Zgodnie z art. 34 i 21 ustawy z dnia 4 września 1987 r. o działach administracji rządowej ocenę stanu bezpieczeństwa i higieny pracy wraz z wnioskami przygotowuje właściwy minister ds. pracy, zaś obowiązek analizowania przez rząd tego zagadnienia wynika z art. 3 ratyfikowanej przez Polskę Europejskiej Karty Społecznej. Materiały te opracowywane są co roku na podstawie informacji uzyskiwanych z poszczególnych urzędów i instytutów (jak: GUS, ZUS, KRUS, PIP, PIS, WUG, PAA, CIOP-PIB, IMP). Przygotowaną przez Ministerstwo Gospodarki Pracy Ocenę stanu bezpieczeństwa i higieny pracy w 2003 roku po uzgodnieniach międzyresortowych 3 sierpnia br. przyjęła Rada Ministrów. A oto niektóre dane zawarte w tej ocenie:

Wypadki przy pracy

Według wstępnych danych Głównego Urzędu Statystycznego w 2003 r. zgłoszono 85440 osób (w 2002 r. – 80494 osoby) poszkodowanych w wypadkach przy pracy (bez rolnictwa indywidualnego) – co stanowi wzrost liczby poszkodowanych o 6,1% w stosunku do roku poprzedniego (rys. 1.). Wypadki przy pracy spowodowały śmierć 522 osób (w 2002 r. – 520), tj. o 0,4% więcej niż w 2002 r. (rys. 2.), 1005 osób uległo wypadkom ciężkim (w 2002 r. – 1037), tj. o 3,1% mniej niż w roku poprzednim (rys. 3.). Jedną z konsekwencji wypadków jest niezdolność do pracy osób poszkodowanych. Zgłoszone wypadki przy pracy spowodowały w 2003 roku 3 073 107 dni niezdolności do pracy (nie są to dane ostateczne, gdyż rzeczywiste skutki mogą być określone dopiero po okresie niezbędnym np. na leczenie i rehabilitację osoby poszkodowanej i są rejestrowane po upływie 6 miesięcy od zaistnienia wypadku). Liczba dni niezdolności do pracy na jednego poszkodowanego zwiększyła się z 34,4 w 2002 r. do 36,2 w 2003 r.







Największą liczbę osób, które uległy wypadkom przy pracy odnotowano w 2003 r. w następujących sekcjach (wg Polskiej Klasyfikacji Działalności):
–   przetwórstwo przemysłowe 37,8%
–   handel i naprawy 10,0%
–   ochrona zdrowia i opieka społeczna 9,3%
–   budownictwo 8,5%
–   transport, gospodarka magazynowa i łączność 6,8%
–   obsługa nieruchomości i firm; nauka 6,8%
–   administracja publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe ubezpieczenia
     społeczne i zdrowotne 4,1%
–   górnictwo i kopalnictwo 3,9%

W 2003 r. wskaźnik częstotliwości wypadków przy pracy (mierzony liczbą poszkodowanych na 1000 pracujących) wynosił 8,24 (w 2002 r. – 7,57), przy czym największą częstotliwość odnotowano w sekcjach: górnictwo i kopalnictwo (16,34), przetwórstwo przemysłowe (13,46), budownictwo (11,54), rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo – bez rolnictwa indywidualnego (11,35), rybołówstwo i rybactwo (10,15), ochrona zdrowia i opieka społeczna (10,10), wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę (9,18), transport, gospodarka magazynowa i łączność (8,30), (rys. 4.).




Najwyższe wskaźniki częstotliwości wypadków przy pracy ogółem (bez pracowników cywilnych jednostek budżetowych prowadzących działalność w zakresie obrony i bezpieczeństwa publicznego) zanotowano w następujących województwach: warmińsko-mazurskim (11,81), dolnośląskim (11,33), opolskim (10,99), lubuskim i zachodniopomorskim (po 9,89), wielkopolskim (9,34), podlaskim (8,88) i kujawsko-pomorskim (8,80). Najniższe wskaźniki zanotowano w województwach: mazowieckim (5,74), małopolskim (6,64), świętokrzyskim (7,22) i lubelskim (7,24), (rys. 5.).




Z informacji GUS wynika, że w 2003 r. w zakładach pracy sektora publicznego 31 151 osób uległo wypadkom przy pracy, z tego 143 osoby poniosły śmierć wskutek tych wypadków, a 257 osób uległo ciężkim wypadkom przy pracy (w 2002 r. odpowiednio – 29 490; 144 i 267). Poszkodowani w wypadkach przy pracy w sektorze publicznym stanowili w 2003 r. około 36,5% ogółu poszkodowanych w wypadkach przy pracy, a ich udział w śmiertelnych wypadkach przy pracy wynosił 27,4% oraz w ciężkich wypadkach przy pracy – 25,6% (w 2002 r. odpowiednio – 36,6%; 27,7% i 25,8%). Natomiast w zakładach pracy sektora prywatnego wypadkom przy pracy uległo 54 289 osób, z tego 379 – śmiertelnym, a 748 – ciężkim (w 2002 r. odpowiednio – 51 004; 376 i 770). Poszkodowani w wypadkach przy pracy w sektorze prywatnym stanowili w 2003 r. około 63,5% ogółu poszkodowanych w wypadkach przy pracy, a ich udział w śmiertelnych wypadkach przy pracy wynosił 72,6% oraz w ciężkich wypadkach przy pracy – 74,4% (w 2002 r. odpowiednio – 63,4%; 72,3% i 74,3%).

Według informacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w 2003 r. przyznano 2 146 rent z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej skutkami wypadków przy pracy, tj. o 4,0% więcej niż w 2002 r. (2064). W 100 przypadkach orzeczono renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji (w 2002 r. – 91) i w 426 przypadkach renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy (w 2002 r. – 429).

Jak wynika z informacji GUS, podobnie jak w latach poprzednich głównymi wydarzeniami powodującymi wypadki przy pracy w 2003 r. były:
-  uderzenia – 33,7% ogółu wydarzeń;
-  upadek osób – 32,9%;
-  zderzenie się z ostrymi czynnikami materialnymi – 8,5% oraz
-  działanie szkodliwych substancji chemicznych i innych czynników materialnych – 7,3%.

Dominującą przyczyną wypadków przy pracy w 2003 roku, podobnie jak w latach ubiegłych, było nieprawidłowe zachowanie się pracownika (53% ogólnej liczby przyczyn). Drugą pod względem liczebności przyczyną była niewłaściwa organizacja (12,9 %), z tego niewłaściwa organizacja pracy (6,6%) oraz stanowiska pracy (6,3%). Kolejną pod względem liczebności przyczyną wypadków przy pracy był niewłaściwy stan czynnika materialnego (12,3%), a następnie brak lub niewłaściwe posługiwanie się czynnikiem materialnym (8,6%) oraz niewłaściwe samowolne zachowanie się pracowników (8,5%). Wśród osób poszkodowanych w wypadkach przy pracy w 2003 roku kobiety stanowiły 28%, a młodociani 0,3% ogółu poszkodowanych.

Analizując staż pracy na zajmowanym stanowisku przez osoby, które uległy wypadkom stwierdzono, że prawie połowa (45,7%) spośród nich to osoby ze stażem do 3 lat, a bez mała jedna trzecia (30,3%) to osoby o stażu nieprzekraczającym 1 roku. Należy jednak zauważyć, że następną najliczniejszą grupą osób poszkodowanych są pracownicy doświadczeni, o stażu pracy od 6 do 10 lat (17,4%) oraz przekraczającym 16 lat na danym stanowisku (16,7%). Największą liczbę poszkodowanych w 2003 r. odnotowano wśród osób w przedziale wiekowym 20-49 lat. Osoby te stanowią aż 81,4% wszystkich poszkodowanych, z tego 29,6% wszystkich poszkodowanych zarejestrowano w grupie wiekowej 40-49 lat, 26,9% – w wieku 30-39 lat oraz 24,9% – dotyczyło grupy w wieku 20-29 lat. Największą liczbę osób poszkodowanych w wypadkach w 2003 r. stwierdzono w takich grupach zawodowych, jak: kowale, ślusarze i pokrewni (6,7% ogółu poszkodowanych); robotnicy budowlani – ogółem (6,2%), w tym robót stanu surowego i pokrewni (4,0%) oraz robót wykończeniowych (2,2%); kierowcy pojazdów silnikowych (4,8%); formierze odlewniczy, spawacze, blacharze, monterzy konstrukcji metalowych i pokrewni (4,1%); pomoce domowe,
sprzątaczki i praczki (3,8%); robotnicy obróbki drewna, stolarze meblowi i pokrewni (3,6%); pielęgniarki i położne (3,2%); mechanicy maszyn i urządzeń (3,2%); robotnicy w przetwórstwie spożywczym (3,1%); elektromonterzy sprzętu elektrycznego i elektronicznego (2,7%); robotnicy przy pracach prostych w przemyśle przetwórczym (2,5%) oraz górnicy i robotnicy obróbki kamienia (2,3%).