pokazujące obszary, które mogą być narażone na skutki awarii, pochodzącej z zakładu podlegającego przepisom artykułów 13(4) i 20.
3. Opis parametrów technicznych oraz urządzeń wykorzystanych do zapewnienia bezpieczeństwa instalacji.

Środki zapobiegawcze i działania mające na celu ograniczenie skutków poważnej awarii
1. Opis urządzeń zainstalowanych w zakładzie w celu ograniczenia skutków poważnych awarii;
2. Organizacja alarmowania i działań ratowniczych;
3. Opis wewnętrznych i zewnętrznych sił i środków, które mają być zastosowane;
4. Podsumowanie dotyczące zagadnień opisanych w punktach A, B i C, niezbędnych do przygotowania wewnętrznego planu awaryjnego [operacyjno-ratowniczego] zgodnie z artykułem 11.

Z tekstu zawartego w ramce, dotyczącego wymagań UE w odniesieniu do zawartości raportu o bezpieczeństwie, oraz w treści zamieszczonego powyżej załącznika II do Dyrektywy Seveso II wynika, że pierwszym, zasadniczym rozdziałem raportu o bezpieczeństwie powinna być informacja operatora o systemie zarządzania oraz organizacji zakładu z punktu widzenia zapobiegania poważnym awariom, która powinna obejmować zagadnienia wymienione w załączniku III, czyli informacja dotycząca MAPP, to znaczy programu zapobiegania awariom oraz systemu zarządzania bezpieczeństwem. Kwestie PZA oraz SZB są przedmiotem odrębnego, zamieszczonego wcześniej na niniejszej stronie internetowej rozdziału. Tym niemniej, ze względu na wagę tych zagadnień w kontekście sporządzania i zawartości raportu o bezpieczeństwie, treść załącznika III przedstawiono w tym rozdziale ponownie. Będzie to z pewnością pomocne dla zrozumienia wielu uwag, zawartych w dalszej części tego rozdziału, a w szczególności dla wykorzystania Wytycznych UE dotyczących sporządzania raportów o bezpieczeństwie. Jest to tym bardziej istotne, jeśli uwzględnimy pewne znaczące różnice w wymaganiach polskich oraz unijnych, dotyczących raportów o bezpieczeństwie, które zostaną tutaj wskazane i omówione.

Załącznik III. Zasady odnoszące się do artykułu 7 oraz informacje odnoszące się do artykułu 9, dotyczące systemu zarządzania i organizacji zakładu z punktu widzenia zapobiegania poważnym awariom

W celu wprowadzenia w życie zasad polityki operatora, dotyczącej zapobiegania poważnym awariom, oraz systemu zarządzania bezpieczeństwem, należy uwzględnić niżej wymienione zagadnienia. Wymagania ustalone w dokumencie wymienionym w artykule 7 powinny być odpowiednie do zagrożeń poważnymi awariami, jakie stwarza zakład:

polityka zapobiegania poważnym awariom powinna być ustalona na piśmie oraz powinna obejmować ogólne cele i zasady działań operatora w zakresie zarządzania zagrożeniami poważnymi awariami;
część ogólnego systemu zarządzania, która obejmuje strukturę organizacyjną, obowiązki, działania, procedury, procesy oraz środki do ustalania i wdrażania polityki zapobiegania poważnym awariom, powinna zostać włączona do systemu zarządzania bezpieczeństwem;
w systemie zarządzania bezpieczeństwem powinny zostać uwzględnione następujące kwestie:
1. organizacja i personel - rola i obowiązki personelu zajmującego się zarządzaniem poważnymi zagrożeniami na wszystkich poziomach organizacji. Określenie potrzeb szkoleniowych tego personelu i zapewnienie takiego szkolenia. Włączenie pracowników oraz personelu podwykonawców pracujących w zakładzie;
2. określenie i ocena poważnych zagrożeń - przyjęcie i wdrożenie procedur systematycznego identyfikowania poważnych zagrożeń wynikających z normalnego lub nienormalnego działania oraz ocena prawdopodobieństwa i stopnia ciężkości zagrożeń;
3. kontrola operacyjna - przyjęcie i wdrożenie procedur i instrukcji bezpiecznego działania, włączając konserwację urządzeń, procesy, wyposażenie i przestoje;
4. zarządzanie zmianami - przyjęcie i wdrożenie procedur planowania modyfikacji istniejących lub projektowania nowych instalacji, procesów lub urządzeń magazynowych;
5. planowanie na wypadek awarii - przyjęcie i wdrożenie procedur do identyfikowania przewidywalnych awarii poprzez systematyczną analizę oraz procedur przygotowywania, sprawdzania i przeglądu planów awaryjnych [operacyjno-ratowniczych], w celu właściwego reagowania oraz zapewnienie specjalistycznych szkoleń pracowników, których to dotyczy. Szkolenia te powinny obejmować wszystkich pracowników zatrudnionych w zakładzie oraz odpowiednich pracowników podwykonawców;
6. przeprowadzanie monitoringu - przyjęcie i wdrożenie procedur ciągłej oceny zgodności z celami ustalonymi przez operatora w ramach polityki zapobiegania poważnym awariom i systemu zarządzania bezpieczeństwem oraz mechanizmów przeprowadzania badań i podejmowania działań korygujących w przypadku niezgodności. Procedury powinny obejmować system ustalony przez operatora w celu sporządzania raportów dotyczących poważnych awarii lub sytuacji grożących poważnymi awariami, szczególnie tych, w których zawiodły środki zapobiegawcze, badania tych zdarzeń oraz dalsze działania podejmowane na podstawie wyciągniętych wniosków;
7. audit i przeglądy - przyjęcie i wdrożenie procedur okresowej, systematycznej oceny polityki zapobiegania poważnym awariom oraz oceny efektywności i adekwatności systemu zarządzania bezpieczeństwem; udokumentowany przegląd wyników polityki i systemu zarządzania bezpieczeństwem oraz jej aktualizacja przez naczelne kierownictwo.