Monitorowanie

Celem monitorowania PZA jest bieżąca kontrola zgodności działań ZZR lub ZDR z wymogami prawnymi, technologią, zasadami bezpieczeństwa ekologicznego, zasadami bezpiecznej i zdrowej pracy oraz z celami ogólnymi i szczegółowymi wynikającymi z polityki nakreślonej przez prowadzącego zakład.

Monitorowanie polega na obserwacji PZA poprzez sprawdzanie stopnia wdrożenia i skuteczności planów działania, zastosowanych środków zapobiegawczych, analizy sytuacji prawie awaryjnych. Podstawowym zadaniem monitorowania jest wyszukiwanie niezgodności, braku korelacji, błędów i innych nieścisłości, które umniejszają skuteczność działania PZA, a tym samym prowadzić do niepożądanych zdarzeń.

ZZR i ZDR powinny ustalić i dokonać wyboru obszarów, które będą szczególnie monitorowane. Wybór tych obszarów zależy od wielkości ryzyka, jakie one stwarzają dla otoczenia.

W szczególności monitorowaniu powinny podlegać:

• wszelkie plany, instrukcje, operacje związane z prowadzeniem procesów stwarzających zagrożenie poważną awarią przemysłową,
• aparatura kontrolno-pomiarowa,
• urządzenia stosowane w procesie produkcji,
• sprzęt i aparatura ratownicza,
• analityczne metody kontrolno-pomiarowe,
• ćwiczenia zespołów ratowniczych.

W planach i procedurach monitorowania PZA należy ustalić obszary, częstość monitorowania poszczególnych obszarów (szczególnie ważnych).

W celu zapewnienie skuteczności monitorowania jest ważne, aby:

• monitorowanie prowadziły zespoły mające odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie,
• zapewniony był dostęp do specjalistycznych usług w tym zakresie,
• monitorowanie sprzętu pomiarowo-kontrolnego, metod analitycznych i pomiarowych, odbywało się zgodnie z instrukcjami wynikającymi z przepisów prawnych, normalizacyjnych i innych wiarygodnych dokumentów odniesienia,
• wyniki monitorowania powinny być gromadzone i przechowywane zgodnie z wymaganiami prawnymi,
• wyniki monitorowania powinny być udostępniane w zależności od potrzeb prowadzącemu zakład, kadrze kierowniczej, upoważnionym pracownikom, zakładowym służbom nadzoru, zewnętrznym organom nadzoru.

Ocena wyników monitoringu powinna być jednoznaczna oraz zgodna z przyjętymi normami.

Monitorowanie obszaru ustaleń prawnych przyjętych w ZZR lub w ZDR wymaga dobrej znajomości prawa i poprawnego jego interpretowania.

Monitorowanie w aspekcie realizacji polityki, osiągniętych celów ogólnych i szczegółowych oznacza ocenę ich znajomości wśród personelu, stopnia ich rzeczywistego wykonania, zaangażowania załogi w ich realizacji.

Monitorowanie powinno być udokumentowane poprzez zapisy.

Audytowanie

Audyty wewnętrzne PZA mogą być wykonywane okresowo w celu sprawdzenia, czy program jest zgodny z zaplanowanym oraz czy jest wdrożony i utrzymywany na odpowiednio wysokim poziomie.

Audyty wewnętrzne PZA mogą być wykonywane przez osoby zatrudnione w ZZR lub ZDR. Osoby prowadzące audyt powinny być kompetentne, obiektywne i przeszkolone w zakresie prowadzenia audytu oraz audytowanego obszaru.

Audyty wewnętrzne PZA mogą obejmować wszystkie obszary PZA lub niektóre z nich. Częstotliwość przeprowadzanych audytów winna zależeć od wielkości zagrożeń występujących w ZZR lub ZDR, jak również od wyników poprzednich audytów. Audyty można i należy przeprowadzać każdorazowo po wprowadzeniu zmian organizacyjnych, technicznych, technologicznych itp.

Audyty prowadzone w obszarach związanych z technologią i procesami produkcyjnymi, zwłaszcza połączone z przeglądem instalacji, należy przeprowadzać co nieparzystą ilość kwartałów (tak, aby kolejne audyty wypadały w innych porach roku).

Czas trwania audytów wewnętrznych PZA ustala się adekwatnie do programów audytów i obszarów audytowanych. Czas trwania audytu nie może być zbyt długi. Programy audytów wewnętrznych powinny być przejrzyste, zrozumiałe i jednoznaczne. W programie audytu powinien być określony zakres audytu, zespół audytorów ze wskazaniem audytora wiodącego, miejsce audytu, osoby biorące udział w audicie ze strony audytowanej. Programy audytów wewnętrznych PZA powinny być zatwierdzane przez przedstawiciela prowadzącego zakład lub osobę upoważnioną i dostarczone do jednostki audytowanej, tak aby mogła ona przygotować niezbędne materiały i zapewnić obecność kompetentnych osób do udzielania wyjaśnień i odpowiedzi na pytania.

Wyniki przeprowadzonego audytu wewnętrznego PZA powinny być przedstawione w jak najkrótszym czasie. Sformułowane wnioski i zapisy powinny być jednoznaczne i zrozumiałe.

W celu sprawdzenia i doskonalenia wdrożonego i działającego PZA zakład może wystąpić do odpowiedniej jednostki o przeprowadzenie audytu zewnętrznego. Zakład ubiegający się o certyfikat PZA musi wystąpić do odpowiedniej jednostki certyfikującej o przeprowadzenie audytu certyfikującego i poddać się wymaganiom audytu tej jednostki.

Wyniki audytu wewnętrznego oraz zewnętrznego powinny być przekazane prowadzącemu ZZR lub ZDR, lub osobie przez niego upoważnionej i kierownikowi jednostki audytowanej.

Przeglądy

Prowadzący ZZR lub ZDR w celu ciągłego doskonalenia PZA powinien w określonych przez siebie odstępach czasu dokonywać przeglądu i oceny programu.
Przegląd powinien obejmować:

• ocenę przydatności i aktualności przyjętej polityki zapobiegania awariom, w tym celów ogólnych i szczegółowych,
• ocenę skuteczności PZA,
• ocenę wyników audytów wewnętrznych PZA.

W czasie dokonywania przeglądu należy uwzględnić:

• zmieniające się uregulowania prawne,
• rozwój wiedzy na temat bezpieczeństwa oraz postęp w nauce i rozwoju techniki,
• doświadczenia zdobyte w wyniku zaistniałych zdarzeń we własnym zakładzie jak i zaistniałych w zakładach tej samej branży i opisanych w raportach, literaturze, w mediach elektronicznych,
• opinie pracowników, dotyczące PZA,
• wyniki audytów zewnętrznych PZA.

Wynikiem przeglądu może być:

• akceptacja już istniejących celów ogólnych, wskazanie nowych celów dążących do usprawnienia i poprawy PZA,
• zapewnienie odpowiednich środków finansowych i osobowych zapewniających realizację PZA,
• przeprowadzenie zmian organizacyjnych zapewniających podniesienie bezpieczeństwa, to jest poprawę efektywności PZA.

Przegląd PZA jest formą posiedzenia prowadzącego ZZR lub ZDR poświęconego w całości lub w części PZA. W posiedzeniu powinna uczestniczyć kadra kierownicza wszystkich szczebli oraz osoby odpowiedzialne za realizację PZA.

W przypadku dużych zakładów kategorii ZZR lub ZDR, a więc dużej ilości dokumentów związanych z opracowaniem, wdrażaniem i realizacją PZA, dopuszczalne jest wcześniejsze przygotowanie raportu obejmującego analizę programu, ocenę skuteczności systemu oraz propozycję wniosków dotyczących PZA. Przegląd powinien kończyć się zapisem, np. protokołem lub raportem końcowym, zawierającym wnioski oraz propozycje dalszego doskonalenia programu.

Działania naprawcze

Wskazane jest, aby działania naprawcze były podejmowane po stwierdzeniu zaistniałych niezgodności, nieprawidłowości, stanów grożących awarią itp. w wyniku monitorowani, audytowania, przeglądu kierownictwa lub innych działań kontrolnych.
Zaistniałe niezgodności, nieprawidłowości, stany grożące awarią itp. powinny być odpowiednio udokumentowane. Prowadzący zakład powinien zapewnić wdrożenie działań zmierzających do usunięcia zaistniałych nieprawidłowości oraz systematyczne sprawdzanie skuteczności podjętych działań. Działania naprawcze należy podejmować natychmiast tam, gdzie zaistniała nieprawidłowość grozi skutkami poważnej awarii przemysłowej.

Inicjowanie działań naprawczych może nastąpić z inicjatywy pracowników, przedstawicieli załogi, jednostek świadczących usługi dla zakładu, klientów oraz w wyniku decyzji, nakazów i zaleceń zewnętrznych organów kontrolnych.
Wskazane jest, aby sposób postępowania w razie stwierdzenia nieprawidłowości był opisany np. w procedurze lub zarządzeniu. Podstawowe elementy, jakie powinien zawierać opis postępowania to:

• wskazanie na konieczność natychmiastowego podjęcia działań zmierzających do zminimalizowania skutków niezgodności, zwłaszcza jeżeli taki stan rzeczy grozi poważną awaria przemysłową,
• sposób dokumentowania zaistniałej nieprawidłowości lub zdarzenia,
• analiza przyczyn,
• sposób planowania, wdrażania działań zmierzających do usunięcia nieprawidłowości i ich skutków,
• sposób nadzoru w czasie działań naprawczych i po ich realizacji,
• wskazanie na podjęcie działań (tam gdzie jest to uzasadnione) zmieniających zapisy w procedurach, instrukcjach i innych dokumentach tak, aby w przyszłości nie dopuścić do zaistnienia nieprawidłowości.