Ekspozymetry radiofalowego promieniowania elektromagnetycznego - przeglad parametrow uzytkowych i technicznych "BEZPIECZENSTWO PRACY - nauka i praktyka" 2/2012, str. 12-15 dr inz. Krzysztof Gryz dr inz. Jolanta Karpowicz mgr inz. Wieslaw Leszko Centralny Instytut Ochrony Pracy - Panstwowy Instytut Badawczy W artykule przedstawiono problematyke badan radiofalowego promieniowania elektromagnetycznego z wykorzystaniem ekspozymetrow osobistych. Zaprezentowano parametry uzytkowe i techniczne selektywnych i szerokopasmowych ekspozymetrow, stosowanych najczesciej przy badaniach i ocenach narazenia ludzi na promieniowanie radiofalowe. Przedstawiono wyniki badan wybranych parametrow metrologicznych ekspozymetrow, takich jak czulosc w predefiniowanych pasmach pomiarowych promieniowania i izotropowosc, ktore moga istotnie wplywac na wyniki badan narazenia ludzi na promieniowane elektromagnetyczne. Ochrona operatorow rezystancyjnych zgrzewarek podwieszanych przed zagrozeniami elektromagnetycznymi i biomechanicznymi "BEZPIECZENSTWO PRACY - nauka i praktyka" 11/2011, str. 10-13 mgr inz. Patryk Zradzinski Centralny Instytut Ochrony Pracy - Panstwowy Instytut Badawczy dr hab. inz. Danuta Roman-Liu Centralny Instytut Ochrony Pracy - Panstwowy Instytut Badawczy Przeprowadzono badania jednoczesnego narazenia operatorow rezystancyjnych zgrzewarek podwieszanych, na czynnik elektromagnetyczny i biomechaniczny. Badania wykazaly znaczacy rozrzut wartosci miar wewnetrznych skutkow ekspozycji na pola elektromagnetyczne i obciazenia ukladu miesniowo-szkieletowego w zaleznosci od pozycji ciala, jak i od gabarytow i polozenia glowicy zgrzewarki wzgledem ciala pracownika. Przedstawiono rowniez opracowane na podstawie analizy uzyskanych wynikow: zasady optymalizacji konstrukcji, procedur obslugi i organizacji stanowiska pracy wykorzystujacych rezystancyjne zgrzewarki podwieszane. Wykazano, ze stosunkowo proste dzialania organizacyjne dotyczace poszczegolnych stanowisk pracy moga nawet wielokrotnie ograniczyc poziom narazenia operatora rezystancyjnych zgrzewarek podwieszanych na jednoczesnie dzialajace czynniki: elektromagnetyczny i biomechaniczny. Pole magnetyczne wytwarzane przez wyposazenie elektroenergetyczne w budynkach - zalecenia profilaktyczne dotyczace ograniczenia narazenia dlugotrwalego "BEZPIECZENSTWO PRACY - nauka i praktyka" 5/2011, str. 16-19 dr inz. Krzysztof Gryz dr inz. Jolanta Karpowicz mgr inz. Patryk Zradzinski Centralny Instytut Ochrony Pracy - Panstwowy Instytut Badawczy W artykule przedstawiono problematyke zagrozen elektromagnetycznych wystepujacych w budynkach z wyposazeniem elektroenergetycznym (stacje transformatorowe, rozbudowane instalacje zasilajace) w aspekcie wynikow badan dotyczacych skutkow narazenia ludnosci na pole magnetyczne malych czestotliwosci. Scharakteryzowano poziomy pola elektromagnetycznego oraz zaprezentowano metody jego ograniczania w otoczeniu elektroenergetycznego wyposazenia budynkow. Ocena zagrozen elektromagnetycznych na stanowiskach dyspozytorow punktow alarmowania jednostek ratowniczo-gasniczych Panstwowej Strazy Pozarnej w Warszawie "BEZPIECZENSTWO PRACY - nauka i praktyka" 9/2009, str. 13-16 mgr inz. Wieslaw Leszko Centralny Instytut Ochrony Pracy - Panstwowy Instytut Badawczy W artykule zaprezentowano charakterystyke warunkow ekspozycji na pola elektromagnetyczne dyspozytorow punktow alarmowania jednostek ratowniczo-gasniczych Panstwowej Strazy Pozarnej (PSP) w Warszawie. Pracownicy eksponowani sa na pola elektromagnetyczne z pasma czestotliwosci od 88 MHz do 2,5 GHz, pochodzace od zrodel pol znajdujacych sie na zewnatrz pomieszczen jednostek PSP (nadajnikow radiowych UKF, nadajnikow telewizyjnych, stacji bazowych telefonii komorkowej GSM i UMTS, bezprzewodowego Internetu) oraz urzadzen radiowych eksploatowanych przez PSP (radiotelefonow stacjonarnych). Ograniczanie ryzyka zawodowego przy zrodlach pol elektromagnetycznych (2) - wybrane zrodla pol i charakterystyka odziezy ochronnej "BEZPIECZENSTWO PRACY - nauka i praktyka" 2/2009, str. 2-5 dr inz. Krzysztof Gryz, dr inz. Jolanta Karpowicz Centralny Instytut Ochrony Pracy - Panstwowy Instytut Badawczy W artykule omowiono urzadzenia i instalacje, przy ktorych w przypadku niewlasciwej organizacji pracy pracownicy zagrozeni sa nadmierna ekspozycja na pola oraz typowe czynnosci wykonywane przez pracownikow przy tych urzadzeniach. Scharakteryzowano mozliwosc zastosowania srodkow ochrony indywidualnej oraz wymagania, jakim powinny one odpowiadac, aby chronic przed oddzialywaniem pol, umozliwiajac rownoczesnie efektywne i bezpieczne wykonywanie pracy. Ograniczanie ryzyka zawodowego przy zrodlach pol elektromagnetycznych (1) - srodki ochrony zbiorowej i indywidualnej "BEZPIECZENSTWO PRACY - nauka i praktyka" 1/2009, str. 6-9 dr inz. Jolanta Karpowicz, dr inz. Krzysztof Gryz Centralny Instytut Ochrony Pracy - Panstwowy Instytut Badawczy Ekranowanie elektromagnetyczne, zmniejszajace poziom ekspozycji pracownikow przebywajacych w poblizu zrodel pol elektromagnetycznych, moze skutecznie ograniczac ryzyko zawodowe wynikajace z nadmiernego narazenia na pola elektromagnetyczne. W artykule scharakteryzowano mozliwosc zastosowania srodkow ochrony zbiorowej i indywidualnej chroniacych przed oddzialywaniem pol elektromagnetycznych, umozliwiajacych rownoczesnie efektywne i bezpieczne wykonywanie czynnosci zawodowych przy obsludze poszczegolnych urzadzen. Pola elektromagnetyczne przy urzadzeniach do magnetoterapii - ocena ryzyka zawodowego "BEZPIECZENSTWO PRACY - nauka i praktyka" 9/2008, str. 21-25 dr inz. Jolanta Karpowicz, dr inz. Krzysztof Gryz, mgr inz. Patryk Zradzinski Centralny Instytut Ochrony Pracy - Panstwowy Instytut Badawczy Pola magnetyczne o malych czestotliwosciach wykorzystywane sa do zabiegow fizykoterapeutycznych. Typowym zrodlem pola w urzadzeniach do magnetoterapii sa aplikatury szpulowe. W artykule zaprezentowano charakterystyke ekspozycji na pole elektromagnetyczne u fizykoterapeutow obslugujacych urzadzenia do magnetoterapii oraz zasady oceny ryzyka zawodowego, wynikajacego z tej ekspozycji. Pola elektromagnetyczne przy urzadzeniach elektrochirurgicznych - ocena ryzyka zawodowego "BEZPIECZENSTWO PRACY - nauka i praktyka" 5/2008, str. 16-21 dr inz. Krzysztof Gryz, dr inz. Jolanta Karpowicz, mgr inz. Patryk Zradzinski Centralny Instytut Ochrony Pracy - Panstwowy Instytut Badawczy W urzadzeniach elektrochirurgicznych elektrody i zasilajace je kable sa zrodlem ekspozycji personelu medycznego na silne pola elektryczne o czestotliwosci z zakresu od 300 kHz do kilku MHz. Poziom ekspozycji pracownikow i ocena ryzyka zawodowego moga byc oceniane na podstawie pomiarow pola elektromagnetycznego i pradu indukowanego oraz kryteriow podanych w normach i przepisach krajowych, a w przypadku ich braku, w dokumentach miedzynarodowych (dyrektywa 2004/40/WE, norma IEEE). Pomiary pradu indukowanego moga byc pomocne w ocenie ekspozycji i ryzyka zawodowego pracownikow na pole elektromagnetyczne, zastepujac w wielu przypadkach skomplikowane obliczenia numeryczne wspolczynnika SAR lub gestosci pradu indukowanego, charakteryzujacych skutki ekspozycji wewnatrz ciala pracownika. Ekspozycja na pola elektromagnetyczne w elektrycznych pojazdach komunikacji miejskiej "BEZPIECZENSTWO PRACY - nauka i praktyka" 7-8/2007, str. 24-27 dr inz. Krzysztof Gryz, dr inz. Jolanta Karpowicz, mgr inz. Marcin Molenda, mgr inz. Patryk Zradzinski Centralny Instytut Ochrony Pracy - Panstwowy Instytut Badawczy "Przeprowadzono identyfikacje i badania pol elektromagnetycznych oddzialujacych na pracownikow obslugujacych elektryczne pojazdy komunikacji miejskiej oraz analize wymagan odnosnie metody i aparatury do takich badan. Dominujace skladowe ekspozycji charakteryzuja pasmo czestotliwosci pol od sieci trakcyjnej 50 Hz - 2 kHz, pasmo czestotliwosci pol od krotkotrwalych (rzedu 0,1 sekundy) stanow przejsciowych ukladow zasilajacych 5-25 Hz srednia i maksymalna wartosc skuteczna indukcji magnetycznej rejestrowana w pasmie 5 Hz - 32 kH, z czestotliwoscia archiwizacji co 5 sekund, wynoszace odpowiednio~ w tramwajach 0,78 i 8,6 µT, w metrze 0,53 i 17,1 µT, w elektrycznych zespolach trakcyjnych kolei miejskiej 0,41µT i 5,1 µT. Stwierdzono, ze poprawna ocena poziomu pol magnetycznych wystepujacych wskutek stanow przejsciowych w ukladach zasilajacych nie jest mozliwa przy uzyciu typowej aparatury do pomiaru wartosci skutecznej natezen pol." Ocena ekspozycji na pola elektromagnetyczne wytwarzane przez zgrzewarki dielektryczne - analiza porownawcza wymagan zawartych w przepisach krajowych i dyrektywie 2004/40/WE "BEZPIECZENSTWO PRACY - nauka i praktyka" 3/2006, str. 26-30 dr inz. Krzysztof Gryz, dr inz. Jolanta Karpowicz, mgr inz. Marcin Molenda, mgr inz. Patryk Zradzinski Centralny Instytut Ochrony Pracy - Panstwowy Instytut Badawczy "Na podstawie wynikow pomiarow oraz obliczen numerycznych pola elektromagnetycznego wytwarzanego przez zgrzewarek dielektrycznych przedstawiono analize porownawcza roznych zasad ograniczania i oceny ekspozycji pracownikow, wedlug wymagan aktualnych krajowych przepisow bezpieczenstwa i higieny pracy oraz dyrektywy 2004/40/WE. Wykazano, ze w przypadku uwzglednienia realistycznej charakterystyki zmiennosci pol elektromagnetycznych oddzialujacych na pracownikow w czasie ekspozycji oraz w przestrzeni stanowiska pracy odmienne zasady ograniczania i oceny ekspozycji daja porownywalne wyniki. Uzyskana zgodnosc wynikow pomiarow i symulacji numerycznych z zastosowaniem roznych metod numerycznych i uproszczonego modelu geometrycznego zgrzewarki dowodzi praktycznej przydatnosci tych metod do oceny ekspozycji pracownikow na pola elektromagnetyczne z zakresu sredniej czestotliwosci." Zrodla pol elektromagnetycznych - monitory ekranowe "BEZPIECZENSTWO PRACY - nauka i praktyka" 4/2002, str. 13-17 mgr. inz. Krzysztof Gryz, mgr. inz. Jolanta Karpowicz Centralny Instytut Ochrony Pracy Wyjasniono zagadnienia zwiazane z ekspozycja na pola elektromagnetyczne wytwarzane przez monitory ekranowe. Przedstawiono kryteria oceny ekspozycji pracownikow wg aktualnie obowiazujacych przepisow krajowych oraz opracowane przez TCO i MPR kryteria techniczne do oceny monitorow uwzgledniajace pola elektromagnetyczne i metodyke prowadzenia pomiarow. Zaprezentowano wyniki wlasnych badan pol elektromagnetycznych na przykladzie kilku wspolczesnie eksploatowanych monitorow z lampa kineskopowa (CRT) i cieklokrystalicznych (LCD). Wykazano, ze z uwagi na niskie poziomy pol elektromagnetycznych wytwarzanych przez monitory nie ma potrzeby specjalnego ograniczania ekspozycji pracownikow i nie ma uzasadnienia do prowadzenia pomiarow pol elektromagnetycznych na stanowiskach pracy przy monitorach.

1. Gryz K., Karpowicz J.: Zagrozenia elektromagnetyczne przy elektrochirurgii – ocena ekspozycji pracownikow na pole elektromagnetyczne i prady indukowane w organizmie. Roczniki PZH, tom 57, nr 2, 2006, 165-175, 2006
2. Gryz K., Karpowicz J.: Zagrozenia elektromagnetyczne dla pracownikow bloku operacyjnego, W Blok operacyjny - organizacja i funkcjonowanie, pod red. Krzysztofa Bieleckiego i Tadeusza Szretera, Warszawa, 2007, ABACUS Biuro Promocji Medycznej Sp. z o.o.
3. Zradzinski P., Roman-Liu D.: Metodyka oceny jednoczesnego oddzialywania czynnikow elektromagnetycznych i biomechanicznych na pracownikow obslugujacych podwieszane zgrzewarki rezystancyjne, Inzynieria Biomedyczna 4/2009, vol. 15, 399-403.
   Streszczenie: Przedstawiono problematyke zwiazana z jednoczesnym narazeniem pracownikow obslugujacych rezystancyjne zgrzewarki podwieszane na czynniki elektromagnetyczne i biomechaniczne. Omowiono metodyke oceny narazenia na pola elektromagnetyczne z wykorzystaniem symulacji numerycznych do analizy wartosci gestosci pradu indukowanego oraz obciazenia biomechanicznego kregoslupa i konczyn gornych, a takze ich lacznej oceny w oparciu o wskaznik lacznego ryzyka R.
4. Karpowicz J.: Ocena narazenia pracownikow na prady indukowane przez pola magnetostatyczne tomografow rezonansu magnetycznego. Inzynieria Biomedyczna, Acta Bio-Optica et InformaticaMedica, 2010, vol. 16, nr 1, 74-77.
   Streszczenie: Wskutek poruszania w polu magnetostatycznym, wytwarzanym przez magnes tomografu rezonansu magnetycznego, w ciele pracownikow indukowane sa prady elektryczne, mogace zaklocac procesy bioelektryczne w organizmie. Zaprezentowano zasady oceny tego rodzaju narazenia poprzez pomiary dynamiki zmiennosci indukcji magnetycznej (dB/dt) na powierzchni ciala pracownika, wykonujacego czynnosci zawodowe. Zaprezentowano rowniez przykladowe wyniki badan narazenia wystepujacego w czasie wykonywania sekwencji unormowanych ruchow przy magnesach wybranych tomografow otwartych (0,2T i 0,3T) oraz zamknietych (1,0T i 1,5T).
5. Karpowicz J., Gryz K.: Zagrozenia zawodowe dla personelu medycznego obslugujacego rezonans magnetyczny, Inzynieria Biomedyczna, 2008, vol. 14, nr 3, str. 255-257.
6. Karpowicz J., Gryz K.: Ekspozycja pracownikow obslugujacych tomografy rezonansu magnetycznego w aspekcie narazenia zawodowego i bezpieczenstwa pracy. Inzynieria Biomedyczna, 2008, vol. 14, nr 4, str. 326-330.
7. Karpowicz J., Gryz K.: Ekspozymetryczny profil narazenia zawodowego na pole magnetostatyczne przy tomografie rezonansu magnetycznego. Inzynieria Biomedyczna Acta Bio-Optica et InfiormaticaMedica, vol. 16, nr 3, 2010, 261-264.
   Streszczenie: W pracy scharakteryzowano ekspozymetryczne profile narazenia zawodowego technikow i pielegniarek na pole magnetostatyczne w czasie wykonywania badan diagnostycznych w tomografie rezonansu magnetycznego. Wyniki badan rzeczywistych warunkow narazenia wykonanych ekspozymetrem hallotronowym w czasie rutynowych czynnosci przy badaniach pacjentow omowiono na przykladzie 16 czynnosci przy tomografie z magnesem 1,5 T. Czas narazenia na pole o indukcji przekraczajacej 0,5 mT wynosi przy tych czynnosciach 0,5-2,3 minuty, a czas narazenia przekraczajacego 70 mT wynosi 0,0-0,3 minuty. Maksymalny poziom narazenia wynosi 16,8-126 mT.
8. Karpowicz J., Gryz K., Politanski P., Zmyslony M.: Narazenie na pole magnetostatyczne i zagrozenia zdrowia przy obsludze skanerow rezonansu magnetycznego. Medycyna Pracy 2011;62(3):309–321
   Streszczenie: Skanery rezonansu magnetycznego (S-RM) naleza do najnowoczesniejszych urzadzen diagnostyki obrazowej, przy ktorej przygotowanie i przeprowadzenie badania zwiazane jest z narazeniem pracownikow na pole magnetostatyczne (PMS). W pracy przedstawiono dane na temat narazenia pracownikow na PMS przy tych urzadzeniach oraz przeanalizowano literature dotyczaca dzialania biologicznego i zagrozen zdrowia zwiazanych z PMS. Mialo to na celu rozpatrzenie zasadnosci zliberalizowania przepisow dotyczacych ochrony pracownikow zwiazanych z diagnostyka RM przed PMS. Pomiary w otoczeniu magnesow 1,5T S-RM wykazuja, ze narazenie na PMS w otoczeniu roznych S-RM jest uzaleznione zarowno od indukcji magnesu, jak i od rozwiazan konstrukcyjnych zastosowanych w poszczegolnych urzadzeniach oraz organizacji pracy. Przy rutynowych badaniach jednego pacjenta elektroradiolog przebywa ok. 1,5–7 min w PMS przekraczajacym 0,5 mT, a 1,3 min w PMS przekraczajacym 70 mT. Przy badaniach pacjentow wymagajacych wiekszej uwagi czas ten moze byc znacznie dluzszy. Wartosci srednie (Bsr) narazenia pracownika na PMS wynosza 5,6–85 mT (srednio 30±19 mT, N = 16). Przytoczone dane pokazuja, ze spelnienie formalnych wymagan prawa pracy dotyczacych narazenia pracownikow na PMS jest mozliwe przy wlasciwej organizacji stanowisk i procedur pracy oraz swiadomosci pracownikow, przy jakim asystowaniu pacjentowi nie narazaja sie na silne PMS. Analiza dostepnej literatury dotyczacej biologicznego dzialania PMS wykazala brak danych dotyczacych skutkow zdrowotnych narazenia wieloletniego pracownikow, przy duzej ilosci danych wskazujacych na mozliwosc biologicznego dzialania PMS. W zwiazku z tym radykalne lagodzenie wymagan dotyczacych narazenia glowy i tulowia pracownikow jest przedwczesne, a ponadto nie jest warunkiem koniecznym rozwoju diagnostyki RM. Przed przystapieniem do takich prac konieczne wydaje sie przeprowadzenie szeroko zakrojonych, miedzynarodowych badan stanu zdrowia pracownikow narazonych na pola elektromagnetyczne S-RM.
9. Karpowicz J,, Gryz K., Zradzinski P.: Pola elektromagnetyczne w otoczeniu urzadzen fizykoterapeutycznych - aplikatory do terapii zmiennym polem magnetycznym. Inzynieria Biomedyczna, 2009, 1, vol. 15, str. 60-63
   Streszczenie: W artykule scharakteryzowano ekspozycje na zmienne pola magnetyczne wytwarzane przez urzadzenia do magnetoterapii oraz ocene oddzialywania tych pol na otoczenie. Na podstawie badan wykonanych przy ponad 60 aplikatorach do terapii polem magnetycznym ustalono, ze pola stref ochronnych ekspozycji zawodowej oraz pola, w ktorych moga powstac zaklocenia pracy implantow medycznych, wystepuja w odleglosci do 40-70 cm od srodka roznych aplikatorow szpulowych o srednicy od 20 cm do 60 cm. Pola, w ktorych moga powstac zaklocenia urzadzen elektronicznych, wystepuja w odleglosci do 200-300 cm od aplikatorow szpulowych. Zasiegi oddzialywania pol wytwarzanych przez innego typu aplikatory sa wielokrotnie mniejsze.