PRZECIWDZIAŁANIE POWAŻNYM AWARIOM PRZEMYSŁOWYM Tematy badawcze - streszczenia Serwis nt. przeciwdziałania poważnym awariom przemysłowym ARTYKUŁY Aktualne wydawnictwa

Przeciwdziałanie poważnym awariom przemysłowym  - Tematy badawcze - streszczenia

Analiza międzynarodowych aktów prawnych dotyczących zapobiegania dużym awariom procesowym, ocena aktualnej sytuacji w Kraju oraz opracowanie programu niezbędnych rozwiązań.

Dokonano analizy przepisów międzynarodowych (UE, OECD, EKG-ONZ, MOP) dotyczących zarządzania ryzykiem awarii przemysłowych i ograniczania ich skutków. Na tej podstawie określono obowiązki i zadania zarządów obiektów niebezpiecznych oraz właściwych władz i służb publicznych w zakresie zapobiegania awariom przemysłowym, przygotowania się na wypadek awarii oraz reagowania na takie zdarzenia w celu ograniczania i/lub likwidacji ich skutków.
Przeanalizowano przepisy dotyczące przeciwdziałania awariom w Wielkiej Brytanii, RFN, Szwajcarii oraz USA, a więc w państwach, w których zasady przeciwdziałania poważnym awariom przemysłowym są precyzyjnie uregulowane i dobrze wykonywane w praktyce.
Wiele rozwiązań zastosowanych w tych krajach może okazać się przydatne w Polsce.
Wykonano analizę polskich przepisów mających związek z przeciwdziałaniem awariom przemysłowym i ich skutkom.
Dokonano oceny poziomu zagrożenia wielkimi awariami ze strony przemysłu oraz zagrożeń awariami o zasięgu lokalnym w Polsce.
Oceniono stan systemu ratownictwa chemiczno-ekologicznego oraz stan zagrożeń awariami chemicznymi w transporcie niebezpiecznych materiałów w Polsce.
Określono założenia i zakres programu prac, podjęcie i realizacja których powinna zapewnić wdrożenie w Polsce systemu przeciwdziałania zagrożeniom awariami przemysłowymi, zgodnego ze standardami Unii Europejskiej oraz z innymi regulacjami międzynarodowymi.

Zakład Zagrożeń Chemicznych i Pyłowych

Zapobieganie wielkim awariom przemysłowym i ograniczanie ich skutków

Dokonano szczegółowej analizy nowych przepisów polskich dotyczących nadzwyczajnych zagrożeń środowiska, wprowadzonych w życie od 1 stycznia 1998 r. przez znowelizowaną ustawę o ochronie i kształtowaniu środowiska. Przeanalizowano także projekt rozporządzenia wykonawczego Ministra Gospodarki, które ma na celu regulację większości kwestii wymaganych przez przepisy UE i OECD.
Wskazano na występujące niezgodności nowych przepisów krajowych z wymaganiami standardów międzynarodowych oraz wskazano te kwestie, które zgodnie z przepisami UE powinny być, lecz nie zostały dotychczas w Polsce uregulowane. Sformułowano odpowiednie wnioski w tych sprawach.
Wykonano analizę danych PIP, PIOŚ oraz PSP dotyczących rozpoznania wielkości zagrożeń przemysłowymi awariami chemicznymi w Polsce. Uwzględniając kryteria kwalifikacyjne dla obiektów niebezpiecznych, ustalone w Dyrektywie UE 96/82/WE (tzw. Dyrektywa Seveso II lub Comah), wykonano syntezę zagrożeń wielkimi i lokalnymi awariami przemysłowymi w Polsce. Wielkość tych zagrożeń jest znacząca; w porównaniu do krajów członkowskich UE stawia ona Polskę po takich państwach jak Niemcy, Francja, Wielka Brytania, Włochy i Hiszpania (wielkość zagrożeń w dwóch ostatnich państwach może być porównywalna do sytuacji w Polsce). Wstępna identyfikacja niebezpiecznych obiektów w kraju ma istotne znaczenie: określa ona wagę wprowadzenia odpowiednich przepisów dla bezpieczeństwa procesowego, bezpieczeństwa ludności i ochrony środowiska. Stanowi także ważną informację przydatną w trakcie wykonywania przepisów dotyczących przeciwdziałania poważnym awariom przemysłowym po zakończeniu ich wprowadzania w Polsce.

Zakład Zagrożeń Chemicznych i Pyłowych

Opracowanie systemu notyfikacji substancji niebezpiecznych stosowanych w ilościach ponadprogowych oraz systemu notyfikacji obiektów niebezpiecznych, zgodnych z przepisami UE

Dokonano analizy odpowiednich dyrektyw UE odnoszących się do kwalifikacji i klasyfikacji substancji niebezpiecznych. Przeanalizowano także rozwiązania odnoszące się do tych zagadnień zastosowane w Wielkiej Brytanii i w Niemczech - tych krajach członkowskich UE, w których procedury te są szczególnie dobrze wykonywane.
Dokonano analizy nowych polskich przepisów obowiązujących w Polsce od września 1998 r (Rozporządzenie MZiOS) dotyczących klasyfikacji niebezpiecznych substancji chemicznych, stwierdzając ich zgodność z wymaganiami UE w odniesieniu do zasad klasyfikacji substancji. Wykonanie postępowania klasyfikacyjnego stanowi podstawę procedury identyfikacji obiektów niebezpiecznych.
Z tego względu przeanalizowano merytoryczne i prawne aspekty klasyfikacji tych substancji i preparatów, które, na podstawie przepisów Dyrektywy Seveso II (96/82/WE), stanowią wraz z przypisanymi im wartościami progowymi Qi kryteria kwalifikacyjne dla obiektów niebezpiecznych. To znaczy obiektów, które zagrażają poważnymi przemysłowymi awariami chemicznymi.
Opracowano - na podstawie wymagań UE oraz przepisów polskich - instrukcje i wytyczne dotyczące zasad postępowania
- w odniesieniu do klasyfikacji substancji i preparatów do tych kategorii, które
  stanowią, łącznie z odpowiednią wartością progową, kryteria kwalifikacyjne
  dla obiektów niebezpiecznych,
- w odniesieniu do wyboru wielkości wartości progowych Qi przy identyfikacji
  obiektów niebezpiecznych oraz sposobu wykonywania procedury sumowania
  qi /Qi .
W celu zapewnienia prawidłowości wykonywania procedur identyfikacji obiektów niebezpiecznych oraz ułatwienia jej wykonywania opracowano bazę danych o tych substancjach niebezpiecznych, które należy uwzględnić przy wykonywaniu procedury identyfikacji obiektów niebezpiecznych. Te bazy danych stanowią "rozwinięte" kryteria kwalifikacyjne dla obiektów niebezpiecznych.
Na podstawie otrzymanych wyników, już w roku 2000 rozpoczęto prace wdrożeniowe. W ramach wdrożeń, na podstawie umowy CIOP z Ministerstwem Pracy i Polityki Społecznej opracowano i wydano (nakład 1000 egz.) monografię pt. "Identyfikacja obiektów zagrażających poważną awarią przemysłową. Substancje niebezpieczne i zasady postępowania. Wytyczne."
Wytyczne (255 stron) są przeznaczone dla zakładów w których występują substancje niebezpieczne w znaczących ilościach, które w związku z tym powinny wykonywać procedury identyfikacji (kilka tysięcy zakładów). Są one także przeznaczone dla władz i instytucji państwowych wykonujących funkcje nadzoru i kontroli a także inne zadania w zakresie przeciwdziałania poważnym awariom przemysłowym.
Oprócz zaleceń dotyczących prawidłowego wykonywania procedur klasyfikacji substancji i preparatów oraz kwalifikacji obiektów do kategorii niebezpiecznych (identyfikacji) "Wytyczne" zawierają pełne (według stanu przepisów oraz wiedzy na dzień dzisiejszy) wykazy substancji stanowiących kryteria kwalifikacyjne. Opracowane bazy danych zawierają ponad 1200 substancji i preparatów, w tym ponad 100 substancji i mieszanin pirotechnicznych. Jest to szczególnie istotne ze względu na zagrożenia stwarzane przez "pirotechnikę" i równocześnie ze względu na luki w prawodawstwie polskim w odniesieniu do tej kategorii substancji niebezpiecznych.
Ponadto, w ramach umowy z Polską Izbą Przemysłu Chemicznego w ramach wdrożeń wyników omawianego zadania opracowano i wydano monografię "Listy substancji chemicznych do identyfikacji obiektów niebezpiecznych. Dyrektywa Seveso II".
Ważnym rezultatem realizacji zadania, w szczególności odnoszącym się do wdrożenia jego wyników (a także wyników innych zadań wykonanych w ramach Programu Wieloletniego "Bezpieczeństwo i Ochrona Człowieka w środowisku pracy"), było zorganizowanie przez CIOP i przeprowadzenie w dniu 13 marca 2001r. I Krajowej Konferencji Naukowo-Technicznej p.n. "Główne procedury zapobiegania poważnym awariom przemysłowym i ograniczania ich skutków". Przedstawiono na niej 10 referatów omawiających wyniki prac osiągnięte przez Centralny Instytut Ochrony Pracy, Instytut Chemii Przemysłowej, Instytut Energii Atomowej, Instytut Ochrony Środowiska oraz Szkołę Główną Służby Pożarniczej.
W konferencji, która odbyła się pod patronatem Wicepremiera - Ministra Gospodarki oraz Głównego Inspektora Pracy wzięło udział około 180 uczestników reprezentujących naczelne i centralne urzędy państwa, w tym Państwową Straż Pożarną, Państwową Inspekcję Pracy oraz Inspekcję Ochrony Środowiska; kilkadziesiąt zakładów przemysłowych, które mogą stwarzać zagrożenia poważnymi awariami oraz jednostki naukowo-badawcze uczestniczące w realizacji Programu Wieloletniego. Materiały z konferencji zostały wydane i przekazane uczestnikom konferencji a także innym odbiorcom.
Celem końcowego etapu zadania było opracowanie propozycji rozwiązań dotyczących procedury notyfikacji (terminologia zastosowana w Dyrektywie Seveso II), czyli procedury zgłoszenia, zgodnie z nowymi regulacjami krajowymi.
Obejmują one zalecenia dotyczące ważnych aspektów procedury powiadamiania w odniesieniu do informacji, która powinna być zawarta w dokumencie notyfikacyjnym, tzn. w "Zgłoszeniu" sporządzanym przez prowadzącego obiekt niebezpieczny i przedstawianym kompetentnym (właściwym) władzom.
W odniesieniu do zagadnień dotyczących procedury zgłaszania (notyfikacji) substancji niebezpiecznych wymaganej w trakcie zgłaszania obiektów niebezpiecznych właściwym władzom przeanalizowano przesłanki prawne i merytoryczne odnoszące się do informacji charakteryzujących substancje niebezpieczne oraz informacji o powodowanych przez nie zagrożeniach.
Na podstawie wykonanych analiz opracowano bazę danych o substancjach niebezpiecznych oraz opracowano "książkę adresową" kart substancji, umożliwiającą sprawne wykonanie procedury ich zgłoszenia (notyfikacji).
Uwzględniając wymagania Dyrektywy Seveso II oraz nowych przepisów polskich (ustawa - Prawo ochrony środowiska) dokonano odpowiednich analiz oraz przedstawiono wyniki prac dotyczących określania czynników, które mogą zwiększać zagrożenie poważną awarią, oraz czynników, które mogą pogłębić jej skutki, tzn. zwiększyć stopień ciężkości awarii.
Omówiono czynniki wewnętrzne oraz zewnętrzne, które należy uwzględniać w celu charakteryzacji terenu otaczającego obiekty niebezpieczne w tym odnoszące się do tzw. efektu domina. Zaproponowano parametry (odległość lub promień okręgu), które zaleca się stosować w celu ujednoliconego w skali kraju sposobu charakteryzowania obiektu z punktu widzenia dodatkowych zagrożeń. Zalecane wielkości uwzględniają rodzaje zagrożeń stwarzanych przez obiekty niebezpieczne i rodzaje substancji oraz elementy charakteryzujące wrażliwość otoczenia na różne rodzaje zagrożeń awaryjnych.
Mając na uwadze potrzebę ujednolicenia w skali kraju sposobu realizacji procedury notyfikacji, czyli zgłoszenia obiektów niebezpiecznych, a także potrzebę zapewnienia dostarczenia właściwym władzom wystarczających z punktu widzenia wstępnej oceny ryzyka informacji i przesłanek decyzyjnych, opracowano zalecany, wzorcowy projekt dokumentu "Zgłoszenia".
Przeanalizowano także aspekty związane z zarządzaniem bezpieczeństwem w przedsiębiorstwie, w którym, ze względu na znaczące ilości niebezpiecznych substancji chemicznych, niezbędne będzie wykonywanie procedury identyfikacji obiektów niebezpiecznych oraz procedury zgłoszenia (jeśli zakład posiada obiekty o zwiększonym lub dużym ryzyku). Przedstawiono opracowane zalecenia w sprawie niezbędnych procedur zarządzania w zakładzie oraz zalecenia dotyczące włączenia do systemów zarządzania bezpieczeństwem zadań wynikających z przepisów o przeciwdziałaniu poważnym awariom przemysłowym, odnoszących się do identyfikacji i notyfikacji (zgłoszenia) obiektów i substancji niebezpiecznych.

Zakład Zagrożeń Chemicznych i Pyłowych