Walka z hałasem i drganiami Danuta Augustyńska, Dariusz Pleban, s. 6-11 Technicznie rzecz biorąc Agnieszka Wolska, Marek Dźwiarek, s. 12-17 Zagrożenia chemiczne i pyłowe Małgorzata Pośniak, s. 18-25 Ergonomia to wygoda i zdrowie Maria Konarska, s. 26-31 Zagrożenia elektromagnetyczne i elektryczność statyczna Jolanta Karpowicz, Zygmunt J. Grabarczyk, s. 32-35 Bezpiecznie na każdym stanowisku pracy Katarzyna Majchrzycka, s. 36-41 Zarządzać bezpieczeństwem to przewidywać zagrożenia Zofia Pawłowska, s. 42-43 Walka z hałasem i drganiami Danuta Augustyńska, Dariusz Pleban Ochrona pracowników przed zagrożeniami powodowanymi hałasem i drganiami mechanicznymi (wibracjami) w środowisku pracy jest podstawowym celem badań prowadzonych przez Zakład Zagrożeń Wibroakustycznych CIOP-PIB. W ich wyniku powstały m.in. metody i unikatowe w kraju stanowiska do badań właściwości akustycznych i mechanicznych ochronników słuchu. Dzięki nim możliwe jest prowadzenie badań do oceny zgodności ochronników słuchu zgodnie z wymaganiami dyrektywy 89/686/EWG, a tym samym eliminowanie z polskiego rynku ochronników słuchu niespełniających tych wymagań. W Zakładzie powstały również nowe rozwiązania środków ochrony indywidualnej przed hałasem, m.in. model ochronnika słuchu z elektronicznym systemem aktywnej redukcji hałasu i łączności wewnętrznej, niezależne nauszniki przeciwhałasowe FASER N1 i nahełmowe FASER H1, nauszniki przeciwhałasowe z regulowanym tłumieniem FASER N1-E3. Przeprowadzono ocenę ryzyka zawodowego związanego z narażeniem na hałas i drgania mechaniczne na stanowiskach pracy w środkach komunikacji miejskiej, z wykorzystaniem dozymetrycznej metody badań. W zakresie nowych metod badania i oceny skuteczności ochronników słuchu opracowano stanowisko badawcze oraz procedury w języku Matlab do analizy przebiegów czasowych sygnałów akustycznych do badań skuteczności tłumienia hałasów impulsowych przez ochronniki słuchu, w tym wkładek przeciwhałasowych dla różnych geometrii przewodu słuchowego Technicznie rzecz biorąc Agnieszka Wolska, Marek Dźwiarek Zakład Techniki Bezpieczeństwa CIOP-PIB koncentruje swoją działalność na doskonaleniu rozpoznawania zagrożeń mechanicznych, elektrycznych oraz zagrożeń promieniowaniem optycznym, a także na opracowywaniu metod oceny związanego z nimi ryzyka zawodowego. W Zakładzie opracowuje się i doskonali zasady oraz rozwiązania zmniejszające poziom ryzyka zawodowego, wykorzystując w tym celu nowoczesne narzędzia i zaawansowane techniki komputerowe, technikę rzeczywistości wirtualnej czy koncepcje sieci neuronowych. Opracowano m.in. programy komputerowe: „PRO-M” do oceny ryzyka na etapie projektowania maszyn, „Promlaser” do oceny ryzyka zawodowego promieniowaniem laserowym odbitym na stanowiskach pracy, „LaserShieldSolver” do analizy zagrożeń promieniowaniem laserowym odbitym, metodę badań oraz stanowiska do badania skanerów laserowych, wytyczne w zakresie wymagań bezpieczeństwa w magazynach wysokiego składowania oraz w transporcie wewnętrznym, metody i oprogramowanie do modelowania komputerowego i symulacji procesów ewakuacji ludzi z budynków. Określono wpływ parametrów narzędzi tnących na powstawanie zjawiska odrzutu w procesie przecinania drewna pilarką łańcuchową oraz sposoby ograniczania tego zjawiska. Zagrożenia chemiczne i pyłowe Małgorzata Pośniak Substancje chemiczne i pyły to szkodliwe czynniki środowiska pracy występujące w zasadzie we wszystkich branżach krajowej gospodarki. Mogą one stanowić zagrożenie dla zdrowia i życia pracowników, a także dla środowiska naturalnego. Badania dotyczące tych zagrożeń w środowisku pracy są prowadzone przez Zakład Zagrożeń Chemicznych i Pyłowych CIOP-PIB. Prowadzone są prace nad oceną łącznego działania toksycznego w warunkach in vitro substancji chemicznych i pyłów, w tym również pyłów o wymiarach nanometrycznych, pomiarem i oceną narażenia zawodowego na nanomateriały oraz nanocząstki emitowane w procesach technologicznych, oceną narażenia na czynniki mikrobiologiczne, analizą toksycznych ksenobiotyków (dioksyn, furanów, wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych), nowymi tworzywami sztucznymi o zmniejszonej palności oraz środkami ochrony skóry. Wynikiem działalności naukowo-badawczej Zakładu w ostatnim dziesięcioleciu było m.in. opracowanie ponad 100 polskich norm z zakresu ochrony czystości powietrza dotyczących metod oznaczania substancji chemicznych i pyłów w środowisku pracy. Wykonywanie ekspertyz w zakresie oceny narażenia na szkodliwe czynniki chemiczne, biologiczne i pyły w środowisku pracy oraz w środowisku pozazawodowym, a także oceny stanu instalacji klimatyzacyjnych i wentylacyjnych są również istotnymi kierunkami działań Zakładu. Ergonomia to wygoda i zdrowie Maria Konarska Najistotniejsze kierunki prowadzonych w Zakładzie Ergonomii CIOP-PIB prac badawczych mają na celu sprostanie wymaganiom zmieniającego się gwałtownie rynku pracy, związanym z transformacją społeczno-gospodarczą Polski. Najistotniejsze to: określenie metod pomiaru stresu psychospołecznego i kierunków przeciwdziałania mu, zmniejszenie obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego w pracy, określenie możliwości zwiększenia zatrudnienia osób niepełnosprawnych i starszych, zmniejszenie obciążenia związanego z niekorzystnym mikroklimatem w miejscu pracy. Ważne miejsce w badaniach zajmują grupy zawodowe uznane za najbardziej zagrożone ryzykiem psychospołecznym (w tym mobbingiem i przemocą oraz trwałym bezrobociem): nauczyciele, pielęgniarki, kierowcy transportu drogowego, strażacy. Dokonywana ocena obciążenia mięśniowo-szkieletowego pracowników jest związana z rozwojem metod oceny i kryteriów wyznaczających ryzyko rozwoju dolegliwości mięśniowo-szkieletowych. Prace dotyczą wdrażania do oceny komputerowych modeli ciała człowieka o strukturze wieloczłonowej i zbudowanych z elementów skończonych. Opracowane modele umożliwiają ocenę obciążenia wewnętrznego w stawach w zależności od parametrów opisujących pozycję ciała i siły wywierane przez pracownika. Prowadzone są też nowatorskie badania nad opracowaniem wskaźników sygnału EMG umożliwiających ocenę zmęczenia mięśni dla niskich poziomów siły mięśniowej. Zagrożenia elektromagnetyczne i elektryczność statyczna Jolanta Karpowicz, Zygmunt J. Grabarczyk Eksploatacja wielu urządzeń elektrycznych wykorzystywanych w procesie pracy, jak również instalacji stanowiących wyposażenie pomieszczeń związana jest z oddziaływaniem pól elektromagnetycznych. Objęcie zagrożeń elektromagnetycznych badaniami naukowymi w celu rozpoznania ich natury, a także tworzenie naukowych podstaw rozwiązań zmniejszających takie zagrożenia, to – ze względu na możliwość niekorzystnego oddziaływania pól na zdrowie lub bezpieczeństwo ludzi – konieczność. W rezultacie prowadzonych w Zakładzie Bioelektromagnetyzmu CIOP-PIB badań naukowych i prac technicznych powstało archiwum obejmujące charakterystyki zagrożeń elektromagnetycznych, rozpoznanych w trakcie ponad 500 ekspertyz specjalistycznych. Innym ważnym kierunkiem jest rozwój techniki badań pól elektromagnetycznych, ze szczególnym naciskiem na działania ograniczające niepewność pomiarów – prace te przyniosły rezultat w postaci współudziału w opracowaniu koncepcji oraz wymagań dla aparatury pomiarowej, polskich norm dotyczących aparatury pomiarowej oraz zasad badań i oceny pól elektromagnetycznych w środowisku pracy, a także zbudowania laboratorium wzorcowych pól elektrycznych i magnetycznych o częstotliwości z zakresu 0 Hz–6 GHz, objętego akredytacją PCA dla laboratoriów wzorcujących. Rozwijanie praktycznych metod ograniczania ekspozycji, zwłaszcza metod technicznych ograniczania zagrożeń u źródła, przyniosło efekt w postaci m.in. modeli ekranów elektromagnetycznych dla urządzeń elektrotermicznych oraz modernizacji instalacji elektroenergetycznych, ograniczających narażenie ludzi na pola magnetyczne. Opracowywane rozwiązania są dedykowane przede wszystkim odbiorcom z małych i średnich przedsiębiorstw. Bezpiecznie na każdym stanowisku pracy Katarzyna Majchrzycka Podstawowym kierunkiem działalności Zakładu Ochron Osobistych CIOP-PIB jest prowadzenie prac naukowo-badawczych i rozwojowych oraz celowych o zasięgu krajowym i europejskim, związanych z wdrażaniem innowacyjnych wyrobów, z uwzględnieniem nowych zagrożeń i potrzeb użytkowników. Od 2004 r. Zakład uczestniczy w europejskim systemie oceny zgodności środków ochrony indywidualnej z zasadniczymi wymaganiami dyrektywy 89/686/EWG dotyczącej środków ochrony indywidualnej, jako jednostka notyfikowana nr 1437. Wyposażone w nowoczesną aparaturę pomiarową laboratorium do badań środków ochrony indywidualnej umożliwia prowadzenie, poza działalnością naukową, także badań środków ochrony indywidualnej dla potrzeb oceny typu WE. Do najważniejszych, opracowanych w Zakładzie i nagradzanych za innowacyjność, rozwiązań należą: ubiór chroniący przed promieniowaniem mikrofalowym, odzież ochronna z systemem aktywnej termoregulacji, kombinezon asekuracyjno-ochronny, interaktywna odzież spodnia, ubranie strażackie z tekstronicznym systemem monitorowania parametrów fizjologicznych, automatyczne filtry spawalnicze, filtry optyczne z powłokami interferencyjnymi, półmaska filtrująca klasy FFP3 D z warstwą pochłaniającą wilgoć, bioaktywna włóknina filtracyjna do indywidualnej ochrony układu oddechowego przed bioaerozolem, hełm ochronny z ochroną twarzy i doprowadzeniem powietrza, sprzęt oczyszczający wyposażony w kaptur przeznaczony do użycia podczas pożaru. Zarządzać bezpieczeństwem to przewidywać zagrożenia Zofia Pawłowska Prowadzone w Zakładzie Zarządzania Bezpieczeństwem i Higieną Pracy CIOP-PIB prace badawcze i wdrożeniowe koncentrują się na zagadnieniach ważnych z punktu widzenia zarządzania bhp, realizowanego zarówno na poziomie państwa, jak i przedsiębiorstw. Dotyczą one doskonalenia prawa w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, ekonomicznych stymulatorów poprawy warunków pracy, monitorowania bezpieczeństwa i higieny pracy oraz metod skutecznego zarządzania systemem bhp. Opracowano m.in. metodę obliczania obciążających przedsiębiorstwa kosztów wypadków przy pracy, która obecnie stanowi istotny element ogólnego modelu analizy kosztów i korzyści bezpieczeństwa i higieny pracy. Model ten można łatwo zastosować w każdym przedsiębiorstwie dzięki udostępnieniu na stronach internetowych CIOP-PIB programu komputerowego wspomagającego obliczanie kosztów i korzyści bezpieczeństwa i higieny pracy. Prowadzone są badania nad wdrażaniem programów modyfikacji zachowań niebezpiecznych i promowaniem działań w zakresie odpowiedzialności społecznej przedsiębiorstw.