Prawna ochrona pracy - Służba BHP i Komisja BHP   źródło: Nauka o pracy - bezpieczeństwo, higiena i ergonomia, Prawna ochrona pracy, inż. Jerzy Kowalski - Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, dr Barbara Krzyśków - Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy

Służba bezpieczeństwa i higieny pracy

Pracodawca zatrudniający więcej niż 100 pracowników, tworzy służbę bezpieczeństwa i higieny pracy, pełniącą funkcje doradcze i kontrolne w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy (art. 237¹¹§ 1),  (Tab. nr 13).

Służba bezpieczeństwa i higieny pracy

Kodeks pracy DZIAŁ DZIESIĄTY Bezpieczeństwo i higiena pracy Rozdział X. Służba bezpieczeństwa i higieny pracy Art. 23711. § 1. Pracodawca zatrudniający więcej niż 100 pracowników tworzy służbę bezpieczeństwa i higieny pracy, zwaną dalej "służbą bhp", pełniącą funkcje doradcze i kontrolne w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, zaś pracodawca zatrudniający do 100 pracowników powierza wykonywanie zadań służby bhp pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy. Pracodawca posiadający ukończone szkolenie niezbędne do wykonywania zadań służby bhp może sam wykonywać zadania tej służby, jeżeli: 1) zatrudnia do 10 pracowników albo 2) zatrudnia do 20 pracowników i jest zakwalifikowany do grupy działalności, dla której ustalono nie wyższą niż trzecia kategorię ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. § 2. Pracodawca - w przypadku braku kompetentnych pracowników - może powierzyć wykonywanie zadań służby bhp specjalistom spoza zakładu pracy. Pracownik służby bhp oraz pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu powierzono wykonywanie zadań służby bhp, o którym mowa w § 1, a także specjalista spoza zakładu pracy powinni spełniać wymagania kwalifikacyjne niezbędne do wykonywania zadań służby bhp oraz ukończyć szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy dla pracowników tej służby. § 3. Pracownik służby bhp oraz pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu powierzono wykonywanie zadań tej służby, nie mogą ponosić jakichkolwiek niekorzystnych dla nich następstw z powodu wykonywania zadań i uprawnień służby bhp. § 5. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia: szczegółowy zakres działania, uprawnienia, organizację, liczebność i podporządkowanie służby bhp. kwalifikacje wymagane do wykonywania zadań służby bhp.

Tab. nr 13

Wymagane kwalifikacje, zadania i uprawnienia służby bhp zostały określone w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. 1997 nr 109, poz. 704) ze zm. (Dz.U. 2004 nr 246, poz. 2468) (Dz.U. 2005 nr 117, poz. 986) Rozporządzenie to jest jednym z ważniejszych elementów polityki krajowej w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Służbę bhp stanowią wyodrębnione komórki organizacyjne, jednoosobowe lub wieloosobowe, podległe bezpośrednio pracodawcy lub członkowi organu zarządzającego (np. zarządu), upoważnionego przez ten organ do sprawowania nadzoru w sprawach bezpieczeństwa i higieny pracy. Służba bhp nie może być obciążana zadaniami innymi niż wymienione w rozporządzeniu (z wyjątkiem pracowników, którym powierzono zadania służby bhp obok innych obowiązków, w podmiotach zatrudniających nie więcej niż 100 pracowników). Liczbę pracowników służby bhp, z uwzględnieniem minimalnego zatrudnienia określonego w ww. rozporządzeniu, ustala pracodawca, biorąc pod uwagę stan zatrudnienia oraz występujące w zakładzie warunki pracy, a także związane z nimi zagrożenia zawodowe i uciążliwości pracy. W zakładach pracy zatrudniających od 100 do 600 pracowników, tworzy się wieloosobową lub jednoosobową komórkę organizacyjną albo zatrudnia w tej komórce pracownika w niepełnym wymiarze czasu pracy. Pracodawcy zatrudniający ponad 600 pracowników zatrudniają w pełnym wymiarze czasu pracy co najmniej 1 pracownika służby bhp na 600 pracowników.

Pracodawca posiadający ukończone szkolenie niezbędne do wykonywania zadań służby bhp może sam je wykonywać, jeżeli zatrudnia do 10 pracowników albo zatrudnia do 20 pracowników i jest zakwalifikowany do grupy działalności, dla której ustalono nie wyższą niż trzecia kategorię ryzyka.

Art. 237¹¹ § 2 mówi, iż: pracodawca - w przypadku braku kompetentnych pracowników - może powierzyć wykonywanie zadań służby bhp specjalistom spoza zakładu pracy. Pracownik służby bhp oraz pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu powierzono wykonywanie zadań służby bhp, o którym mowa w § 1, a także specjalista spoza zakładu pracy powinni spełniać wymagania kwalifikacyjne niezbędne do wykonywania zadań służby bhp oraz ukończyć szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy dla pracowników tej służby.

Pracownik służby bhp oraz pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu powierzono wykonywanie zadań tej służby, nie mogą ponosić jakichkolwiek niekorzystnych dla nich następstw z powodu wykonywania zadań i uprawnień służby bhp (art. 237¹¹ § 3 Kp ).

Natomiast art. 237¹¹ § 4 Kodeksu pracy nadaje uprawnienia właściwemu inspektorowi pracy, który może nakazać utworzenie służby bhp, albo zwiększenie tej służby, jeżeli jest to uzasadnione stwierdzonymi zagrożeniami zawodowymi.

Komisja bezpieczeństwa i higieny pracy

Pracodawca zatrudniający więcej niż 250 pracowników powołuje komisję bezpieczeństwa i higieny pracy jako swój organ doradczy i opiniodawczy. W skład komisji wchodzą w równej liczbie przedstawiciele pracodawcy, w tym pracownicy służby bhp i lekarz sprawujący profilaktyczną opiekę zdrowotną oraz przedstawiciele pracowników, w tym społeczny inspektor pracy. Przewodniczącym komisji jest pracodawca lub osoba przez niego upoważniona, a wiceprzewodniczącym - społeczny inspektor pracy (art. 237¹² § 1 i 2)  (Tab. nr 14) lub przedstawiciel pracowników.

Komisja bezpieczeństwa i higieny pracy

Kodeks pracy DZIAŁ DZIESIĄTY Bezpieczeństwo i higiena pracy Rozdział XI. Konsultacje w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz komisja bezpieczeństwa i higieny pracy Art. 23712. § 1. Pracodawca zatrudniający więcej niż 250 pracowników powołuje komisję bezpieczeństwa i higieny pracy, zwaną dalej „komisją”, jako swój organ doradczy i opiniodawczy. W skład komisji wchodzą w równiej liczbie przedstawiciele pracodawcy, w tym pracownicy służby bhp i lekarz sprawujący profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami, oraz przedstawiciele pracowników, w tym społeczny inspektor pracy. 2 §. Przewodniczącym komisji jest pracodawca lub osoba przez niego upoważniona, a wiceprzewodniczącym - społeczny inspektor pracy lub przedstawiciel pracowników. Art. 23713. § 1. Zadaniem komisji jest dokonywanie przeglądu warunków pracy, okresowej oceny stanu bezpieczeństwa i higieny pracy, opiniowanie podejmowanych przez pracodawcę środków zapobiegających wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym, formułowanie wniosków dotyczących poprawy warunków pracy oraz współdziałanie z pracodawcą w realizacji jego obowiązków w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Tab. nr 14

Zadania komisji zostały określone w art. 237¹³. Należą do nich: dokonywanie przeglądu warunków pracy, okresowej oceny stanu bezpieczeństwa i higieny pracy, opiniowanie podejmowanych przez pracodawcę środków zapobiegających wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym, formułowanie wniosków dotyczących poprawy warunków pracy oraz współdziałanie z pracodawcą w realizacji jego obowiązków w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Posiedzenia komisji odbywają się w godzinach pracy, nie rzadziej niż raz w kwartale. Za czas nie przepracowany w związku z udziałem w posiedzeniu komisji pracownicy zachowują prawo do wynagrodzenia. Udział lekarza w pracach komisji odbywa się na koszt pracodawcy w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej, o której mowa w art. 229 § 6 (zdanie drugie) Kodeksu pracy, oraz w związku z brzmieniem § 6, pkt. 4 rozporządzenia ministra zdrowia i opieki społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. nr 69, poz. 332). W przypadkach uzgodnionych z pracodawcą, komisja może korzystać z ekspertyz i opinii specjalistów spoza zakładu pracy, wykonanych na koszt pracodawcy (art. 237¹³ § 3).

Jednakże nawet gdy w zakładzie pracy nie została powołana komisja bhp na pracodawcę zostały w Kodeksie pracy nałożone obowiązki konsultacyjne w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy .Pracodawca ma obowiązek konsultacji z pracownikami lub ich przedstawicielami wszystkie działania związane z bezpieczeństwem i higiena pracą, w szczególności dotyczące:

1. zmian w organizacji pracy i wyposażeniu stanowisk pracy, wprowadzania nowych procesów technologicznych oraz substancji i preparatów chemicznych, jeżeli mogą one stwarzać zagrożenie dla zdrowia lub życia pracowników



2. oceny ryzyka zawodowego występującego przy wykonywaniu określonych prac oraz informowania pracowników o tym ryzyku,



3. tworzenia służby bhp lub powierzania wykonywania zadań tej służby innym osobom oraz wyznaczania pracowników do udzielania pierwszej pomocy,



4. przydzielania pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Konsultacje powinny odbywać się w godzinach pracy, a za czas nieprzepracowany w związku z udziałem w konsultacjach pracownicy lub ich przedstawiciele zachowują prawo do wynagrodzenia (art.237^11a§ 3). Pracownicy lub ich przedstawiciele nie mogą ponosić jakichkolwiek niekorzystnych dla nich konsekwencji z tytułu działalności przedstawicielskiej (art. 237^11a§ 6).