2009

W styczniu przechodzę na emeryturę. Pracodawca chciałby, abym nadal pracował, już na niepełnym etacie i przyuczał do zawodu młodych pracowników. Dotychczas trzeba było zwolnić się z pracy, aby emerytura była wypłacana. Słyszałem, że są zmiany. Czy emerytura będzie mi wypłacana bez rozwiązania umowy o pracę?

Od stycznia 2009 r. nie trzeba rozwiązywać umowy o pracę, aby ZUS wypłacił emeryturę. Dotyczy to zarówno osób ubiegających się o to świad¬czenie jak i tych, którym ZUS zawiesił wypłatę w związku z nierozwiązaniem stosunku pracy. Ustawa o emeryturach kapitałowych, która reguluje sposób wypłaty świadczeń z otwartych funduszy emerytalnych uchyla ust. 2a w art. 103 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Stanowił on, że prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na to, ile dorabia emeryt, jeśli pracuje on na rzecz pracodawcy, nie rozwiązawszy z nim wcześniej stosunku pracy. Pracownik, który chciał otrzymaæ emeryturę, bo miałjuż do niej prawo, musiał więc rozwiązać stosunek pracy. Jeśli tego nie zrobił, mimo złożenia wniosku i przyznania mu prawa do emerytury, ZUS nie wypłacał świadczenia. Zawieszał je do momentu rozwiązania stosunku pracy. Uchylenie tego przepisu oznacza, że osoby, które spełniają warunki do emerytury, ale nie składały o nią do ZUS wniosku, bo obawiały się odchodzić z pracy, będą mogły to zrobiæ i otrzymają świadczenie. Co więcej, te osoby, które mają już przyznane emerytury przez ZUS, ale nie mają ich wypłacanych, bo nie rozwiązały stosunku pracy z pracodawcą, nabędą prawo do otrzymywania tego świadczenia. Ustawa nałożyła na ZUS obowiązek poinformowania tych osób o warunkach pobierania świadczenia i możliwości złożenia wniosku. Jednakże zainteresowani przed złożeniem odpowiedniego wniosku powinni dokładnie zapoznaæ się z informacją przesłaną przez ZUS.

Wystawiając zaświadczenie o wynagrodzeniu, błędnie wpisałam dane dotyczące wysokości zarobków naszego pracownika. Na podstawie tego dokumentu ZUS obliczył wysokość emerytury w 2005 r. Nieprawidłowość ta została ujawniona w wyniku kontroli przeprowadzonej przez ZUS. Skorygowałam zaświadczenie i przekazałam niezwłocznie do ZUS w celu prawidłowego obliczenia emerytury. ZUS obliczył wyrównanie od daty zgłoszenia wniosku o prawidłowe wyliczenie (od dnia 1grudnia 2008 r.), a nie od początku prawa tego pracownika do emerytury. Czy takie postępowanie jest prawidłowe? Przecież nie była to wina pracownika, tylko moja - pracodawcy. Co może zrobić w tym zakresie pracownik?

Postępowanie ZUS jest prawidłowe. Ponowne ustalenie wysokości emerytury następuje nie wcześniej niż od miesiąca zgłoszenia wniosku o skorygowanie emerytury ustalonej prawomocną decyzją. Pracodawca jest zobowiązany do sporządzenia dokumentacji, na podstawie której ZUS ustala prawo do emerytury. Z przepisów nie wynika, że organ rentowy ma obowiązek każdorazowo kontrolować zgodność wystawionych przez pracodawcę zaświadczeń z jego dokumentacją płacową, czy też dokumentacją osobową. ZUS ustala wysokość podstawy wymiaru emerytury na podstawie zaświadczenia wystawionego przez pracodawcę. Zatem ZUS nie może ponosić odpowiedzialności za to, że pracodawca w swoim zaświadczeniu zaniżył wynagrodzenie osiągnięte przez pracownika. Takie stanowisko zajął Sąd Apelacyjny w wyroku z 11.06.2003 r. (IIIAUa 324/02, Pr. Pracy 2004/1/42). Jeżeli zatem ZUS ustalił wysokość emerytury nieprawidłowo, w wyniku błędnie wystawionych dokumentów przez pracodawcę, pracownik może dochodzić od pracodawcy odszkodowania z tytułu wyrządzonej mu w ten sposób szkody. W takich przypadkach zakład pracy powinien ponosiæ konsekwencje, rekompensując szkodę według przepisów prawa cywilnego. Podstawa prawna: art.125 ust, 1 pkt. 2 i art. 133 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2004 r., nr 39, poz.353zezm.)

Czy pracownicy, która w 2008r. ukończyła 55 lat i ma udokumentowanych 30 lat okresów składkowych inieskładkowych, ZUS przyzna emeryturę także na wniosek zgłoszony w 2009 r. czy 2010 r. ?

Tak. W przypadku tej emerytury istotne jest, aby do dnia 31 grudnia 2008 r. ubezpieczona osiągnęła wiek (55 lat) i staż (30 lat, a w przypadku całkowitej niezdolności do pracy - 20 lat). Natomiast wniosek o emeryturę może byæ zgłoszony także w późniejszych latach. Aby wysokość emerytury została obliczona na "starych" zasadach, konieczne jest zgłoszenie wniosku przed ukończeniem 60. roku życia. Należy także pamiętać, że ostatnim zatrudnieniem przed zgłoszeniem wniosku musi być zatrudnienie w ramach stosunku pracy, a okres tego zatrudnienia musi wynosiæ co najmniej 6 miesięcy w ostatnich 24 miesiącach podlegania ubezpieczeniom społecznym.

W 2008 r. ukończyłem 60 lat i mam 40-letni staż pracy. Nabyłem więcprawo do wcześniejszej emerytury. Nie zamierzam jednak przerywać pracy, tym bardziej że osiągam wysokie zarobki (ok. 4500 zł miesięcznie). Czy przepadnie mi prawo do wcześniejszej emerytury, jeśli wniosek złożę w 2011 r., czy też wniosek ten muszę złożyć przed ukończeniem 65. roku życia? Prasa podaje sprzeczne informacje, a dla mnie jest to bardzo ważna sprawa.

Nie, ubezpieczony nie utraci prawa do wcześniejszej emerytury, jeśli wniosek złoży w 2011 r., a więc przed ukończeniem 65. roku życia. Natomiast w przypadku złożenia wniosku po ukończeniu tego wieku zmieni się podstawa prawna przyznania świadczenia (będzie nią art. 27, a nie art. 29 ustawy emerytalnej), nie zmieni się natomiast sposób obliczenia wysokości emerytury. Ponadto w przypadku zgłoszenia wniosku po raz pierwszy po ukończeniu 65. roku życia, jeśli po osiągnięciu tego wieku ubezpieczony nadal pracował - będzie mógł zgłosić wniosek o sprawdzenie, czy korzystniejsze jest obliczenie wysokości emerytury według "nowych", czy też według "starych" zasad. Należy także pamiętać, że ostatnim zatrudnieniem przed zgłoszeniem wniosku o wcześniejszą emeryturę pracowniczą, musi być zatrudnienie w ramach stosunku pracy, a okres tego zatrudnienia musi wynosić co najmniej 6 miesięcy w ostatnich 24 miesiącach podlegania ubezpieczeniom społecznym.

Urodziłem się w czerwcu 1951 r. Po odbyciu służby wojskowej, tj. od 1974 r. aż do końca 2000 r. pracowałem jako kierowca auto¬busów. Była to praca szczególnie uciążliwa. Potem ze względów zdrowotnych zmieniłem pracę, a ostatnie dwa lata pracuję na 1/2 etatu jako portier. Słyszałem o różnych rodzajach emerytur, ostatnio o pomostowych. Na jaką emeryturę mogę liczyć

Zgodnie z postanowieniami art. 184 w związku z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecz¬nych, tzw. emerytalnej, ubezpieczeni urodzeni po dniu 31 grudnia 1948 r. mogą przejść na emeryturę po osiągnięciu obniżonego wieku emerytalnego, jeżeli na dzień 1 stycznia 1999 r. posiadali okres składkowy i nieskładkowy wynoszący dla mężczyzn co najmniej 25 lat, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Emerytura przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem. Po zmianie brzmienia art. 184 w ust. 2, w części dotyczącej otwartego funduszu emerytalnego - wpro-wadzonej od 1 stycznia 2009 r. przepisami art. 46 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o emeryturach pomostowych - emerytura będzie przysługiwała pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu Ubezpie¬czeń Społecznych, na dochody budżetu państwa. Wiek emerytalny dla mężczyzny, który wykonywał pracę w szczegól¬nych warunkach wymienionych w wykazie A, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze - wynosi 60 lat. Z pytania wynika, że chodzi o mężczyznę urodzonego w 1951 r., który na dzień 1 stycznia 1999 r. udowodnił ponad 25-letni staż pracy, w tym wyma¬gany 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach. Zatem po ukończeniu 60. roku życia, tj. w czerwcu 2011 r. autor pytania będzie mógł ubiegaæ się o przyznanie wcześniejszej emerytury - na podstawie powołanego na wstępie art. 184 ustawy emerytalnej. Warto dodatkowo wyjaśniać, że na podstawie ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o emeryturach pomostowych, emerytura ta będzie przysługiwała mężczyźnie po spełnieniu łącznie następujących warunków: 1)udokumentowaniu okresu pracy w szczególnych warunkach lubo szcze¬ gólnym charakterze wynoszącego co najmniej 15 lat, 2)ukończeniu co najmniej 60 lat, 3)udokumentowaniu okresu składkowego i nieskładkowego wynoszącego co najmniej 25 lat, 4)wykonywaniu przed dniem 1 stycznia 1999 r. pracy w szczególnych warunkach lub pracy w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z Fun¬ duszu Ubezpieczeń Społecznych, 5)wykonywaniu po dniu 31 grudnia 2008 r. pracy w szczególnych wa¬ runkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy, 6)rozwiązaniu stosunku pracy. Autora tego pytania nie dotyczy ten rodzaj emerytury, bowiem nie spełnia on wszystkich wymaganych warunków, np. nie wykonuje pracy w szczegól¬nych warunkach po 31 grudnia 2008 r., a ponadto uzyska prawo do wcze¬śniejszej emerytury na podstawie powołanych na wstępie przepisów.

Za 4 miesiące kończę 60 lat, spełniam wszystkie warunki, aby uzyskać emeryturę, tj. wiek i staż pracy. Pracę straciłam kilka miesięcy temu, więc emeryturę chciałabym uzyskać na czas. W ZUS powiedzia¬no mi, że teraz jest za wcześnie na składanie wniosku. Kiedy zatem będzie pora na jego złożenie?

Gdyby dokumenty wymagane do uzyskania emerytury zostały złożone już teraz, to ZUS odmówiłby przyznania świadczenia, ponieważ w dniu składania wniosku zainteresowana nie ma ukończonego 60. roku życia. ZUS nie ma możliwości wstrzymania rozpatrzenia wniosku do czasu spełnienia tego warunku. W myśl przepisów emerytalnych wniosek o emeryturę można złożyć najwcześniej na 30 dni przed ukończeniem wieku emerytalnego. Aby postępowanie o przyznanie emerytury nie przedłużało się, do wniosku należy załączyć wszystkie świadectwa pracy, zaświadczenia i inne dokumenty z prze¬biegu pracy zawodowej oraz np. akt urodzenia dziecka, kserokopię dyplomu ukończenia studiów, a ponadto dokumenty potwierdzające uzyskiwane wy¬nagrodzenie w zakładzie pracy, wystawione na druku ZUS Rp.7lub legitymację ubezpieczeniową, o ile są w niej wpisy o zarobkach za poszczególne lata.

W dniu 24 grudnia 2008 r. ukończyłem 60 lat, ale pełny, 35-letni okres pracy osiągnę dopiero w czerwcu 2009 r. Czy przysługuje mi tzw. emery-tura dla mężczyzny na podstawie wyroku Trybunału Konstytucyjnego?

Tak, przysługuje. Aby otrzymać tę emeryturę przed ukończeniem 65 lat, na podstawie znowelizowanego art. 29 ust.1 pkt 2 ustawy tzw. emerytalnej konieczne było do końca 2008 r. ukończenie 60 roku życia, bowiem przepis ten dotyczy mężczyzn urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r. Pozostałe warunki, w tym udokumentowanie 35-letniego okresu składkowego i nie-składkowego, udowodnienie ostatniego pracowniczego tytułu do ubezpie¬czenia można spełnić w terminie późniejszym. Mężczyzna, który spełnia warunki do przyznania emerytury może w każdym czasie złożyć wniosek w Oddziale ZUS. Emerytura zostanie wyliczona na tzw. starych zasadach. Podstawa prawna: ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (T. jedn. DzU z 2004 r. nr 39, poz. 353zezm.).

Od kilku lat pobieram emeryturę. W listopadzie 2008 r. podpisałem umowę o pracę na czas określony -1 rok. Kiedy można doliczać prze-pracowany czas - znajomi mówią, że po zakończeniu okresu pracy?

Ustawa emerytalna umożliwia przeliczanie emerytur i rent przez doli¬czanie okresów składkowych i nieskładkowych, które wcześniej nie zostały wliczone do ogólnego stażu pracy. Mogą to być  też okresy zatrudnienia wykonywanego podczas pobierania emerytury. Ponowne doliczenie takich okresów następuje na wniosek osoby zainteresowanej. Ustawa emerytalna określa jak często można doliczać te okresy. Emeryt pozostający w ubez¬pieczeniu może złożyć wniosek o doliczenie takich okresów nie wcześniej niż po zakończeniu kwartału kalendarzowego.

Słyszałam, że osoby, których dokumenty dotyczące uzyskiwanych wynagrodzeń zaginęły lub zostały zniszczone przez zakład pracy, i przez to pobierają one niższe emerytury, mogą teraz wystąpić do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o przeliczenie swoich świadczeń. Ja i moi koledzy z dawnego miejsca pracy jesteśmy w podobnej sytuacji - nie mamy pełnej, a niektórzy żadnej dokumentacji płacowej. Proszę o informację, jaka jest na to rada?

Od 1 stycznia 2009 r. dla osób, które w okresie wskazywanym do ustalenia podstawy wymiaru świadczenia wykonywały pracę w ramach stosunku pracy, ale nie mają możliwości udowodnienia wysokości uzy¬skiwanego wynagrodzenia, ZUS przyjmuje w każdym roku, w którym była wykonywana ta praca, obowiązujące wówczas minimalne wyna¬grodzenie pracowników. Dotyczy to osób, które: - począwszy od 1 stycznia 2009 r. będą ubiegały się o emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy po raz pierwszy, oraz - już mają ustalone prawo do świadczenia, a w podstawie wymiaru - za okres, w którym pozostawały w zatrudnieniu w ramach stosunku pracy - mają przyjęte wynagrodzenie zerowe. Możliwość przyjęcia minimalnego wynagrodzenia została wprowa¬dzona ustawą z dnia 4 września 2008 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS, zwaną dalej ustawą zmieniającą (DzU nr 192, poz. 1180), która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2009 r. W ustawie zmieniającej dodano do art. 15 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ust. 2a i 2b, w myśl których, jeżeli nie można ustalić podstawy wy¬miaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, zwanego dalej minimalnym wynagrodzeniem. Z przepisu tego wynika, wobec kogo ZUS może przyjąć jako podstawę wynagrodzenie minimalne oraz w jaki sposób ustala się to wynagrodzenie. Ważne! Minimalne wynagrodzenie przyjmuje się wyłącznie za okres, w którym wnioskodawca podlegał ubezpieczeniu - ubezpieczeniom społecznym z tytułu ubezpieczenia pracowniczego. Kwotę minimalnego wynagrodzenia przyjmuje się również za okresy, w których pracownik pozostający w stosunku pracy pobierał wynagro¬dzenie za czas niezdolności do pracy oraz kwoty zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego oraz świadczenia rehabilitacyjnego. Przy ustalaniu minimalnego wynagrodzenia, które podlega uwzględ¬nieniu przy obliczaniu podstawy wymiaru, wynagrodzenie to przyjmuje się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy, oraz okresu pozostawania w ubezpieczeniu pracowniczym. Oznacza to, że jeżeli pracownik wy¬konywał zatrudnienie - przykładowo w wymiarze 2/3,1/5,1/1 czy 1/2 etatu, ZUS do ustalenia podstawy wymiaru przyjmie 2/3,1/5,1/1 lub 1/2 minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w tym okresie. Jeżeli pracownik nie może udowodnić wysokości uzyskanego wy-nagrodzenia, a z dokumentów (np. ze świadectwa pracy) wynika, że pozostawał w zatrudnieniu w ramach stosunku pracy przez cały rok kalendarzowy - do ustalenia podstawy wymiaru ZUS przyjmie mini¬malne wynagrodzenie za cały rok. W sytuacji, gdy pracownik wskazuje do ustalenia podstawy wymiaru rok, za który może przedłożyć zarobki za część roku, a za pozostałą jego część - nie ma takiej możliwości, wówczas ZUS przyjmie do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty udokumentowane zarobki za część roku i uzupełni je mini¬malnym wynagrodzeniem za okres, w którym pracownik pozostawał w ubezpieczeniu pracowniczym, ale nie mógł przedłożyć dokumentów potwierdzających wysokość osiągniętego wynagrodzenia. Może zdarzyć się, że wysokości osiągniętego wynagrodzenia nie może udowodnić pracownik, który pozostawał w zatrudnieniu przez niepełny miesiąc, np. przez 19 dni, 8 miesięcy i 8 dni czy 11 miesięcy i 20 dni. W takim przypadku przy ustalaniu minimalnego wynagrodzenia za okres krótszy niż 1 miesiąc ZUS podzieli to wynagrodzenie przez faktyczną liczbę dni miesiąca, a następnie pomnoży przez liczbę dni, w których pracownik pozostawał w stosunku pracy. ZUS nie przyjmie minimalnego wynagrodzenia: - za okresy, w których pracownik nie otrzymywał wynagrodzenia, np. przebywał na urlopie bezpłatnym - za okresy pozostawania bez pracy, które zostały zaliczone jako okresy ubezpieczenia osobie przywróconej do pracy na podstawie wyroku sądu. Kwotę minimalnego wynagrodzenia organ rentowy przyjmuje z urzędu, bez konieczności składania przez zainteresowanego wniosku w tej sprawie. W dalszym ciągu wynagrodzenie zerowe ZUS będzie przyjmował za okres, który jest wskazywany do ustalenia podstawy wymiaru, a w którym wnioskodawca nie podlegał ubezpieczeniu społecznemu -ubezpieczeniom społecznym przez rok lub część roku. Osoby, którym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty przyznanej przed dniem 1 stycznia 2009 r. przyjęto wynagrodzenie zero¬we, mogą zgłosić wniosek o przeliczenie podstawy wymiaru świadczenia z uwzględnieniem minimalnego wynagrodzenia. Przeliczenie podstawy wymiaru następuje na wniosek osoby zainteresowanej. Wnioski o prze¬liczenie podstawy wymiaru dostępne są we wszystkich jednostkach organizacyjnych ZUS. Emerytura lub renta w wysokości przeliczonej przysługuje: - od 1 stycznia 2009 r. -jeżeli wniosek o przeliczenie zostanie zgło¬ szony przed dniem 1 stycznia 2010 r. - od pierwszego dnia miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o przeliczenie, jeżeli wniosek ten zostanie zgłoszony po dniu 31 grudnia 2009 r. Ważne!  Przeliczeniu podlega podstawa wymiaru emerytury lub renty ostatnio przyjęta do obliczenia świadczenia. W przypadku zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie podstawy wymiaru z uwzględnieniem minimalnego wynagrodzenia, ZUS dokona przeliczenia podstawy wymiaru, od której została obliczona przyzna¬na emerytura. ZUS jest zobowiązany do wydania decyzji w sprawie przeliczenia emerytury lub renty w terminie 60 dni od dnia wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Czy przejście na emeryturę jest prawem, czy obowiązkiem? Czy po osiągnięciu wieku emerytalnego trzeba przejść na emeryturę, czy też jest to swobodna decyzja pracownika? Czy zakład pracy może wysłać pracownika na emeryturę bez jego zgody, mimo że zainteresowany chciałby nadal pracować? Proszę o odpowiedź.

Po osiągnięciu wieku emerytalnego pracownik ma prawo, ale nie obowiązek do przejścia na emeryturę. Jeżeli zarówno pracodawca, jak i pracownik chcą, aby nadal trwał stosunek pracy, nic nie stoi na przeszkodzie, aby tak było. Dla pracownika w wieku emerytalnym jest to szczególnie korzystne, gdyż będzie otrzymywał emeryturę plus wynagrodzenie za pracę. Limity kwot, jakie wolno dorobić do emerytury lub renty, obowiązują wyłącznie osoby, które jeszcze nie osiągnęły powszechnego wieku emerytalnego, tj. 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Osiągnięcie wieku emerytalnego przez pracownika nie może byæ jedyną przyczyną rozwiązania z nim stosunku pracy przez pracodawcę. Tak orzekł Sąd Najwyższy w uchwale z 21 stycznia 2009 r. (IIPZP13/08), odpowiadając na pytanie rzecznika praw obywatelskich. Sąd podzielił opinię rzecznika, że zwolnienie z pracy wyłącznie ze względu na osiągnięcie przez pracownika wieku emerytalnego jest dyskryminacją. Jeżeli zatem pracodawca chce zwolnić emeryta, musi mieć inne (oprócz wieku) istotne powody.

W naszym przedsiębiorstwie jest zatrudnionych pięć osób upraw¬nionych do świadczenia przedemerytalnego. Wkrótce spełnią one warunki do przyznania emerytury. Czy ZUS przyzna im to świadczenie z urzędu, czy też konieczne jest złożenie wniosku?

Prawo do świadczenia przedemerytalnego ustaje z dniem ukończenia przez kobietę 60 r.ż., a przez mężczyznę 65 r.ż. Ukończenie wskazanego wieku jest w każdym przypadku jednoznaczne ze spełnieniem warunków wymaganych do emerytury. Każda osoba upraw¬niona do świadczenia przedemerytalnego posiada bowiem okres składkowy i nieskładkowy, który - po ukończeniu wskazanego wieku - uzasadnia prawo do emerytury. W myśl art. 116 ust. 1a ustawy emerytalnej to organ rentowy ma obowiązek wszczęcia z urzędu postępowania o przyznanie emerytury osobie, która uprawnienia emerytalne nabyła z chwilą ukończenia 60 lat - kobieta i 65 lat - mężczyzna. ZUS nie wszczyna postępowania o przyznanie emerytury, jeżeli osobie uprawnionej do świadczenie przedemerytalnego przysługuje emerytura w wieku niższym niż-odpowiednio-60 lub 65 lat. Organ rentowy z odpowiednim wyprzedzeniem wysyła do zainteresowa¬nego formularz wniosku o przyznanie emerytury (ZUS Rp-1) wraz z informacją 0 wstrzymaniu wypłaty świadczenia przedemerytalnego od dnia osiągnięcia wieku emerytalnego informacji tej wyznaczony jest termin na złożenie wnio¬ sku, który nie powinien byæ późniejszy niż miesiąc, w którym zostanie osiągnięty wiek emerytalny. Zainteresowany jest również informowany o konieczności przedłożenia brakujących dokumentów, wymaganych do przyznania emerytury 1 ustalania jej wysokości (np. zaświadczenia o zarobkach). Wskazany tryb ma na celu uniknięcie sytuacji, w której np. ze względu na zbyt późne zgłoszenie wniosku o emeryturę, zainteresowany zostałby w jakimś okresie pozbawiony prawa do świadczeń. Należy jednak wskazać, że obowiązek wszczęcia postępowania o przyznanie emerytury nie jest jednoznaczny z obowiązkiem jej przyznania. Przyznanie emerytury następuje bowiem na wniosek osoby ubiegającej się o to świadczenie, a zatem ZUS nie może decydować, czy i od kiedy ją przyznać. Osoba uprawniona do świadczenia przedemerytalnego, po otrzymaniu informacji przypominającej datę, od której - z uwagi na ukończenie 60 lub 65 lat - zostanie wstrzymana wypłata świadczenia, składa wniosek (formularz wniosku ZUS Rp-1 otrzymuje wraz ze wskazaną informacją) o emeryturę. Jeżeli wniosek ten złoży na miesiąc przed osiągnięciem powszechnie obowiązującego wieku emerytalnego i spełnia wszystkie warunki wymagane do przyznania emerytury - organ rentowy przyzna emeryturę od miesiąca, w którym wpłynął wniosek. W takim przypadku ustanie prawa do świadczenia przedemerytalnego nastąpi wskutek nabycia prawa do emerytury, a nie wskutek ukończenia 60 r.ż. w przypadku kobiety i 65 r.ż. w przypadku mężczyzny. Jeżeli wskutek postępowania wszczętego przez ZUS z urzędu osoba upraw-niona do świadczenia przedemerytalnego złoży wniosek o emeryturę w miesiącu wcześniejszym niż miesiąc, w którym ukończy wiek emerytalny, a przyznana emerytura okaże się niższa od świadczenia przedemerytalnego-organ rentowy nadal będzie wypłacał świadczenie przedemerytalne. Wypłata ta będzie trwała do czasu osiągnięcia wieku emerytalnego, a po tym terminie nastąpi przyznanie emerytury. Może się zdarzyć i tak, że wskutek postępowania wszczętego przez ZUS z urzędu osoba uprawniona do świadczenia przedemerytalnego nadeśle wniosek o emeryturę w miesiącu późniejszym niż ten, w którym kończy wiek kobieta 60 lat, mężczyzna 65 lat. W takim przypadku emerytura zostanie przy¬znana nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek, natomiast ustanie prawa do świadczenia przedemerytalnego i wstrzymanie jego wypłaty nastąpi od dnia ukończenia odpowiednio 60 lub 65 lat. Podstawy prawne: ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (T. jedn. DzU z 2004 r., nr 39, poz. 353 ze zm.); ustawa z dnia 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych (DzU nr 120, poz. 1252 ze zm.)

Laboratorium medyczne kilka razy w miesiącu zatrudnia emeryta w ramach umowy-zlecenia oraz opłaca składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe. Czy w związku z tym emerytura świadcze-niobiorcy zostanie podwyższona? Jeśli tak, to kto i kiedy powinien zgłosić wniosek o zaliczenie okresu tej pracy?

Ponowne ustalenie wysokości emerytury, przez uwzględnienie nowych okre¬sów składkowych, a takim okresem jest wykonywanie pracy w ramach umowy-zlecenia, następuje na wniosek świadczeniobiorcy, podobnie jak doliczenie. Ustawa emerytalna przewiduje ograniczenia dotyczące daty składania takiego wniosku, polegające na tym, że ubezpieczony emeryt może stosowny wniosek składać nie wcześniej niż po zakończeniu kwartału kalendarzowego. Z pewnością organ rentowy doliczy okres składkowy przed upływem kwartału, jeżeli w poprzednim kwartale nie był doliczany okres ubezpieczenia przebytego po przyznaniu emerytury. Pracujący emeryt nie ma bowiem obowiązku doliczania tego okresu co kwartał. Wskazany przepis uniemożliwia jedynie doliczanie tego okresu częściej niż raz na kwartał, a w przypadku, gdy w minionym kwartale już nastąpiło doliczenie, następne jest możliwe po upływie kolejnego kwartału. W przypadku, gdy zatrudnienie emeryta ustało w trakcie kwartału kalendarzowego, wniosek o doliczenie okresów składkowych i nieskładkowych przepracowanych po przyznaniu świadczenia może być zgłoszony w każdym czasie, a więc także przed upływem kwartału kalendarzowego, w którym ustało to zatrudnienie. Natomiast niezależnie od daty zgłoszenia wniosku, a więc w każdym czasie, doliczeniu do uwzględnionego już stażu pracy podlegają okresy składkowe i nieskładkowe przepracowane przed dniem przyznania emerytury. Podstawa prawna: ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.).

Mam 56 lat i pracuję jako nauczyciel. Na dzień 31 grudnia 2008 r. miałem przepracowanych 30 lat pracy, w tym 20 lat jako nauczyciel. Nie jestem członkiem otwartych funduszy emerytalnych (OFE). Czy mogę przejść na wcześniejszą emeryturę bez rozwiązania stosunku pracy? Czy będzie ona wyliczona jako tzw. mieszana?

Emerytura bez względu na wiek - określona w art. 88 Karty Nauczyciela przysługuje po rozwiązaniu stosunku pracy na wniosek nauczyciela. Nauczyciel urodzony po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r. - w celu nabycia uprawnień do emerytury nauczycielskiej nie musiał rozwiązywać sto¬sunku pracy do dnia 31 grudnia 2008 r. Natomiast do tej daty musiał udowodniæ odpowiednio 30-letni lub 25-letni okres składkowy i nieskładkowy, w tym co najmniej 20-letni okres pracy nauczycielskiej. Rozwiązanie stosunku pracy przez nauczyciela może nastąpić również po 31 grudnia 2008 r.Także po tej dacie może być zgłoszony wniosek o emeryturę, jednak nie później niż przed ukończeniem 60 lat życia przez kobietę i 65 lat przez mężczyznę. Emerytura dla nauczycieli, którzy spełnią powyższe warunki liczona jest na podstawie art. 53 ustawy emerytalnej - czyli na tzw. starych zasadach. Zgłoszenie wniosku o emeryturę po ukończeniu powszechnego wieku eme-rytalnego-w przypadku czytelnika po 65. roku życia-spowoduje konieczność obliczenia emerytury na podstawie art. 183 ustawy emerytalnej. Zgodnie z tym przepisem osobom, które osiągnęły wiek emerytalny w latach 2009-2013 -o ile nie są członkami OFE - przysługuje tzw. emerytura mieszana. Jest ona oblicza¬na w odpowiedniej części wg zasad dotychczasowych i nowych (w proporcji zależnej od roku, w którym osiągnięty został wiek emerytalny).

W marcu 2001 r. przyznano mi emeryturę z tytułu opieki nad dzieckiem niepełnosprawnym. Z uwagi na niską wysokość zawiesiłam ją i nadal pracowałam. Teraz zamierzam zakończyć pracę. Czy emerytura zosta¬nie naliczona wg starych zasad? Czy po przepracowaniu tych lat mogę wystąpić do ZUS o ponowne jej obliczenie?

Od marca 2001 r. czytelniczka jest już emerytką, a świadczenie obliczone jest wg starych zasad. I tak pozostanie. Oczywiście, może teraz wystąpić do ZUS z wnioskiem o ponowne przeliczenie emerytury z uwzględnieniem przepraco¬wanych lat po jej przyznaniu i o ewentualne przeliczenie podstawy wymiaru od wynagrodzeń uzyskanych od marca 2001 r. do daty zakończenia pracy. W tym celu powinna złożyć do oddziału ZUS zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagro¬dzeniu wystawione przez pracodawcę na druku ZUS Rp-7.

Od 1979 r. do dziś pracuję nieprzerwanie w tym samym zakładzie pracy. Przed rozpoczęciem tej pierwszej pracy urodziłam dziecko, więc nie korzystałam z urlopu wychowawczego. Czy ZUS zaliczy mi ten okres do emerytury, na którą zamierzam przejść pod koniec bieżącego roku? Ile lat zostanie mi zaliczone ?

Tak. Okres wychowywania dzieci to okres nieskładkowy i jest uwzględniany przy ustalaniu stażu wymaganego do przyznania emerytury. Udzielenie przez pracodawcę urlopu na okres wychowywania dziecka nie jest warunkiem koniecznym do jego uwzględnienia. Uwzględnia się również okres opieki nad dzieckiem przypadający zarówno przed podjęciem pracy, jak i stanowiący przerwę między kolejnymi za¬trudnieniami, a także taki, który miał miejsce po ustaniu zatrudnienia. Maksymalnie mogą to być 3 lata sprawowania opieki nad dzieckiem w wieku do 4 lat. W takim też wymiarze ZUS zaliczy okres nieskładkowy z tytułu opieki nad dzieckiem, który w przypadku czytelniczki przypadał przed podjęciem zatrudnienia.

Zmarł nasz pracownik. Czy wnuczka pozostająca najego utrzymaniu ma prawo do renty rodzinnej po nim? Jakie warunki powinna spełnić, aby ZUS przyznał jej rentę rodzinną?

Wnuki, rodzeństwo i inne dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletniości, mają prawo do renty rodzinnej: 1) do ukończenia 16 lat, 2) do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia, albo 3) bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy przed osiągnięciem 16 lat lub w czasie nauki w szkole do osiągnięcia 25 lat (jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat życia, studiując na ostatnim roku w szkole wyższej, prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów, niezależnie od tego, czy dziecko zgłosiło wniosek o rentę rodzinną przed, czy po ukończeniu 25 lat) a ponadto: 1) zostały przyjęte na wychowanie i utrzymanie co najmniej na rok przed śmiercią ubezpieczonego (emeryta lub rencisty), chyba że śmierć była następ¬ stwem wypadku oraz 2) nie mają prawa do renty po zmarłych rodzicach, a gdy rodzice żyją, jeżeli: • nie mogą zapewnić  im utrzymania albo • ubezpieczony (emeryt lub rencista) lub jego małżonek był ich opiekunem ustanowionym przez sąd. Jeżeli dziecko (wnuk, rodzeństwo) ubiega się o rentę rodzinną po osobie, która przed zgonem została ustanowiona jego opiekunem prawnym, albo po małżonku tej osoby, nie ustala się czy rodzice żyją i czy mogą zapewnić utrzy¬manie. W tym przypadku prawo do renty przysługuje bez względu na to, czy rodzice lub jedno z nich żyje i może zapewnić dziecku utrzymanie. Podstawa prawna: art. 68-69 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emery¬turach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2004 r. nr 39 poz. 353zezm.)

Zatrudniam pracownika, który od 3 lat ma ustalone prawo do świadczenia przedemerytalnego. Świadczenie to jednak zostało zawieszone z powodu osiągania zarobków znacznie przekraczających graniczną kwotę możliwą do zarobienia. Pracownik ten ma 62 lata i spełnia warunki do wcześniejszej emerytury, bowiem udokumentował 36-letni staż pracy składkowej i nieskładkowej. Czy ZUS sam we własnym zakresie zamieni świadczenie przedemerytalne na wcześniejszą emeryturę, czy też należy złożyć nowy wniosek?

Nie ma takiej regulacji prawnej, aby ZUS z urzędu przyznawał wcześniejszą emeryturę. Nie ma także obowiązku informowania z urzędu o przysługujących uprawnieniach do tego świadczenia. Istnieje natomiast obowiązek informowania o utracie prawa świadczenia przedemerytalnego w związku z ukończeniem wieku 60 lat przez kobietę i wieku 65 lat przez mężczyznę, co wynika z art. 116 ustawy emerytalnej. Dlatego też osoba uprawniona do świadczenia przedemerytalnego, która spełnia warunki do emerytury wcześniej niż w powszechnym wieku emerytalnym, będzie miała ustalone prawo do emerytury, jeżeli złoży w tej sprawie stosowny wniosek. ZUS przyzna prawo do emerytury z dniem spełnienia określonych w ustawie warunków, nie wcześniej niż od miesiąca zgłoszenia wniosku, a w przypadku wcześniejszych emerytur pracowniczych dla mężczyzn mających ukończone 60 lat życia i 35 lat okresów składkowych i nieskładkowych, również nie wcześniej niż od 8 maja 2008 r., tj. od daty wyroku Trybunału Konstytucyjnego.

Zatrudniamy pracownicę, która we wrześniu skończy 60 lat. Jest ona od 7 lat uprawniona do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy ima przepracowany 25-letni staż emerytalny. O tym, że ją zatrudniamy, ZUS jest informowany na bieżąco przez zgłoszenie do ubezpieczenia i doliczanie stażu do renty. Czy z chwilą osiągnięcia wymaganego wieku emerytalnego, tj. 60 lat, pracownicy tej ZUS przyzna emeryturę, czy też pracodawca musi skompletować i złożyć wniosek o to świadczenie ?

Prawo do emerytury ustala się zawsze na wniosek osoby uprawnionej. W przypadku ustalania prawa do świadczeń emerytalno-rentowych ZUS nie jest uprawniony do działania z urzędu. Sam fakt spełnienia warunków wymaganych do przyznania emerytury nie jest zatem wystarczający, także i wówczas, gdy wszystkie wymagane dokumenty są w posiadaniu organu rentowego. Aby zostało ustalone prawo do emerytury, co następuje przez wydanie decyzji przyznającej świadczenie, musi zostać złożony formalny wniosek. Płatnik składek może przygotować  wniosek, a następnie -za zgodą pracownika- przedłożyć go organowi rentowemu. Podstawa prawna: art. 116 ust. 1 oraz 125 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2004 r. nr 39 poz. 353 z późn. zm.).

Pracownik pobiera rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy. W celu przyznania renty przedłożył w ZUS wszystkie dokumenty z przebiegu pracy zawodowej. Jakie dokumenty są wymagane w przypadku ubiegania się tego pracownika o emeryturę?

Pracownik ten nie musi ponownie przedkładać tych dokumentów, które są w posiadaniu organu rentowego, np. świadectw pracy. Zobowiązany jest natomiast do przedłożenia dokumentów, których nie posiada organ rentowy, a które mają wpływ na ustalenie prawa do emerytury (np. dokumenty potwierdzające przepracowanie dodatkowych okresów). Jeżeli pracownik wnioskuje o ustalenie podstawy wymiaru emerytury od innych zarobków niż wskazane do ustalenia podstawy wymiaru renty, musi również przedłożyć zaświadczenie  o zatrudnieniu i wynagrodzeniu (druk ZUS Rp-7). Wniosek o przyznanie emerytury składa się na formularzu ZUS Rp-1. Druki formularzy niezbędnych do złożenia wniosku o emeryturę znajdują się we wszystkich jednostkach organizacyjnych ZUS. Pismo osoby zainteresowanej, zawierające wszystkie niezbędne informacje osobowo-adresowe wraz z prośbą o przyznanie emerytury i wskazanie okresu, z jakiego ma być ustalona podstawa wymiaru świadczenia, może byæ potraktowane jako wniosek o przyznanie emerytury. Wniosek o emeryturę można złożyć bezpośrednio w oddziale ZUS lub też wysłać pocztą. Jeżeli rencista pozostaje w ubezpieczeniu, wniosek może złożyć płatnik składek. Podstawa prawna: art. 116 ust. 1 oraz 125 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2004 r. nr 39 poz. 353 z późn. zm.).

Od 1 lipca zatrudniliśmy naszą dawną pracownicę, która od kilku lat pobiera emeryturę. Czy powinna ona powiadomić ZUS o podjęciu pracy?

Zawsze należy powiadamiać  ZUS. Wysokość przychodów z pracy może mieć wpływ na prawo do pobierania świadczenia. W pouczeniu zawartym w każdej decyzji przyznającej emeryturę lub rentę są podane podstawowe informacje o tym, jakie rodzaje pracy mają wpływ na prawo do pobierania świadczenia, ile wynoszą dopuszczalne limity zarobków oraz jakie obowiązki względem organu rentowego ma świadczeniobiorca podejmujący pracę. Należy zawsze zapoznać się z taką informacją, aby po ewentualnym podjęciu zatrudnienia nie stracić  świadczenia. Emeryt, który nie osiągnął jeszcze wieku emerytalnego, jak również osoba uprawniona do renty z tytułu niezdolności do pracy i renty rodzinnej nie tylko informuje ZUS o podjęciu zatrudnienia lub innej działalności zarobkowej objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, ale również składa oświadczenie, czy zamierza osiągać zarobki, które uzasadniają zmniejszenie lub zawieszenie pobieranego świadczenia. Po zakończeniu roku kalendarzowego, do końca lutego następnego roku, należy dostarczyć do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wykaz przychodów za cały poprzedni rok. Obowiązki te ciążą także na świadczeniobiorcy, który osiąga przychody z ty-tułu pozarolniczej działalności gospodarczej z tą jedynie różnicą, że powiadamiając organ rentowy o rozpoczęciu takiej działalności czy też o kwocie przychodu osiągniętego z tego tytułu w poprzednim roku, sam deklaruje wysokość tego przychodu, pamiętając, że nie może to być kwota niższa niż 60% przeciętnego wynagrodzenia, tj. kwota odpowiadająca kwocie minimalnej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe. Podstawa prawna: ustawa z dnia 17 grudnia 1998r.o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2004 r. nr 39 poz. 353 ze zm.)

Pod koniec roku przechodzę na emeryturę. Do wniosku chciałabym dołączyć odpis notarialny legitymacji ubezpieczeniowej z wpisem o zarobkach oraz tak samo poświadczone zeznania świadków dotyczące okresu mojej pracy w latach 1985-1987. Czy ZUS przyjmie takie dokumenty?

Dokumenty dotyczące osiąganych wynagrodzeń powinny byæ w zasadzie dołączone w oryginale. Przepisy obowiązujące w tym zakresie nie zabraniają przedkładania środków dowodowych poświadczonych notarialnie. Dokumenty takie przydatne są wówczas, gdy zawierają wszystkie niezbędne dane, np. zapisy o rocznych zarobkach w poszczególnych latach. Podobnie jest z zeznaniami świadków, których poświadczona notarialnie kopia traktowana jest przez organy rentowe jak oryginał i stanowi miarodajny dokument. Należy jednak pamiętać, że ocena zeznań świadków należy do oddziału ZUS. Zeznania świadków mogą stanowić środek dowodowy w celu udowodnienia okresów zatrudnienia na obszarze państwa polskiego przed 15 listopada 1991 r. oraz wyjątkowo w odniesieniu do osób, których dokumenty dotyczące zatrud¬nienia zostały zniszczone w czasie powodzi w lipcu 1997 r. Z przepisów prawa o notariacie wynika, że czynności notarialne dokonywane są przez notariusza i zgodnie z prawem mają charakter dokumentu urzędowego. Dokonując czynności poświadczenia odpisu, wyciągu czy kopii, notariusz stosuje te same zasady, na jakich wydaje wypis mający moc prawną oryginału. Prawidłowo sporządzony odpis powinien byæ dosłownym poświadczeniem oryginału i dlatego może służyć jako środek dowodowy w postępowaniu o świadczenia emerytalno-rentowe. Podstawy prawne: ustawa z dnia 14 lutego 1991 r. - Prawo o notariacie (DzU nr 22, poz.51 z późn. zm.) oraz rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (DzU nr 10 poz. 49 z późn. zm.)

	2008

Od 1 kwietnia br. chcemy zaproponować zatrudnienie na podstawie umowy o pracę mężczyźnie urodzonemu w 1945 r. uprawnionemu do renty z tytułu choroby zawodowej i do wcześniejszej emerytury. Pobiera on oba świadczenia, tj. rentę w pełnej wysokości i emeryturę w połowie wysokości. Jak w przypadku zatrudnienia kształtować się będzie jego prawo do świadczeń i ich wysokość?

Jeżeli osoba uprawniona do renty z tytułu choroby zawodowej i wcześniejszej emerytury osiąga przychód, np. na podstawie umowy o pracę, to bez względu na wysokość tego przychodu nie przysługuje jej prawo do wypłacania dwóch świadczeń. W takim przypadku ZUS będzie wypłacał jedno świadczenie – wybrane przez tę osobę lub to, które jest wyższe. Przy ustalaniu, czy świadczenie to będzie wypłacane w pełnej wysokości, zmniejszonej lub będzie zawieszone decydują ogólne zasady zawieszania i zmniejszania emerytur i rent. Wypłacane świadczenie będzie przysługiwało w pełnej wysokości, jeżeli osiągany przychód nie przekroczy 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Świadczenie będzie zmniejszone, jeżeli przychód przekroczy 70% przeciętnego wynagrodzenia, ale będzie niższy od 130% tego wynagrodzenia. Osiąganie przez rencistę lub emeryta zarobków w kwocie przekraczającej 130% przeciętnego wynagrodzenia powoduje zawieszenie prawa do świadczenia. Po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego, jeżeli zechce pracować, będzie nadal otrzymywał jedno wybrane świadczenie, jednak możliwość osiągania przychodu z tytułu zatrudnienia nie będzie już limitowana. Jeżeli rencista lub emeryt zaprzestanie wykonywania pracy zarobkowej i osiągania przychodu to, będzie mógł ponownie pobierać oba świadczenia. Podstawy prawne: art. 26, ust. 3 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (DzU nr 199, poz. 1673 ze zm.) art. 103-104 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2004 r. nr 39, poz. 353 ze zm.).

Od dwóch lat pobieram rentę z tytułu częściowej  niezdolności do pracy. Mam 28-letni okres pracy na podstawie stosunku pracy. Urodziłam się w lutym  1948 r. Czy prawdą jest, że w przypadku, gdy utracę prawo do renty, okres pobierania tej renty zostanie mi doliczony do stażu emerytalnego?

W Pani przypadku okres pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy nie zostanie uwzględniony przy ustalaniu uprawnień do emerytury. Zgodnie z art. 10a ustawy emerytalnej, okres ten podlega uwzględnieniu wyłącznie przy ustalaniu uprawnień do emerytury, przewidzianej – w przypadku kobiet, dla ubezpieczonych, które ukończyły 60 lat, przy czym okres ten uwzględnia się w zakresie niezbędnym do przyznania emerytury, a wiec tylko wówczas, gdy udowodnione okresy składkowe i nieskładkowe oraz – ewentualnie – okresy pracy w gospodarstwie rolnym zostały udowodnione w wymiarze krótszym od wymaganego do przyznania tego świadczenia. Z treści pytania wynika, że posiada Pani 28-letni staż emerytalny, a zatem jest to okres wystarczający do przyznania emerytury, a tym samym nie ma potrzeby uzupełnienia go okresem pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy. Okresem pobierania takiej renty nie uzupełnia sie stażu pracy wymaganego do przejścia na emeryturę w wieku niższym niż 60 lat. Okresu tego nie dolicza sie wiec do emerytury przewidzianej dla kobiet, które ukończyły 55 lat i legitymują sie 30-letnim okresem składkowym i nieskładkowym oraz spełniają warunek pozostawania ostatnio w ubezpieczeniu pracowniczym. Dla porządku należy wspomnieć, że emerytura w wieku 55 lat przysługuje kobietom urodzonym przed 1949 r., które s1 uprawnione do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. W tym przypadku wymagany okres wynosi 20 lat składkowych i nieskładkowych. Ponadto wymagane jest spełnienie warunku pozostawania ostatnio, przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę, w ubezpieczeniu pracowniczym. Warunek ten dotyczy ostatniego  ubezpieczenia, jakiemu podlegała osoba ubiegająca się o emeryturę, a nie okresu bezpośrednio poprzedzającego zgłoszenie wniosku. Podstawa prawna: art. 10a, 27 i 29 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2004 r., nr 39, poz. 353 z późn. zm.).

	2007

Świadczenia z tytułu choroby zawodowej i wypadku przy pracy

W „Bezpieczeństwie Pracy” nr 2(413), 2006 (str. 30) przedstawione zostało postępowanie w celu uzyskania decyzji o stwierdzeniu choroby zawodowej. Po jej uzyskaniu, ubezpieczony lub świadczeniobiorca może ubiegać się na podstawie ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (DzU nr 199, poz. 1673 ze zm.), zwanej wypadkową, o następujące świadczenia finansowane z funduszu wypadkowego i wypłacane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (zakres tych świadczeń dotyczy także wypadków w pracy): • zasiłek chorobowy . świadczenie rehabilitacyjne - dla ubezpieczonego, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja rokują odzyskanie zdolności do pracy . zasiłek wyrównawczy - dla ubezpieczonego będącego pracownikiem, którego wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, który spełnia określone warunki .jednorazowe odszkodowanie dla ubezpieczonego, który doznał stałego lub długo trwałego uszczerbku na zdrowiu . jednorazowe odszkodowanie dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty .renta z tytułu niezdolności do pracy - dla ubezpieczonego, który stał się niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej . rentę szkoleniową - dla ubezpieczonego, w stosunku do którego orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie spowodowaną wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową .rentę rodzinną - dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub osoby uprawnionej do renty z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej . dodatek dla sieroty zupełnej - do renty rodzinnej .dodatek pielęgnacyjny . pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym ustawą. Zgodnie z art. 6 ust. 2 ustawy wypadkowej, osoby prowadzące pozarolniczą działalność oraz osoby z nimi współpracujące a także niektórzy duchowni, opłacający składki na własne ubezpieczenia społeczne, nie nabywają prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy renty szkoleniowej oraz jedno razowego odszkodowania, a członkowie rodzin tych osób - renty rodzinnej i jednorazowego odszkodowania - w razie wystąpienia zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne na kwotę przekraczającą 6,60 zł: a) w dniu wypadku przy pracy, b) w dniu złożenia wniosku o świadczenia z tytułu choroby zawodowej. Prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej oraz renty rodzinnej wymienione osoby nabywają nie wcześniej niż od dnia spłaty całości zadłużenia Prawo do jednorazowego odszkodowania przy sługuje od dnia spłaty całości zadłużenia, jednakże w sytuacji, w której zadłużenie nie zostanie spłacone w terminie 6 miesięcy od dnia wypadku lub od dnia zgłoszenia wniosku o jednorazowe odszkodowanie - prawo do tych świadczeń przedawnia się. Zasiłek chorobowy - przysługuje tak jak dotychczas w wysokości 100% podstawy wymiaru, lecz od pierwszego dnia niezdolności do pracy. Pracodawca nie będzie więc wypłacał wynagrodzenia za pierwsze 33 dni niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową. Zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego przysługuje niezależnie od długości okresu podlegania ubezpieczeniu. Zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługuje za okresy niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodowe , za które ubezpieczony na podstawie odrębnych przepisów zachowuj prawo do wynagrodzenia, uposażenia, stypendium lub innego świadczenia przysługującego za czas niezdolności do pracy. Zasiłek ten nie będzie przysługiwał, gdy zaistnieją okoliczności określone w art. 21 ustawy, o której mowa na wstępie. Świadczenie rehabilitacyjne - jest to świadczenie dla ubezpieczonego, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy. Świadczenie rehabilitacyjne z ubezpieczenia wypadkowego przysługuje w wysokości 100% podstawy wymiaru. Zasiłek wyrównawczy przysługuje ubezpieczonemu będącemu pracownikiem ze zmniejszoną zdolnością do pracy, wykonującemu pracę w zakładowym lub międzyzakładowym ośrodku rehabilitacji zawodowej lub u pracodawcy na wyodrębnionym stanowisku pracy, dostosowanym do po¬trzeb adaptacji lub przyuczenia do określonej pracy - jeżeli jego miesięczne wynagrodzenie osiągane podczas rehabilitacji jest niższe od przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Prawo do zasiłku chorobowego, wyrównawczego oraz świadczenia rehabilitacyjnego z ubezpieczenia wypadkowego ustalają i świadczenia te oraz zasiłki wypłacają: - płatnicy składek jeżeli są zobowiązani do ustalania prawa do zasiłków w razie choroby i macierzyństwa i ich wypłaty - Zakład Ubezpieczeń Społecznych w pozostałych przypadkach. Renta z tytułu niezdolności do pracy, renta szkoleniowa, renta rodzinna - przy ustalaniu prawa do tych świadczeń oraz do ustalania ich wysokości i wypłaty stosuje się odpowiednio przepisy ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, z uwzględnieniem preferencji. Świadczenia te przysługują niezależnie od długości okresu ubezpieczenia wypadkowego. Przy ustalaniu podstawy wymiaru renty nie stosuje się ograniczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru. Renta z tytułu niezdolności do pracy z ubezpieczenia wypadkowego nie może być niższa niż: .80% podstawy jej wymiaru - dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy . 60% podstawy ej wymiaru - dla osoby częściowo niezdolnej do pracy Renta szkoleniowa natomiast nie może być niższa niż 100% podstawy jej wymiaru. Renta z tytułu niezdolności do pracy, renta szkoleniowa oraz renta rodzinna z ubezpieczenia wypadkowego nie może być niższa niż 120% kwoty najniższej odpowiednio renty ustalonej zgodnie z ustawą o emeryturach i rentach z FUS. Świadczeniem z ubezpieczenia wypadkowego jest refundacja kosztów leczenia skutków wypadku przy pracy i choroby zawodowej związanych ze świadczeniami stomatologicznymi i szczepieniami ochronnymi, na które ubezpieczony zostanie skierowany przez lekarza orzecznika na wniosek lekarza prowadzącego, a nie finansowanymi w ramach powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego. Fundusz wypadkowy pokrywa także koszty przedmiotów ortopedycznych, których użytkowanie wynika ze skutków wypadku, w wysokości udziału własnego ubezpieczonego, określonych w przepisach o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym Świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego stanowią zaspokojenie wszelkich roszczeń z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej w stosunku do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Istnieje natomiast możliwość dochodzenia przez ubezpieczonego roszczeń uzupełniających na podstawie przepisów kodeksu cywilnego - od płatnika składek. Prawo do jednorazowego odszkodowania dla ubezpieczonego oraz ustalanie jego wysokości Osoba, która doznała wskutek wypadku lub choroby zawodowej stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, otrzyma za każdy procent tego uszczerbku jednorazowe odszkodowanie. Za stały uszczerbek na zdrowiu uważa się takie naruszenie sprawności organizmu które powoduje upośledzenie czynności organizmu nie rokujące poprawy. Natomiast za długotrwały uszczerbek na zdrowiu uważa się takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu na okres przekraczający 6 miesięcy, mogące ulec poprawie. Oceny stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu oraz jego związku z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową dokonuje w formie orzeczenia lekarz orzecznik oraz komisja lekarska ZUS. Zgodnie z art. 11 ust. 4 ustawy wypadkowej, ocena stopnia uszczerbku na zdrowiu oraz jego związku z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową po winna być dokonana dopiero po zakończeniu leczenia i rehabilitacji. Jednorazowe odszkodowanie ulega zwiększeniu w razie zwiększenia stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu będącego podstawą przyznania odszkodowania o co najmniej 10 punktów procentowych. Jednorazowe odszkodowanie ulega również zwiększeniu wskutek uznania ubezpieczonego lub rencisty za osobę całkowicie niezdolną do pracy i niezdolną do samodzielnej egzystencji wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. W takim przypadku jednorazowe odszkodowanie stanowi 3,5-krotność przeciętnego wynagrodzenia z roku poprzedniego. Przy ustalaniu wysokości jednorazowego odszkodowania stosowane jest przeciętne wynagrodzenie, obowiązujące w dniu wydania decyzji przez ZUS W okresie od 1 kwietnia 2003 do 31 marca 2004 r. jednorazowe odszkodowanie wynosiło 16% przeciętnego wynagrodzenia za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Ustawa wypadkowa nie określa najniższej kwoty jednorazowego odszkodowania. Docelowo, od 1 marca 2007 r., za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu jednorazowe odszkodowanie będzie wynosiło 20% przeciętnego wynagrodzenia w roku poprzednim. Jednorazowe odszkodowanie dla członków rodziny Jednorazowe odszkodowanie przysługuje członkom rodziny ubezpieczonego, który zmarł wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, a także członkom rodziny osoby uprawnionej do renty z ubezpieczenia wypadkowego, jeżeli zgon takiej osoby został spowodowany wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową. Do jednorazowego odszkodowania uprawnieni są następujący członkowie rodziny: . małżonek, chyba że orzeczona została separacja . dzieci własne, dzieci drugiego małżonka, dzieci przysposobione oraz przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, w tym również w ramach rodziny zastępczej, spełniające w dniu śmierci ubezpieczonego lub rencisty warunki do renty rodzinnej . rodzice, osoby przysposabiające, macocha oraz ojczym, jeżeli w dniu śmierci ubezpieczony lub rencista bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do ich utrzymania albo jeżeli ustalone zostało wyrokiem lub ugodą sądową prawo do alimentów z jego strony. Środkiem dowodowym, stwierdzającym, iż w dniu zgonu ubezpieczonego lub rencisty nie było orzeczonej separacji jest oświadczenie małżonka. Jednorazowe odszkodowanie przysługuje członkom rodziny ubezpieczonego, który zmarł wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, a także członkom rodziny osoby uprawnionej do renty z ubezpieczenia wypadkowe go, jeżeli zgon takiej osoby został spowodowany wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową. Jednorazowe odszkodowanie dla członków rodziny także jest ustalane jako krotność przeciętnego wynagrodzenia z poprzedniego roku. Przykładowo - odszkodowanie dla małżonka lub dziecka stanowi 18-krotność przeciętnego wynagrodzenia z roku poprzedniego, natomiast odszkodowanie dla innego niż małżonek lub dziecko członka rodziny, np. matki, 9-krotność tego wynagrodzenia. Jednorazowe odszkodowanie należne rodzinie zmniejsza się o nominalną kwotę wypłaconego odszkodowania. Związek śmierci z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową ustala lekarz orzecznik lub komisja lekarska ZUS. Przy ustalaniu wysokości jednorazowego odszkodowania dla członka rodziny stosuje się przeciętne wynagrodzenie, obowiązujące w dniu wydania decyzji przez ZUS. Ustawa wypadkowa przewiduje możliwość przyznawania dodatku pielęgnacyjnego do renty z tytułu niezdolności do pracy oraz do renty rodzinnej. Dodatek ten przysługuje osobie całkowicie niezdolnej do pracy i samodzielnej egzystencji lub z tytułu ukończenia 75 roku życia. Do renty rodzinnej przysługuje też dodatek dla sieroty zupełnej. Jeden i drugi dodatek przysługują na zasadach i w wysokości określonej w ustawie emerytalnej. Świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego stanowią zaspokojenie wszystkich roszczeń z tytułu wypadków przy pracy lub chorób zawodowych w stosunku do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Poszkodowanemu pracownikowi na zasadzie wyrównania wynagrodzenia przysługuje dodatek wyrównawczy wypłacany przez pracodawcę na podstawie przepisów kodeksu pracy. Istnieje także możliwość dochodzenia przez ubezpieczonego roszczeń uzupełniających na podstawie przepisów prawa cywilnego.

Komu przysługuje i jakie procedury obowiązują w sprawie uzyskania jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej i jaka jest obecnie wysokość stawki za każdy procent uszczerbku na zdrowiu?

Jednorazowe odszkodowanie jest - obok renty z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej - najistotniejszym świadczeniem pieniężnym przysługującym z ubezpieczenia wypadkowego. Uprawnienia do tego świadczenia, zasady ustalania jego wysokości oraz krąg osób uprawnionych reguluje ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (DzU nr 199 poz. 1673 ze zm.), zwana ustawą wypadkową. Jednorazowe odszkodowanie przysługuje ubezpieczonemu (pracownikowi), który uległ wypadkowi przy pracy lub zachorował na chorobę zawodową, w następstwie których doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu (art. 11 ustawy wypadkowej). Elementami istotnymi do ustalenia jednorazowego odszkodowania jest zatem stwierdzenie wypadku przy pracy lub choroby zawodowej oraz stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Jako wypadek przy pracy ustawa wypadkowa kwalifikuje zdarzenie nagłe, które zostało wywołane przyczyn ą zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć i nastąpiło w związku z prac, a więc podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności przełożonych, czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia lub w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy. W zakresie uprawnień do jednorazowego odszkodowania, na równi z wypadkiem przy pracy traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ: 1) w czasie podróży służbowej, chyba że wypadek został spowodowany postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z pracą, 2) podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony, 3) przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe. Zatem, uprawnienie do jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy uzależnione jest od stwierdzenia, czy w wyniku wypadku przy pracy lub wskutek choroby zawodowej, nastąpił uszczerbek na zdrowiu ubezpieczonego. Uprawnionym do wydania takiego stwierdzenia jest lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Płatnikiem jednorazowego odszkodowania jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Po tych ogólnych informacjach omówimy tryb zachowania, prawidłowy w przypadku zaistnienia wypadku przy pracy. Każdy pracownik, który zauważył wypadek lub dowiedział się o nim, a także przełożony pracownika mają obowiązek udzielenia pomocy poszkodowanemu oraz powiadomienia kierownika zakładu pracy. Również osoba poszkodowana ma pewne obowiązki. Pracownik, który uległ wypadkowi przy pracy, powinien niezwłocznie powiadomić o tym fakcie swojego przełożonego. Oczywiście może to mieć miejsce tylko wtedy, gdy stan zdrowia poszkodowanego w wyniku wypadku przy pracy - na to pozwala. Natomiast obowiązkiem pracodawcy jest ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku przez sporządzenie protokołu powypadkowego. Protokół ten sporządza zespół powypadkowy. Zanim jednak nastąpi ustalenie okoliczności wypadku - obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie pierwszej pomocy pracownikowi, który uległ wypadkowi przy pracy, zabezpieczenie miejsca wypadku oraz zbadanie jego przyczyn i okoliczności. W zależności od rodzaju wypadku (ciężki, śmiertelny, zbiorowy, indywidualny) pracodawca wyznacza różny skład zespołu powypadkowego. W przypadku wypadku śmiertelnego, ciężkiego i zbiorowego - pracodawca ma obowiązek powiadomienia właściwego inspektora pracy oraz prokuratora. Zespół powypadkowy ma obowiązek zapoznania poszkodowanego z treścią protokołu powypadkowego jeszcze przed zatwierdzeniem tego protokołu przez pracodawcę. Zespół powypadkowy ma obowiązek pouczyć poszkodowanego o tym, iż przysługuje mu prawo zgłoszenia uwag i zastrzeżeń do ustaleń zawartych w protokole powypadkowym. Poszkodowany ma prawo wglądu do akt sprawy oraz sporządzania z nich notatek i odpisów oraz kopii. Podkreślić należy, iż zatwierdzony protokół powypadkowy pracodawca niezwłocznie doręcza poszkodowanemu pracownikowi. Poszkodowany pracownik po otrzymaniu protokołu powypadkowego stwierdzającego, że wypadek któremu on uległ jest wypadkiem przy pracy, w wyniku którego doznał uszczerbku na zdrowiu, może wystąpić do pracodawcy z wnioskiem o przyznanie mu jednorazowego odszkodowania z tego tytułu. Wniosek o jednorazowe odszkodowanie, zgodnie z rozporządzeniem ministra pracy i polityki społecznej z dnia 18 grudnia 2002 r., zawiera następujące dane identyfikacyjne: • płatnika składek: numery NIP i REGON (PESEL lub serię i numer dowodu osobistego albo paszportu, jeżeli nie nadano tych numerów) • ubezpieczonego: numery PESEL i NIP (serię i numer dowodu osobistego albo paszportu, jeżeli ubezpieczony nie posiada tych numerów lub jednego z nich). Płatnik składek (pracodawca), po otrzymaniu wniosku, ma obowiązek skompletować dokumentację niezbędną do ustalenia uszczerbku na zdrowiu ubezpieczonego, a w szczególności: • protokół powypadkowy - jeżeli pracownik uległ wypadkowi przy pracy • zaświadczenie o stanie zdrowia wydane przez lekarza, pod którego opieką znajduje się ubezpieczony. Płatnik składek przekazuje wniosek, wraz ze skompletowaną dokumentacją, do organu rentowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania ubezpieczonego, w celu skierowania ubezpieczonego na badanie przez lekarza orzecznika. Przekazanie całości dokumentów następuje po zakończeniu leczenia i rehabilitacji. W przypadku, gdy organ rentowy, po uprzedniej analizie dokumentów, uzna dane zdarzenie za wypadek przy pracy, poszkodowany zostanie skierowany na badania przez lekarza orzecznika ZUS. Na pod¬stawie przeprowadzonego badania oraz dokumentacji dotyczącej tego wypadku (niekiedy dodatkowych opinii właściwego lekarza konsultanta), a także wyników badań dodatkowych i specjalistycznych, lekarz orzecznik wydaje orzeczenie, w którym ustala procentowy stopień stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu i numer pozycji w ocenie procentowej oraz jego związek z wypadkiem przy pracy. Od orzeczenia lekarza orzecznika nie przysługują środki odwoławcze. Środki te przysługują pracownikowi od decyzji organu rentowego, ustalającej - jego zdaniem - zbyt niską kwotę jednorazowego odszkodowania lub odmawiającej tego świadczenia z uwagi na stwierdzenie 0% uszczerbku na zdrowiu. Orzeczenie o stwierdzeniu stopnia uszczerbku na zdrowiu stanowi podstawę do wypłacenia przez ZUS jednorazowego odszkodowania za każdy procent stwierdzonego uszczerbku na zdrowiu. Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest zobowiązany do wypłaty jednorazowego odszkodowania, nie później niż w ciągu 14 dni od: • otrzymania orzeczenia lekarza orzecznika • wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do jej wydania. Jeżeli w wyniku decyzji zostało ustalone prawo do odszkodowania oraz jego wysokość, ZUS dokonuje wypłaty odszkodowania w terminie 30 dni od dnia jej wydania. Za datę otrzymania orzeczenia lekarza orzecznika uważa się dzień wydania orzeczenia ustalającego wielkość uszczerbku na zdrowiu albo dzień akceptacji takiego orzeczenia przez głównego lekarza orzecznika - jeżeli orzeczenie podlegało akceptacji. Natomiast za wyjaśnienie ostatniej okoliczności uważa się np. dzień otrzymania prawomocnego wyroku sądu - jeżeli ustalenie prawa do jednorazowego odszkodowania nastąpiło w wyniku postępowania sądowego. Jeżeli w tym terminie nie zostanie zrealizowana wypłata - ZUS wypłaca odsetki za zwłokę. Począwszy od dnia 1 kwietnia 2006 r. stawki za każdy procent uszczerbku na zdrowiu wynoszą: • 452 zł za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu • 452 zł za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, z tytułu zwiększenia tego uszczerbku co najmniej o 10 punktów procentowych • 8331 zł z tytułu orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji ubezpieczonego • 8331 zł z tytułu orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji wskutek pogorszenia się stanu zdrowia rencisty. Poniżej przedstawiamy wysokość jednorazowego odszkodowania obowiązującego od dnia 1 kwietnia 2006 r. dla członków rodziny ubezpieczonego oraz członków rodziny osoby uprawnionej do renty z ubezpieczenia wypadkowego, jeżeli zgon nastąpił wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej: • 42 845 zł, gdy do jednorazowego odszkodowania uprawniony jest małżonek lub dziecko zmarłego ubezpieczonego lub rencisty • 21 423 zł, gdy do jednorazowego odszkodowania uprawniony jest członek rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty inny niż małżonek lub dziecko • 42 845 zł, gdy do jednorazowego odszkodowania uprawnieni są równocześnie małżonek i jedno lub więcej dzieci zmarłego ubezpieczonego lub rencisty oraz 8331 zł z tytułu zwiększenia tego odszkodowania przysługującego na każde z tych dzieci • 42 845 zł, gdy do jednorazowego odszkodowania uprawnionych jest jednocześnie dwoje lub więcej dzieci zmarłego ubezpieczonego lub rencisty oraz 8331 zł z tytułu zwiększenia tego odszkodowania przysługującego małżonkowi lub dzieciom • 8331 zł, gdy obok małżonka lub dzieci do jednorazowego odszkodowania uprawnieni są równocześnie inni członkowi rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty; każdemu z nich przysługuje ta kwota, niezależnie od odszkodowania przysługującego małżonkowi lub dzieciom • 21 423 zł, gdy do jednorazowego odszkodowania uprawnieni są tylko członkowie rodziny inni niż małżonek lub dzieci zmarłego ubezpieczonego lub rencisty oraz 8331 zł z tytułu zwiększenia tego odszkodowania przysługującego na drugiego i każdego następnego uprawnionego. Podstawa prawna: Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (DzU nr 199 poz.1673 ze zm.); dział dziesiąty rozdział VII ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (DzU nr 24, poz.141 ze zm.); rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 lipca 1998 r. w sprawie ustalenia okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz sposobu ich dokumentowania, a także za¬kresu informacji zamieszanych w rejestrze wypadków przy pracy (DzU nr 115 poz.744 ze zm.); rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad orzekania o stałym lub długotrwałym uszczerbku na zdrowiu, trybu postępowania przy ustalaniu tego uszczerbku oraz postępowania o wypłatę jednorazowego odszkodowania (DzU nr 234 poz.1974); obwieszczenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 marca 2006 r. w sprawie wysokości kwot jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej (MP nr 19 poz. 210).

W styczniu tego roku uległem poważnemu wypadkowi w pracy. W lipcu zakończy się okres, w którym przysługuje mi zasiłek chorobowy i już wiem, że mój stan zdrowia uzasadnia przy¬znanie mi renty. Nie wiem jednak jakie zasady obowiązują przy ustalaniu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową? Proszę o informację w tej sprawie.

Renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. Renta taka przysługuje niezależnie od długości stażu pracy, oraz bez względu na datę powstania niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową. Od dnia 1 stycznia 2003 r. na podstawie ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (DzU nr 199, poz. 1673 ze zm.) nie obowiązuje już ograniczenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru renty do 250% przeciętnego wynagrodzenia. Wysokość renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową ustala się na zasadach przewidzianych w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2004 r. nr 39, poz. 353 ze zm.) z tym, że jak wspomniano wyżej, przy ustalaniu podstawy wymiaru renty nie stosuje się ograniczenia wskaźnika wysokości podstawy jej wymiaru do 250% przeciętnego wynagrodzenia. I tak, zgodnie z przepisami ustawy emerytalnej renta z tytułu nie¬zdolności do pracy wynosi: - 24% kwoty bazowej - po 1,3% podstawy wymiaru za każdy rok okresów składkowych - z uwzględnieniem pełnych miesięcy - po 0,7% podstawy wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych - z uwzględnieniem pełnych miesięcy - po 0,7% podstawy wymiaru za każdy rok tzw. stażu hipotetycznego (okres brakujący do pełnych 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych przypadający od dnia zgłoszenia wniosku o rentę do dnia, w którym rencista ukończyłby 60 lat). Renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy wynosi 75% renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. W ustawie wypadkowej wprowadzona została nowa dodatkowa zasada ustalania wysokości tych rent, w myśl której renta z tytułu niezdolności do pracy z ubezpieczenia wypadkowego nie może być niższa niż: - 80% podstawy jej wymiaru - dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy - 60% podstawy jej wymiaru - dla osoby częściowo niezdolnej do pracy. Renta taka nie może być niższa niż 120% kwoty odpowiedniej najniższej renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej ogólnym stanem zdrowia. Jednak należy pamiętać, że gwarancja ta nie ma zastosowania w przypadku ustalenia podstawy wymiaru renty bez ograniczania wskaźnika do 250% przeciętnego wynagrodzenia (art. 17 ust. 3 ustawy z dnia 30 października 2002 roku o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, DzU nr 199, poz. 1673 ze zm.).

Od stycznia 2004 roku prowadzę działalność gospodarczą w zakresie usług budowlanych. W czerwcu br. spadłem z rusz¬towania i doznałem wielu urazów. Przebywam obecnie na 30-dniowym zwolnieniu lekarskim. Czy otrzymam wypadkowy zasiłek chorobowy, skoro nie zgłosiłem się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego?

Otrzyma Pan. Jednak warunkiem wypłacenia przez oddział ZUS zasiłku chorobowego z tytułu wypadku przy pracy jest uznanie zdarzenia za wypadek przy pracy. Nadmieniam, że zgodnie z ustawą z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (DzU nr 199, poz. 1673 ze zm.) za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w okresie ubezpieczenia wypadkowego z danego tytułu, podczas wykonywania zwykłych czynności związanych z prowadzeniem pozarolniczej działalności gospodarczej. Zaznaczyć trzeba, że wypłata zasiłku chorobowego osobie prowadzącej pozarolniczą działalność jest uzależniona od braku w dniu wypadku przy pracy zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne na kwotę nie wyższą niż 6,60 zł. Aby otrzymać zasiłek z ubezpieczenia wypadkowego, trzeba opłacać składkę na to ubezpieczenie (osoby prowadzące działalność pozarolniczą podlegają obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu). Jednocześnie wyjaśniam, że osoba prowadząca pozarolniczą działalność nie musi przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego przysługuje w wysokości 100% podstawy wymiaru. Postępowanie powypadkowe przeprowadza oddział ZUS właściwy ze względu na siedzibę prowadzonej działalności, który we własnym zakresie ocenia zdarzenie, biorąc pod uwagę wszystkie elementy definicji wypadku przy pracy, w tym również, czy nastąpiło rażące naruszenie przepisów bhp. Należy jednak przypomnieć, że zgodnie z art. 21 wspomnianej ustawy świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługują ubezpieczonemu, gdy wyłączną przyczyną wypadków przy prowadzeniu działalności było udowodnione naruszenie przez ubezpieczonego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa.

Czy osoby, które uległy wypadkom w szczególnych okolicznościach, innych niż wypadek przy pracy, są objęte ochroną ubezpieczeniową?

Od dnia 1 stycznia 2003 r. obowiązuje ustawa z dnia 30 października 2002 r. o zaopatrzeniu z tytułu wypadków lub chorób zawodowych powstałych w szczególnych okolicznościach (DzU nr 199, poz.1674 ze zm.). Ustawa ta ma zastosowanie do wypadków powstałych w szczególnych okolicznościach, zaistniałych poczynając od dnia 1 stycznia 2003 r. oraz do zgłoszonych po dniu 31 grudnia 2002 r. wniosków o świadczenia z tytułu chorób zawodowych powstałych w szczególnych okolicznościach. Przed dniem 1 stycznia 2003 r. sprawy wypadków i chorób powstałych w szczególnych okolicznościach regulowały przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 września 1997 r. w sprawie świadczeń dla pracowników, którzy ulegli wypadkom w szczególnych okolicznościach oraz świadczeń dla osób nie będących pracownikami (DzU nr 120, poz.758 z późn. zm.). Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o zaopatrzeniu z tytułu wypadków lub chorób zawodowych powstałych w szczególnych okolicznościach określa: • rodzaje wypadków powstałych w szczególnych okolicznościach, uzasadniających przyznanie świadczeń • rodzaje świadczeń z tytułu wypadków i chorób zawodowych powstałych w szczególnych okolicznościach • zasady przyznawania świadczeń, ustalania ich wysokości oraz zasady wypłaty tych świadczeń • zasady finansowania świadczeń. Za wypadek w szczególnych okolicznościach, uzasadniający przyznanie świadczeń określonych w ustawie, uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło: 1) przy ratowaniu innych osób od grożącego ich życiu niebezpieczeństwa, 2) przy chronieniu własności publicznej przed grożącą jej szkodą, 3) przy udzielaniu przedstawicielowi organu państwowego lub organu samorządu terytorialnego pomocy przy spełnianiu czynności urzędowych, 4) przy ściganiu lub ujęciu osób podejrzanych o popełnienie przestępstwa lub przy chronieniu innych osób przed napaścią, 5) przy wykonywaniu funkcji radnego lub członka komisji rady wszystkich jednostek samorządu terytorialnego, albo przy wykonywaniu przez sołtysa czynności związanych z tym stanowiskiem, 6) przy wykonywaniu funkcji ławnika w sądzie, 7) w czasie zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych realizowanych przez jednostki organizacyjne systemu oświaty, zajęć w szkole wyższej lub zajęć na studiach doktoranckich albo w czasie odbywania praktyki przewidzianej organizacją studiów lub nauki, 8) przy pracy w Ochotniczych Hufcach Pracy na innej podstawie niż umowa o pracę, 9) przy pracy wykonywanej w ramach terapii zajęciowej w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej oraz publicznych zakładach opieki zdrowotnej, 10) przy wykonywaniu bezpośredniej ochrony przed klęskami żywiołowymi, 11) przy wykonywaniu funkcji członka komisji powołanej przez organ państwowy lub organ samorządu terytorialnego do przeprowadzenia wyborów lub referendum, 12) przy wykonywaniu świadczeń przez wolontariusza, 13) w trakcie uczestnictwa w centrum integracji społecznej, 14) przy wykonywaniu przez bezrobotnego prac społecznie-użytecznych. Za chorobę zawodową uprawniającą do świadczeń uważa się chorobę określoną w wykazie chorób zawodowych, wydanym na podstawie przepisów kodeksu pracy, jeżeli została spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy lub sposobem wykonywania pracy podczas: 1) zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych realizowanych przez jednostki organizacyjne systemu oświaty, zajęć w szkole wyższej lub zajęć na studiach doktoranckich albo w czasie odbywania praktyki przewidzianej organizacją studiów lub nauki lub 2) pracy w Ochotniczych Hufcach Pracy na innej podstawie niż umowa o pracę. Osobom, które stały się niezdolne do pracy wskutek wypadku w szczególnych okolicznościach lub wskutek choroby zawodowej przysługuje: • renta z tytułu niezdolności do pracy • jednorazowe odszkodowanie osobie, która doznała stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu spowodowanego wypadkiem w szczególnych okolicznościach lub chorobą zawodową powstałą w tych okolicznościach, jeżeli osoba ta wskutek wypadku lub choroby zawodowej stała się całkowicie niezdolna do pracy • świadczenia zdrowotne określone w ustawie z dnia 6 lutego 1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym, w zakresie niezbędnym do leczenia następstw wypadku lub choroby zawodowej, pod warunkiem że osoby te nie są objęte powszechnym ubezpieczeniem zdrowotnym Osobie, która poniosła koszty pogrzebu osoby poszkodowanej wskutek wypadku lub choroby zawodowej albo osoby pobierającej rentę na podstawie ustawy, przysługuje zasiłek pogrzebowy. Członkom rodziny osób, które zmarły wskutek wypadków lub wskutek chorób zawodowych, przysługuje: • renta rodzinna • jednorazowe odszkodowanie Postępowanie w sprawie świadczeń Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyznaje i wypłaca renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem w szczególnych okolicznościach lub chorobą zawodową powstałą w tych okolicznościach oraz renty rodzinne po osobach zmarłych w wyniku takiego wypadku lub choroby zawodowej. Świadczenia te przyznaje się na wniosek osoby uprawnionej lub jej pełnomocnika. Do wniosku o przyznanie świadczeń określonych w ustawie osoba zainteresowana powinna dołączyć dokumentację wypadku w szczególnych okolicznościach. Oceny okoliczności i przyczyn wypadku dokona oddział ZUS rozpatrujący prawo do świadczenia. Jeżeli wniosek dotyczy świadczeń z tytułu choroby zawodowej powstałej w szczególnych okolicznościach, osoba ubiegająca się o świadczenia powinna dołączyć decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej. Oceny niezdolności do pracy, jej związku z wypadkiem lub chorobą powstałą w szczególnych okolicznościach oraz oceny związku śmierci z wypadkiem lub chorobą zawodową dokonuje lekarz orzecznik ZUS. Postępowanie w sprawie świadczeń zakończone jest wydaniem przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych decyzji. Od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych przysługuje odwołanie do właściwego sądu w terminie i według zasad określonych w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego, a więc w terminie miesiąca od jej otrzymania. Przykład I Pan Edward S., wracając rano z nocnej zmiany zauważył młodego mężczyznę, który włamał się do sklepu spożywczego. Pan Edward S., próbując zatrzymać złodzieja wdał się z nim w bójkę, wskutek czego doznał skomplikowanego złamania ręki. Złamanie było na tyle poważne, że lekarz orzecznik ZUS stwierdził całkowitą niezdolność do pracy, pozostającą w związku ze szczególnymi okolicznościami. Zainteresowany może ubiegać się o jednorazowe odszkodowanie i rentę z tytułu wypadku w szczególnych okolicznościach Przykład II Pan Krzysztof P, wracając z niedzielnego wypoczynku zauważył przy pomoście jeziora tonące dziecko. Rzucił się na ratunek i w wyniku tego zdarzenia doznał urazu nogi. Jest to wypadek w szczególnych okolicznościach przy ratowaniu innych osób od grożącego im niebezpieczeństwa. Na podstawie przeprowadzonego badania lekarz orzecznik ZUS uznał, że Pan Krzysztof P jest zdolny do pracy, a w wyniku wypadku nie doznał uszczerbku na zdrowiu. W takim przypadku nie przysługują żadne świadczenia. Wymienione świadczenia, określone w ustawie wypadkowej, są finansowane z budżetu państwa.

We wrześniu 2006 uległam wypadkowi przy pracy. Jestem zatrudniona na podstawie umowy o pracę. Pracodawca odmówił mi sporządzenia dokumentacji powypadkowej. Co mogę zrobić w tej sytuacji? Chciałabym wystąpić z wnioskiem o świadczenia wypadkowe.

Świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych przysługują obecnie od instytucji ubezpieczeniowej na podstawie ustawy z dnia 30 października 2002 r o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków i chorób zawodowych (DzU nr 199, poz.1673 ze zm), a więc w przypadku odmowy sporządzenia dokumentacji powypadkowej, pracownik nie może wystąpić z powództwem przeciwko pracodawcy o ustalenie praw do tych świadczeń na podstawie art 189 k.p.c. Postępowanie w sprawach o świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego jest najpierw prowadzone przez instytucję ubezpieczeniową w trybie administracyjnym i dopiero po wydaniu decyzji przez organ rentowy może być wszczęte postępowanie przed sądem ubezpieczeń społecznych na podstawie odwołania od tej decyzji. Osoba poszkodowana powinna więc powiadomić organ rentowy o odmowie sporządzenia przez pracodawcę protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy. Wówczas organ rentowy wyda decyzję o odmowie przyznania prawa do renty z tytułu wypadku i jednorazowego odszkodowania z powodu nieprzedstawienia protokołu powypadkowego. Wówczas poszkodowana będzie mogła dochodzić roszczenia na drodze sądowej. Zgodnie z art. 22 ustawy wypadkowej organ rentowy wydaje decyzję odmawiającą przyznania świadczeń wypadkowych w przypadku - nieprzedstawienia protokołu powypadkowego lub karty wypadku - nieuznania w protokole powypadkowym lub karcie wypadku zdarzenia za wypadek przy pracy w rozumieniu ustawy wypadkowej - gdy protokół powypadkowy lub karta wypadku zawierają stwierdzenia bezpodstawne. Jeżeli w protokole powypadkowym lub karcie wypadku są braki formalne, jednostka organizacyjna ZUS niezwłocznie zwraca protokół lub kartę wypadku w celu ich uzupełnienia. Okolicznościami uzasadniającymi wydanie decyzji odmawiającej przyznania tych świadczeń jest również m.in. - zajście okoliczności wyłączających prawo do tego świadczenia, wynika ących z art. 21 ustawy - nieprzedstawienie decyzji o stwierdzeniu choroby zawodowej - niestwierdzenia niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową - niespełnienie przez członków rodziny warunków uzasadniających prawo do renty rodzinnej.