Polityka

PZA stanowi opis sposobu realizacji obowiązków nałożonych przez ustawodawcę na prowadzącego zakład kategorii ZZR lub ZDR, których celem jest przeciwdziałanie wystąpieniu poważnej awarii przemysłowej. PZA jest to zespół zadań i zobowiązań sformułowanych przez prowadzącego zakład, zmierzających do zapobiegania powstawaniu poważnych awarii w zakładzie będącym pod jego zarządem.

Prowadzący zakłady powinni wdrożyć i utrzymać system i mechanizmy, które pozwoliłyby na dokonanie prawidłowej oceny wielkości zagrożeń i opracowanie PZA oraz SZB o zakresie odpowiadającym wielkości tych zagrożeń.

W ustawie Prawo ochrony środowiska, w art. 251, w którym jest mowa o PZA, nie formułuje się obowiązku opracowania i ogłoszenia polityki zapobiegania poważnym awariom. Wydaje się jednak słuszne, choć nie obowiązkowe, poprzedzenie PZA częścią deklaratywną przedstawiającą działania i zobowiązania ZZR i ZDR i nazwania ją polityką, w której prowadzący ZZR i ZDR zobowiążą się do określonych działań zmierzających do zminimalizowania ryzyka poważnej awarii przemysłowej w zakładzie. PZA jest w zasadzie programem zarządzania ryzykiem zaistnienia awarii. Ryzyko awarii jest istotnym i nieuniknionym elementem procesów produkcyjnych.

Wskazane jest, aby polityka zawierała zobowiązania do:

• zapobiegania poważnym awariom,
• dążenia do poprawy stanu bezpieczeństwa,
• realizacji wszelkich zapisów prawnych dotyczących zakładu,
• ciągłego doskonalenia działań zmierzających do zapobiegania poważnym awariom,
• zapewnienia wszelkich środków niezbędnych do realizacji PZA,
• podnoszenia kwalifikacji pracowników w zakresie zapobiegania poważnym awariom,
• angażowania pracowników do działania na rzecz zapobiegania poważnym awariom.

Przy opracowywaniu polityki mogą być pomocne i powinno się uwzględniać:

• wyniki przeglądów stanu bezpieczeństwa pracy, bezpieczeństwa procesowego, bezpieczeństwa ekologicznego,
• koordynację z polityką dotyczącą innych obszarów działania zakładu,
• specyficzne warunki regionalne, w tym deklarację współpracy z władzami i społecznością lokalną.

Polityka powinna stanowić pewne podstawy ustalania celów ogólnych jak i celów szczegółowych (wynikających z celów ogólnych i realizowanych w bliskich obszarach czasowych) dotyczących zapobiegania poważnym awariom przemysłowym.

Polityka powinna być tak sformułowana, aby na jej podstawie można było łatwo i jednoznacznie opracować programy do osiągnięcia nakreślonych celów ogólnych oraz szczegółowych.
Polityka powinna być sformułowana językiem jasnym i przystępnym. Podpisana przez prowadzącego zakład, powinna być rozpowszechniana wśród załogi. Wskazane jest, aby była podana do wiadomości społeczności lokalnej.

Zaangażowanie prowadzącego ZZR lub ZDR.

Ważną rolę z punktu widzenia poprawnego opracowania a następnie wdrażania PZA odgrywa zaangażowanie prowadzących ZZR i ZDR. Ponieważ prowadzący zakład tworzy zazwyczaj w celu zarządzania zespół kolegialny, zespół ten powinien wyłonić ze swego grona osobę, która z upoważnienia kierownictwa zakładu będzie mieć nadzór nad całokształtem prac związanych z PZA. Osoba ta powinna się charakteryzować szeroką wiedzą o technologiach stosowanych w przedsiębiorstwie, być odpowiedzialną i kompetentną w swojej specjalistycznej wiedzy.

Ważne jest, aby osoba ta miała autorytet wśród kadry kierowniczej przedsiębiorstwa. Jeżeli w zakładzie działają system zarządzania środowiskowego, system zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy, system zarządzania jakością lub dowolny zespół tych systemów, wskazane jest, aby kierownictwo nad PZA objęła osoba spełniająca już nadzór nad tymi systemami.

Należy tu podkreślić, że wyznaczenie przez prowadzącego zakład (ZZR, ZDR) osoby odpowiedzialnej nie zdejmuje z niego odpowiedzialności, jak i nie zwalnia prowadzącego z zaangażowania we wdrażaniu, promowaniu i realizacji PZA. Osoba sprawująca nadzór nad pracami związanymi z PZA zobowiązana jest do informowania prowadzącego zakład o przebiegu prac nad tworzeniem PZA, a po opracowaniu i zatwierdzeniu programu – o realizacji zadań wynikających z PZA.

Prowadzący zakład powinien raz w roku dokonać przeglądu stanu realizacji i skuteczności PZA.
Zaangażowanie prowadzącego zakład wyraża się poprzez zapewnienie niezbędnych środków do opracowania, wdrożenia i funkcjonowania PZA. Ważnym jest, aby prowadzący zakład wyznaczał priorytety, prowadził jasną i czytelną dla wszystkich członków kierownictwa zakładu i załogi zakładu politykę wdrażania, realizacji i ciągłego doskonalenia PZA. Zaangażowanie prowadzącego zakład powinno i może wyrażać się również poprzez inicjowanie i przeprowadzanie okresowych przeglądów PZA, inicjowania szkoleń, otwartość na inicjatywy załogi w obszarze zapobiegania awariom i podnoszenia bezpieczeństwa pracy.

Cele ogólne

Realizacja PZA w zakładach ZZR i ZDR wymaga określenia celów ogólnych. Przy określaniu celów należy brać pod uwagę wymagania przepisów prawnych, wymagania bezpieczeństwa procesowego, bezpieczeństwa środowiskowego, bezpieczeństwa pracy i inne. W szczególności przy określaniu celów ogólnych należy brać pod uwagę:

• wyniki przeglądów okresowych dokonywanych przez kierownictwo,
• wyniki analiz przyczyn awarii i zdarzeń prawie awaryjnych,
• wagę zagrożeń z punktu widzenia technicznego oraz społecznego,
• aktualną wiedzę na temat bezpieczeństwa stosowanych w zakładzie procesów.

Na etapie tworzenia PZA cele ogólne można wskazać na podstawie opisów zaistniałych uprzednio zdarzeń, doraźnie wykonanych przeglądów i inspekcji, znanych opisów awarii przemysłowych, jak również na podstawie wiedzy inżynierskiej.

Cele ogólne są wyznaczane w dłuższej perspektywie czasowej. Wskazanie celów ogólnych to ukazanie wizji zakładu bezpiecznego niestwarzającego zagrożenia poważną awarią przemysłową, przyjaznego dla człowieka i środowiska. Realizacja celów ogólnych w długim okresie czasowym to dążenie do idealnego zakładu o minimalnej możliwości poważnej awarii przemysłowej.

Cele ogólne ustalane są przez prowadzących ZZR i ZDR. Cele nie są sztywnym zapisem, mogą one ulegać zmianom w wyniku przeglądów, zaistniałej awarii, planowanych zmian procesu, technologii lub organizacji pracy, zaistniałych poważnych awarii na instalacjach tego samego typu w innych przedsiębiorstwach.

Zapewnienie środków

Prowadzący ZZR lub ZDR powinien zapewnić odpowiednie środki do opracowania i realizacji PZA+SZB. Pod pojęciem środków należy rozumieć zasoby finansowe, sprzęt techniczny, technologię, zasoby ludzkie, oraz wiedzę i umiejętności specjalistyczne.

To zapewnienie powinno być realizowane przez odpowiednie zapisy (alokację środków) w planach finansowych inwestycyjnych oraz w wyniku odpowiedniej polityki zatrudnienia.