Program zapobiegania awariom

Art. 251, ust.1 ustawy POŚ nakłada na prowadzącego zakład obu kategorii, tj. ZZR oraz ZDR obowiązek sporządzenia programu zapobiegania poważnym awariom przemysłowym. W programie tym ma być również przedstawiony system bezpieczeństwa gwarantujący ochronę ludzi i środowiska, stanowiący element ogólnego systemu zarządzania zakładem.

Przepisy art. 251, ust. 2 określają zawartość programu zapobiegania awariom (PZA). Powinien on zawierać w szczególności:

Zawartość PZA

Określenie prawdopodobieństwa zagrożenia awarią przemysłową; Zasady zapobiegania oraz zwalczania skutków awarii przemysłowej przewidywane do wprowadzenia; Określenie sposobów ograniczenia skutków awarii przemysłowej dla ludzi i środowiska w przypadku jej zaistnienia; Określenie częstotliwości przeprowadzania analiz PZA w celu oceny jego aktualności i skuteczności

System bezpieczeństwa

W art. 252 ustawy Prawo ochrony środowiska ustalono, że prowadzący zakład o dużym ryzyku (ZDR) jest obowiązany do opracowania i wdrożenia systemu bezpieczeństwa stanowiącego element ogólnego systemu zarządzania i organizacji zakładu.

Równocześnie ust. 2 tegoż art. 252 określa elementy systemu bezpieczeństwa.

Elementy systemu bezpieczeństwa (przedstawiono je w formie skróconej).

Określenie obowiązków pracowników na wszystkich poziomach organizacji – działania na wypadek awarii; Określenie programu szkoleniowego oraz zapewnienie szkoleń dla pracowników, o których mowa w pkt. 1, oraz dla innych osób pracujących w zakładzie; Funkcjonowanie mechanizmów w zakresie systematycznej analizy zagrożeń awarią oraz jej prawdopodobieństwa; Instrukcje bezpiecznego funkcjonowania instalacji, w której znajdują się substancje niebezpieczne (normalna eksploatacja, konserwacja i czasowe przerwy w ruchu); Instrukcje sposobu postępowania w razie dokonywania zmian w procesie przemysłowym; Systematyczna analiza przewidywanych sytuacji awaryjnych do celów właściwego opracowania planów operacyjno–ratowniczych; Monitoring funkcjonowania instalacji, w której znajdują się substancje niebezpieczne, działania korekcyjne; Systematyczna ocena PZA oraz systemu bezpieczeństwa, ocena ich aktualności i skuteczności. Analiza planów operacyjno-ratowniczych.

Mając na uwadze przedstawione powyżej elementy systemu bezpieczeństwa oraz ich merytoryczny sens, wydaje się zasadnym stosować w tym przypadku, podobnie jak to ma miejsce w Dyrektywie Seveso II, termin „system zarządzania bezpieczeństwem” (SZB), zamiast terminu „system bezpieczeństwa”.

Na podstawie zapisów art. 251, ust. 1 i 3 oraz art. 253 dotyczącego raportu o bezpieczeństwie zakładów kategorii ZDR (ust. 2, pkt. 2), który zawiera postanowienie, iż raport o bezpieczeństwie powinien wykazać, że „zakład spełnia warunki do wdrożenia systemu bezpieczeństwa, o którym mowa w art. 252”, można formułować następujące wnioski:

• System bezpieczeństwa powinien być opracowany równocześnie z PZA (zob. poniżej terminy sporządzenia i przedstawienia PZA właściwym władzom),
•  System bezpieczeństwa w zakładzie ZDR nie musi być całkowicie wdrożony przed upływem terminu przedstawienia raportu o bezpieczeństwie właściwym władzom (komendant wojewódzki PSP oraz WIOŚ); należy wykazać, że w zakładzie stworzono warunki do jego wdrożenia.

Terminy przedstawienia PZA i systemu bezpieczeństwa właściwym władzom

Prowadzący zakład kategorii ZZR lub ZDR przedkłada program zapobiegania awariom właściwemu organowi PSP oraz WIOŚ: co najmniej na 30 dni przed dniem uruchomienia nowego zakładu lub jego części, albo w terminie 3 miesięcy od dnia zaliczenia istniejącego zakładu do zakładu kategorii ZZR lub ZDR. Uruchomienie zakładu kategorii ZZR lub ZDR może nastąpić po upływie 14 dni od dnia otrzymania przez właściwy organ PSP programu zapobiegania awariom, jeśli w tym terminie organ ten nie wniesie sprzeciwu w drodze decyzji.

Należy w związku z powyższym stwierdzić, że postanowienia ustawy POŚ dotyczące systemu bezpieczeństwa nie są dostatecznie precyzyjne. Ponadto postanowienia przepisów polskich w sprawach PZA oraz systemów bezpieczeństwa w porównaniu do zapisów Dyrektywy Seveso II dotyczących tych elementów systemu przeciwdziałania poważnym awariom przemysłowym wykazują istotne różnice. Omówimy je poniżej.