Serwis dotyczący oceny ryzyka zawodowego - Jak oszacować ryzyko zawodowe związane ze zidentyfikowanymi zagrożeniami ?

Oszacowanie związanego ze zidentyfikowanym zagrożeniem ryzyka zawodowego polega na ustaleniu:

prawdopodobieństwa (częstości) wystąpienia niepożądanych następstw tego zagrożenia (urazu, pogorszenia stanu zdrowia) oraz

ciężkości tych następstw.

Do oszacowania ryzyka zawodowego można wykorzystywać różne metody, w zależności od występujących zagrożeń i potrzeb przedsiębiorstwa.

Ważne jest, aby przyjęta metoda oszacowania ryzyka zawodowego:
była dobrana odpowiednio do ocenianego zagrożenia oraz

umożliwiała uwzględnienie wymagań prawa w procesie oceny tego ryzyka, na etapie wyznaczania jego dopuszczalności.

Celowe jest, jeżeli to możliwe i uzasadnione, wykorzystywanie do oszacowania ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy takich metod, których stosowanie nie wymaga szerokiej wiedzy eksperckiej i które mogą być w łatwy sposób wykorzystywane do wyznaczenia dopuszczalności ryzyka zawodowego oraz właściwego zaplanowania działań korygujących i zapobiegawczych. Jednak dla niektórych zagrożeń, w tym zagrożeń nowopowstających takich jak np. pozycja przy pracy czy też obciążenie psychiczne, może się okazać konieczne wykorzystanie wiedzy eksperckiej. Etap ten powinien przede wszystkim stymulować dyskusję osób oceniających ryzyko zawodowe, kadry kierowniczej, pracowników nadzoru i pracowników na temat potencjalnych, niekorzystnych dla zdrowia i życia pracowników następstw występujących zagrożeń oraz prawdopodobieństwa ich wystąpienia.

W polskiej normie PN-N-18002:2000 zaleca się oszacowanie ryzyka zawodowego w skali trójstopniowej, zgodnie z tablicą1 lub w skali pięciostopniowej, zgodnie z tablicą 2.

Tablica 1. Oszacowanie ryzyka zawodowego w skali trójstopniowej
(wg PN-N-18002)

Ciężkość następstw

Prawdopodobieństwo Mała Średnia Duża

Mało prawdopodobne małe
1 małe
1 średnie
2

Prawdopodobne małe
1 średnie
2 duże
3

Wysoce prawdopodobne średnie
2 duże
3 duże
3

Tablica 2. Oszacowanie ryzyka zawodowego w skali pięciostopniowej
(wg PN-N-18002)

Ciężkość następstw

Prawdopodobieństwo Mała Średnia Duża

Mało prawdopodobne bardzo małe
1 małe
2 średnie
3

Prawdopodobne małe
2 średnie
3 duże
4

Wysoce prawdopodobne średnie
3 duże
4 bardzo duże
5

Ciężkość szkodliwych następstw zagrożenia i prawdopodobieństwo ich wystąpienia można określić stosując następujące wskazówki:

do następstw o małej szkodliwości zalicza się te urazy i choroby, które nie powodują długotrwałych dolegliwości
do następstw o średniej szkodliwości zalicza się te urazy i choroby, które powodują niewielkie, ale długotrwałe lub nawracające okresowo dolegliwości i są związane z krótkimi okresami absencji
do następstw o dużej szkodliwości zalicza się te urazy i choroby, które powodują ciężkie i stałe dolegliwości i/lub śmierć

do mało prawdopodobnych zalicza się te następstwa zagrożeń, które nie powinny wystąpić podczas całego okresu aktywności zawodowej pracownika.
do prawdopodobnych zalicza się te następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić nie więcej niż kilkakrotnie podczas okresu aktywności zawodowej pracownika.
do wysoce prawdopodobnych zalicza się te następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić wielokrotnie podczas okresu aktywności zawodowej pracownika.

Do szacowania prawdopodobieństwa wystąpienia niepożądanych następstw zagrożenia oraz ciężkości tych następstw przydatne są informacje o wypadkach przy pracy, chorobach zawodowych oraz dolegliwościach zdrowotnych pracowników na analizowanych stanowiskach pracy. Do oszacowania ryzyka zawodowego można także wykorzystywać opinie ekspertów i pracowników.

Tam gdzie jest to możliwe, zaleca się oszacować ryzyko zawodowe na podstawie wartości wielkości charakteryzujących narażenie pracownika na oddziaływanie czynników szkodliwych. Ogólne wskazówki do oszacowania ryzyka zawodowego w skali trójstopniowej na podstawie wartości wielkości charakteryzujących narażenie przedstawiono w tablicy 3. W przypadku braku ustalonych wymagań przy jej ustalaniu można wykorzystać opinie ekspertów i/lub wziąć pod uwagę opinię pracowników.

Tablica 3. Ogólne wskazówki do oszacowania ryzyka zawodowego w skali trójstopniowej na podstawie wartości wielkości charakteryzujących narażenie (wg PN-N-18002)

Wartość wielkości charakteryzującej narażenie (P)	Oszacowanie ryzyka zawodowego
P > P_max	duże
P_max ≥ P > 0,5 P_max	średnie
P ≤ 0,5 P_max	małe

P_max – wartość dopuszczalna wielkości charakteryzującej narażenie, ustalana na ogół na podstawie obowiązujących przepisów (może to być odpowiednia wartość NDS – najwyższego dopuszczalnego stężenia lub NDN – najwyższego dopuszczalnego natężenia).

Ogólną zasadą jest, że ryzyko szacuje się jako duże wówczas, gdy narażenie pracownika przekracza poziom ustalony w przepisach lub normach technicznych; ryzyko jest średnie, jeżeli spełnione są wymagania przepisów i norm, lecz istnieje pewne prawdopodobieństwo wystąpienia szkodliwych następstw zagrożenia; ryzyko jest małe, jeżeli jesteśmy niemal pewni, że następstwa te nie wystąpią. Na przykład dla tych czynników, dla których określono najwyższe dopuszczalne wartości stężeń lub natężeń (NDS lub NDN) ryzyko może być oszacowane jako duże wówczas, jeżeli parametr charakteryzujący narażenie pracownika przekracza te wartości NDS lub NDN. Natomiast jeżeli parametr charakteryzujący narażenie nie przekracza połowy NDS lub NDN, ryzyko można oszacować jako małe. Przyjęcie takich zasad umożliwia zobiektywizowanie otrzymywanych wyników i ich ścisłe powiązanie z wymaganiami obowiązujących przepisów. Dodatkową zaletą zastosowania tego sposobu oszacowania jest możliwość połączenia szacowania ryzyka zawodowego z jego oceną (ryzyko duże jest równocześnie nieakceptowalne, a ryzyko średnie i małe - akceptowalne).

Należy jednak pamiętać, że reguły podane w tablicy nie uwzględniają ograniczenia ryzyka za pomocą środków ochrony indywidualnej. Jeżeli w warunkach przekroczenia dopuszczalnych stężeń lub natężeń czynników szkodliwych środki takie zostaną zastosowane odpowiednio do występującego zagrożenia, ryzyko zawodowe dla osoby pracującej będzie mniejsze (np. w warunkach narażenia na ponadnormatywny hałas po zastosowaniu odpowiednich ochronników słuchu ryzyko zawodowe zmienia się z dużego na średnie).