Odzież ochronna przeznaczona do ochrony przed czynnikami biologicznymi może być stosowana:

w zakładach wodociągowych i kanalizacyjnych oraz przy oczyszczaniu ścieków, przy usuwaniu odpadów, w tym odpadów szpitalnych, w rolnictwie oraz prace, w trakcie których dochodzi do kontaktu z zainfekowanymi zwierzętami lub produktami pochodzenia zwierzęcego, w zakładach produkcji żywności, w laboratoriach klinicznych i diagnostycznych, w stacjach dializ, podczas wykonywania zabiegów chirurgii szczękowej w zakładach typu post mortem,

Ochrona personelu medycznego jest szczególnie istotna wobec braku skutecznych metod leczenia między innymi zakażeń wywołanych wirusami żółtaczki typu HBV i typu HCV oraz wirusami niedoboru odpornościowego (HIV).

Wszędzie tam, gdzie na działanie czynników biologicznych 2, 3 i 4 grupy ryzyka, narażone jest ciało pracownika powinna być stosowana odzież ochronna. Pełni ona dwie podstawowe funkcje:

zapobiega przedostawaniu czynników infekcyjnych do skóry, która może być uszkodzona, zapobiega przenoszeniu czynników infekcyjnych na inne osoby i w różnych sytuacjach, np. podczas jedzenia i picia, kiedy pracownik zdjął swoją odzież ochronną.

Odzież chroniąca przed czynnikami biologicznymi  powinna spełniać wymagania przedstawione w normie PN EN 14126. Zgodnie z tą normą materiał odzieży chroniącej przed czynnikami biologicznymi powinien stanowić barierę dla całego ciała lub jego części, przed bezpośrednim kontaktem z czynnikami infekcyjnymi. Ze względu na różnorodność mikroorganizmów, w normie nie zdefiniowano kryteriów oceny na podstawie typu mikroorganizmu ani na podstawie grup ryzyka, a skupiono się na metodach badań w których oceniana jest odporność materiału w zależności od medium zawierającego mikroorganizmy np. ciecz, aerozol lub cząstki stałe (pył). Stąd też materiał odzieży chroniącej przed czynnikami infekcyjnymi powinien charakteryzować się barierowością w stosunku do czynnika infekcyjnego podczas:

   

działania skażonej cieczy pod ciśnieniem hydrostatycznym, mechanicznego kontaktu ze skażonymi cieczami, działania skażonych ciekłych aerozoli, działania skażonych cząstek stałych.

Do badań wykorzystywane są  aktywne cząstki wirusowe Bakteriofagu Phi-X174, który wykazuje podobieństwo cech fizycznych do wirusa HIV oraz wirusów zapalenia wątroby typu B i C (HBV i HCV).

Oprócz właściwości barierowych w stosunku do czynników infekcyjnych materiał odzieży chroniącej przed czynnikami biologicznymi powinien wykazywać odpowiednia odporność mechaniczną w zakresie m.in. ścierania, rozdzierania, zginania. Wszystkie właściwości materiałów przedstawione są  w normie PN EN 14126 w postaci klas tak, jak w większości norm europejskich.

Pełną ochronę przed kontaktem z czynnikami infekcyjnymi zapewniają jedynie materiały barierowe  a więc folie i materiały powleczone warstwą tworzywa sztucznego lub laminowane z folią. Mogą to być materiały długotrwałego lub krótkotrwałego użytku, które spełniają wymagania normy PN EN 14126 w zakresie właściwości ochronnych, a różnią się odpornością mechaniczną, i w związku z tym czasookresem stosowania. Wiele rodzajów  materiałów barierowych, stosowanych w odzieży chroniącej przed czynnikami biologicznymi charakteryzuje się niekorzystną dla organizmu szczelnością w stosunku do pary wodnej, uniemożliwiając odparowywanie wydzielanego podczas pracy potu.

W ostatnich latach na światowe rynki wprowadzono włókienniczych materiałów barierowych nowej generacji, które łączą cechy ochronne z dobrymi właściwościami użytkowymi, znacznie poprawiającymi odczucie komfortu fizjologicznego [7]. Są to wyroby wielowarstwowe, jednorazowego lub wielokrotnego użytku, powleczone poliuretanowymi warstwami paroprzepuszczalnymi, laminowane z mikroporowatymi foliami lub paroprzepuszczalnymi membranami.

Odzież chroniąca przed czynnikami infekcyjnymi powinna spełniać określone wymagania w zakresie konstrukcji, która zależy od rodzaju oraz natężenia działania medium zawierającego mikroorganizmy na które narażony jest pracownik, oraz części ciała, które powinny być chronione. Konstrukcja odzieży powinna spełniać wymagania normy EN 340 i wymagania zawarte w odpowiednich normach dla odzieży chroniącej przed chemikaliami. Wyróżnia się  następujące rodzaje konstrukcji odzieży chroniącej przed czynnikami biologicznymi :
Typ 1 i 2 odzież chroniąca przed działaniem par, cieczy, gazów i drobnych cząstek stałych, zapewnia najwyższy poziom ochrony, PN EN 943-1,
Typ 3 odzież chroniąca przed działaniem strumienia cieczy,
Typ 4 odzież chroniąca przed działaniem rozpylonej cieczy,
Typ 5 odzież chroniąca przed pyłami, prEN ISO 13982 –1,
Typ 6 odzież chroniąca przed opryskaniem cieczą, prEN 13034, - częściowe ochrony ciała.

Najczęściej do ochrony przed czynnikami biologicznym stosowane są typy odzieży: 3 i 4, które przedstawiono na rys. 1. W sytuacjach zagrożeń ekstremalnych, gdzie konieczna jest całkowita izolacja organizmu pracownika od otoczenia (np. zagrożenie wirusem Ebola) konieczne jest stosowanie odzieży o konstrukcji odzieży gazoszczelnej:  typ 1 lub 2 wg klasyfikacji dla odzieży chroniącej przed czynnikami chemicznymi. Analiza ryzyka i narażenia pracownika może wykazać również że dla ochrony pracownika wystarczą jedynie częściowe ochrony ciała.

Rys. 1. Przykłady konstrukcji odzieży chroniącej przed czynnikami biologicznymi

Odzież chroniąca przed czynnikami zakaźnymi powinna być oznakowana zgodnie z wymaganiami odpowiedniej normy dla odzieży chroniącej przed chemikaliami. Dodatkowo, znakowanie odzieży chroniącej przed czynnikami infekcyjnymi powinno zawierać następujące informacje:

numer normy PN EN 14126, typ odzieży ochronnej, z przyrostkiem „-B”, np. Typ 3 – B, znak graficzny „ochrona przed czynnikami biologicznymi”

Przykład oznaczenia odzieży chroniącej przed czynnikami biologicznymi przedstawiono na rys. 2.

Rys. 2 Oznaczenie odzieży chroniącej przed czynnikami biologicznymi

Specjalną grupą odzieży chroniącej przed czynnikami infekcyjnymi jest odzież dla personelu medycznego. We współczesnej medycynie coraz groźniejsze jest ryzyko rozpowszechniania chorób zakaźnych podczas wykonywania zabiegów diagnostycznych, leczniczych oraz podczas pielęgnacji chorych. Niebezpieczne stają się choroby przenoszone między ludźmi poprzez krew i inne płyny ustrojowe

Odzież ochronna dla personelu bloku operacyjnego powinna stanowić barierę dla krwi i innych płynów fizjologicznych, zapobiegającą przenikaniu do organizmu mikroorganizmów chorobotwórczych a jednocześnie zapobiegać zakażeniu pacjenta mikroorganizmami przenoszonymi z personelu na obszar pola operacyjnego podczas wykonywania zabiegów operacyjnych. Źródła mikroorganizmów bywają zarówno pochodzenia egzogennego, a więc pochodzą od personelu medycznego, wyposażenia sali operacyjnej, od innych pacjentów, jak również mogą być pochodzenia endogennego, czyli pochodzić od operowanego pacjenta.

Stąd też odzież stosowana przez personel medyczny powinna odgrywać istotną rolę w zapobieganiu powstawania zakażeń szpitalnych do których dochodzi na sali operacyjnej. Powinna mieć ona konstrukcję i właściwości, które zminimalizują rozprzestrzenianie się czynników infekcyjnych na i od rany operowanego pacjenta zapobiegając w ten sposób zakażeniom pooperacyjnym.

Odzież dla personelu bloku operacyjnego powinna dodatkowo spełniać wymagania normy PN EN 13795-1. W normie tej oprócz wymagań odnośnie odporności na przenikanie mikroorganizmów na sucho i  na mokro, zostały sformułowane wymagania czystości mikrobiologicznej, braku cząstek zanieczyszczających materiał, które mogą być uwolnione w wyniku działania mechanicznego. Duże znaczenie ma wymaganie odnośnie braku cząstek zanieczyszczających materiał i pylenia materiałów stosowanych na sali operacyjnej z uwagi na  fakt, że cząstki te mogą stanowić nośnik dla czynników infekcyjnych.

Na odzież ochronną dla personelu służby zdrowia powinny być stosowane materiały barierowe zapewniające wysoką skuteczność ochrony przed przenikaniem krwi, płynów ustrojowych oraz przenoszonych przez nie patogenów i gwarantujące komfort w aspekcie oporu przenikania pary wodnej. Stosowane są materiały wielokrotnego lub jednorazowego użytku. Obecnie na rynku dostępne są materiały łączące zarówno właściwości ochronne jak i użytkowe. Materiały wielokrotnego użytku to przede wszystkim tkaniny poliestrowe wykonane z przędzy z mikrowłókien, wykończone hydrofobofo bądź też powlekane paroprzepuszczalną mieszanką polimerową lub laminowane z paroprzepuszczalną folią. Ich odporność na pranie zależy od trwałości powleczenia. Wśród materiałów jednorazowego użytku dominują:

włókniny poliestrowe lub poliestrowo-celulozowe typu spunlaced, pokryte powłoką z tworzywa sztucznego. włókniny polipropylenowe typu spunbonded, laminowane z mikroporowatymi foliami poliolefinowymi. wielowarstwowe włókniny polipropylenowe typu spunbonded / melt blown / spunbonded (SMS) z mikroporowatymi powłokami z tworzywa sztucznego.

Na rys. 3 przedstawiono fartuch ochronny dla personelu medycznego, wykonany z materiału barierowego paroprzepuszczalnego, typ 4 oraz ochrony nóg.

Rys. 3 : Fartuch ochronny  i ochrony nóg

Bardzo ważne są również właściwości użytkowe fartuchów. Ich konstrukcja powinna zapewniać łatwość zakładania i zdejmowania, i nie ograniczać swobody ruchów. W celu zwiększenia komfortu użytkowania stosuje się różne konstrukcje odzieży. Przy zabiegach o dużym stopniu ryzyka spowodowanego występowaniem czynników biologicznych należy stosować odzież w całości wykonaną z materiału barierowego, która zapewnia pełną ochronę przed płynami ustrojowymi. W sytuacjach, w których personel w mniejszym stopniu narażony jest na czynniki infekcyjne można stosować odzież wykonaną z dwóch rodzajów materiałów: np. przód fartucha i części rękawów od mankietu do wysokości powyżej łokcia z tkaniny barierowej natomiast tył fartucha oraz pozostałe części rękawów z tkaniny poliestrowej o mniejszej skuteczności ochrony. Fartuch w tej wersji zapewnia wystarczającą ochronę w miejscach najbardziej narażonych na działanie płynów ustrojowych gwarantując jednocześnie większy komfort fizjologiczny.

Na rysunku 4 przedstawiono schemat fartucha z zaznaczonym podziałem na dwie strefy. Przedni panel fartucha i części rękawów zaznaczone ciemniejszym kolorem stanowią strefę krytyczną natomiast tylni panel z częścią przodu zaznaczone kolorem jaśniejszym - strefę mniej krytyczną.

Rys. 4  Fartuch chirurgiczny: dwie strefy ochrony

Istotną kwestią związaną ze stosowaniem odzieży wielokrotnego użytku chroniącej przed czynnikami biologicznymi jest jej konserwacja i dezynfekcja, a w przypadku odzieży dla personelu bloku operacyjnego również sterylizacja. W celu zachowania właściwości ochronnych niezmiernie ważne jest przestrzeganie procedur związanych z konserwacja zalecanych przez producenta.

Za prawidłową konserwację odzieży używanej przez personel medyczny odpowiedzialne są pralnie szpitalne. Obowiązek ten może spełniać również pralnia zewnętrzna pod warunkiem posiadania odpowiednich uprawnień. Podstawowym warunkiem jest spełnienie wymagań zawartych w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia, które określa, jakie warunki powinny spełniać obiekty pralni szpitalnych. Zgodnie z tym rozporządzeniem pralnia piorąca bieliznę szpitalną powinna mieć zapewnioną barierę higieniczną poprzez podział na strefę brudną i czystą oraz stosować dopuszczone, atestowane środki piorące i technologie gwarantującą oczekiwany efekt prania. Odzież ochronna wielokrotnego stosowania podlega procesowi sterylizacji, który odbywa się w pralni lub centralnej sterylizatorni. W przypadku odzieży przeznaczonej dla bloku operacyjnego przestrzeganie odpowiednich procedur prania i sterylizacji jest istotne z punktu widzenia spełnienia przez odzież warunków sterylności jak również zapewnienia przez nią właściwej ochrony po procesach konserwacji. Zarówno warunki prania jak i ilość procesów prania i sterylizacji określona jest przez producenta odzieży i musi być dokładnie przestrzegane. W systemach pralniczych funkcjonują systemy kodowania odzieży na podstawie, których można odpowiednio nadzorować system konserwacji odzieży.

W świecie prawie 70% materiałów włókienniczych stosowanych w służbie zdrowia na środki ochrony indywidualnej obejmujące maski, nakrycia głowy, ubrania, fartuchy chirurgiczne, ochraniacze na buty, stanowią wyroby jednorazowego użytku a 30% materiały wielokrotnego użytku. Tak wysoki udział materiałów jednorazowego użytku stwarza ogromny problem związany z bezpiecznym składowaniem ewentualnie utylizacją zużytej odzieży z uwagi na  ochronę środowiska naturalnego.