W dniu 13 kwietnia 2007 r . Sejm uchwalił ustawę o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz.U. nr 89, poz. 89). Ustawa ta wprowadza szereg zmian zarówno w funkcjonowaniu samej Inspekcji Pracy jak też w innych ustawach.
I. Zmiany dotyczące działania inspekcji pracy.
Do najważniejszych zmian wprowadzonych nową ustawą o Państwowej Inspekcji Pracy należy przede wszystkim znaczne rozszerzenie zadań i uprawnień Państwowej Inspekcji Pracy w stosunku do przewidzianych w ustawie z dnia 6 marca 1981 r. Przede wszystkim do zadań Państwowej Inspekcji pracy obok dotychczasowych należy również kontrola legalności zatrudnienia, innej pracy zarobkowej oraz wykonywania pracy przez cudzoziemców (art.10 ust.1 pkt 3 i 4 ustawy). Rozszerzenie kompetencji PIP spowodowało również zmianę w brzmieniu art.1 ustawy, zgodnie z którym Państwowa Inspekcja Pracy jest organem powołanym do sprawowania nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów dotyczących legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej w zakresie określonym w ustawie.
Rozszerzenie zakresu działania PIP spowodowało rozszerzenie zakresu podmiotów kontrolowanych w zakresie legalności zatrudnienia i, zgodnie z art.13 ustawy, kontroli PIP podlegają wszyscy pracodawcy – a w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz legalności zatrudnienia także przedsiębiorcy nie będący pracodawcami – na rzecz których świadczona jest praca przez osoby fizyczne, w tym przez osoby wykonujące na własny rachunek działalność gospodarczą, bez względu na podstawę świadczenia tej pracy.
Jeżeli chodzi o środki prawne jakimi dysponuje organ Państwowej Inspekcji Pracy to w nowej ustawie nie przewidziano środka prawnego w postaci sprzeciwu przeciwko uruchomieniu wybudowanego zakładu pracy lub jego części. W przypadku gdy inspektor stwierdzi, że nastąpiły nieprawidłowości i wybudowany zakład lub jego część nie odpowiadają wymogom bezpieczeństwa i higieny pracy może wydać nakaz wstrzymania działalności, gdy naruszenie powoduje bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia pracowników lub innych osób (art.11 pkt 2 ustawy).
W rozdziale 3 ustawy wskazane zostały organy Państwowej Inspekcji Pracy (art.17). Są to:
- Główny Inspektor Pracy,
- okręgowi inspektorzy pracy,
- inspektorzy pracy.
Pozostałe zmiany mają przede wszystkim na celu skonkretyzowanie zapisów poprzedniej ustawy (dotyczy to przede wszystkim określenia współpracy inspektora dokonującego czynności kontrolnych ze związkami zawodowymi, organami samorządu załogi, radami pracowniczymi i społeczną inspekcją pracy). oraz usprawnienie procedur działania Państwowej Inspekcji pracy. Do tych ostatnich zmian można zaliczyć wydłużenie terminu doręczenia przez inspektora pracy pisemnego upoważnienia do kontroli (z 3 dni do 7) oraz skrócenie terminu odwołania od nakazu inspektora pracy (zgodnie z przepisami kpa termin ten wynosił 14 dni i został w ustawie skrócony do 7 dni).
Bardzo istotne zmiany dotyczą organizacji wewnętrznej działania Państwowej Inspekcji Pracy. W ustawie w sposób szczegółowy uregulowane zostały kwestie dotyczące pracowników PIP oraz ich odpowiedzialności porządkowej i dyscyplinarnej.
II. Zmiany w innych przepisach wprowadzone ustawą o Państwowej Inspekcji Pracy.
Obok zmian w funkcjonowaniu Państwowej Inspekcji Pracy ustawa wprowadziła szereg zmian do obowiązujących przepisów.
Najważniejsze z nich można podzielić na zmiany dotyczące sankcji za nieprzestrzeganie prawa pracy (pomijam tu sprawy dotyczące legalności zatrudnienia) oraz zmiany w Kodeksie pracy.
1. Zmiany dotyczące sankcji.
Przez wprowadzenie zmian do Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia inspektor pracy został uprawniony do nakładania grzywny w postępowaniu mandatowym w sprawach o wykroczenia związane z wykonywaniem pracy w wysokości do 2000, - zł , a jeżeli ukarany co najmniej dwukrotnie za wykroczenie p-ko prawom pracownika popełnia w ciągu dwóch lat od dnia ostatniego ukarania popełnia takie wykroczenie wysokość mandatu w postępowaniu mandatowym może być zwiększona do 5 000, - zł.
Również w przepisach dotyczących wykroczeń przewidzianych w Kodeksie pracy w tym w art.283 Kp (dotyczących wykroczeń za nieprzestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy) określona została wysokość grzywny jaką może zostać ukarany podmiot popełniający wykroczenia. Grzywna ta wynosi w chwili obecnej od 1000 do 30 000,- zł.
Zmienione zostały również przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego dotyczące nakładania grzywny w celu przymuszenia podmiotu do realizacji decyzji administracyjnej. Grzywna ta może być (z wyjątkiem decyzji , których podstawę wydania stanowi prawo budowlane) nałożona wielokrotnie i nie może przekraczać kwoty 10 000,-zł, a w stosunku do osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej kwoty 50 000 ,- zł.
Łączna kwota grzywny w celu przymuszenia, nakładana wielokrotnie nie może przekraczać kwoty 50 000,- zł, a w stosunku do osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej kwoty 200 000,- zł.
2. Zmiany Kodeksu pracy rozszerzające zakres podmiotów chronionych i zobowiązanych w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Ustawa o Państwowej Inspekcji Pracy zmieniła w sposób istotny zakres podmiotów objętych regulacjami przepisów kodeksowych dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy poprzez zmianę art. 304 Kodeksu pracy.
Nowelizacja przepisu art.304 Kp rozszerzyła zakres podmiotów zobowiązanych do zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy określonych w art.207 § 2 o przedsiębiorców niebędacych pracodawcami, organizujących pracę, zaś podmiotami chronionymi są również (obok osób wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy) osoby fizyczne prowadzące na własny rachunek działalność gospodarczą, jeżeli jest ona prowadzona w zakładzie pracy lub miejscu wyznaczonym przez pracodawcę/przedsiębiorcę. Konsekwencją rozszerzenia ochrony w zakresie bhp na osoby fizyczne prowadzące na własny rachunek działalność gospodarczą jest zobowiązanie tych podmiotów do realizacji obowiązków przypisanych w Kodeksie pracy pracownikom, w zakresie określonym przez pracodawcę lub inny podmiot organizujący pracę.
3. Zmiany w innych ustawach.
Obok omówionych powyżej zmian istotne z punktu widzenia bezpieczeństwa i higieny pracy jest znowelizowanie ustawy z dnia 9 lipca 2003 r o zatrudnieniu pracowników tymczasowych. Nowelizacja ta doprowadziła do wskazania w przepisach w sposób jednoznaczny na kim (agencji czy pracodawcy użytkowniku) ciążą obowiązki zapewnienia pracownikowi tymczasowemu odzieży obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej, zapewnienia napojów i posiłków profilaktycznych, przeprowadzenia szkolenia bhp, ustalania okoliczności i przyczyn wypadków, przeprowadzania oceny ryzyka zawodowego oraz informowania o tym ryzyku. Dotychczas kto wykonuje te obowiązki strony ustalały umownie. Po nowelizacji podmiotem zobowiązanym jest pracodawca użytkownik.
