Do zakresu działania Instytutu należy:

prowadzenie badań naukowych i prac rozwojowych oraz realizacja innych zadań  ustalonych dla Instytutu przez Radę Ministrów w programach wieloletnich prowadzenie innych niż określone w pkt. 1 badań naukowych i prac rozwojowych w zakresie ochrony pracy w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii, a także wdrażanie ich wyników do praktyki w celu eliminacji lub ograniczenia przyczyn powodujących wypadki przy pracy i choroby zawodowe upowszechnianie wyników ww. prac, przez wydawnictwa, publikacje, konkursy, wystawy, konferencje naukowe, sympozja i seminaria podejmowanie działalności w zakresie doskonalenia metod prowadzenia badań naukowych i prac rozwojowych tworzenie programów i pomocy edukacyjnych dla systemu edukacji narodowej oraz prowadzenie szkoleń i kształcenia podyplomowego w dziedzinie  bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii opracowywanie i opiniowanie standardów w zakresie ochrony pracy w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii, a także warunków przestrzegania tych standardów prowadzenie certyfikacji w zakresie uzyskanych akredytacji, a także certyfikacji innych wyrobów lub usług związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy oraz wykonywanie badań laboratoryjnych do celów certyfikacji prowadzenie działalności w zakresie informacji naukowej, technicznej i ekonomicznej, własności przemysłowej i intelektualnej oraz współpracy naukowej z wiodącymi ośrodkami w kraju i za granicą opracowywanie analiz, ocen i ekspertyz wykonywanie innych zadań zlecanych przez organ nadzorujący

Instytut jest państwową jednostką organizacyjną wyodrębnioną pod względem prawnym, organizacyjnym i ekonomiczno-finansowym. Posiada osobowość prawną.

Instytut posiada uprawnienia do nadawania stopnia naukowego doktora w dyscyplinie inżynieria środowiska.

Instytut zatrudnia obecnie ok. 284 osoby, z czego 91 - to pracownicy naukowi. W grupie tej profesorowie stanowią 21%, adiunkci - 55%, a asystenci - 24%.