|
Narażenie zawodowe
Pomiary wielkości narażenia na azbest przeprowadzone w latach 1986-1989 w trzynastu zakładach produkujących i w sześciu stosujących wyroby azbestowe wykazały, że największe stężenia włókien respirabilnych występowały w zakładach włókienniczo-azbestowych i wyrobów ciernych. Natomiast największe stężenia pyłu całkowitego stwierdzono w zakładach wyrobów azbestowo-cementowych i w zakładach stosujących wyroby azbestowe (Stroszejn-Mrowca i in. 1991), (tab. 4).
W latach 1980-1985 stężenia pyłu całkowitego zmierzone za pomocą dozymetrów in-dywidualnych na 70% stanowisk w zakładach azbestowo-cementowych były większe od obowiązującej wówczas wartości NDS, która wynosiła 2 mg/m3, a także na 22% stanowisk stężenia respirabilnych włókien mineralnych były większe od 2 wł/cm3 (ówczesna wartość NDS), (Stroszejn-Mrowca i in. 1991). Największe stężenia pyłu całkowitego stwierdzono na stanowiskach obsługi mieszadła masy (2,4 ÷ 21,8 mg/m3), a największe stężenia respirabilnych włókien mineralnych na stanowisku rozwłókniacza osiągały wartość około 1,7 wł/cm3 (tab. 5).
| Zakłady | Liczba
pomiarów | Stężenia | respirabilnych włókien azbestu, wł/cm3 | pyłu całkowitego, mg/m3 | średnia geometryczna | 95-procentowy przedział ufności | Średnia geometryczna | 95-procentowy przedział ufności | | Włókienniczo-azbestowe | 184 | 0,37 | 0,32 ÷ 0,43 | 1,1 | 0,9 ÷ 1,2 | | Wyrobów ciernych | 189 | 0,38 | 0,33 ÷ 0,43 | 1,4 | 1,2 ÷ 1,6 | | Wyrobów azbestowo-kauczukowych | 230 | 0,11 | 0,09 ÷ 0,12 | 0,9 | 0,8 ÷ 1,0 | | Wyrobów azbestowo-cementowych | 253 | 0,08 | 0,06 ÷ 0,09 | 2,6 | 2,3 ÷ 3,0 | | Stosujących wyroby azbestowe | 65 | 0,25 | 0,17 ÷ 0,37 | 2,6 | 2,0 ÷ 3,4 |
Tabela 5.
Stężenia pyłu na stanowiskach pracy w wybranych zakładach produkujących wyroby azbestowo-cementowe w latach 1986-1989 (Stroszejn-Mrowca i in. 1991)
| Stanowisko pracy | Średnie ważone stężenia pyłu dla 8-godzinnego dnia pracy w badanych zakładach | Zakłady wyrobów azbestowych | Zakłady Wyrobów Izolacyjnych w Małkini | pył całkowity,
mg/m3 | respirabilne włókna mineralne,
wł/cm3
| pył całkowity,
mg/m3 | respirabilne włókna mineralne,
wł/cm3 | | Obsługa mieszadła masy | 2,4 ÷ 21,8 | 0,043 ÷ 0,188 | 7,20 ÷ 12,8 | 0,10 ÷ 0,53 | | Obsługa rozwłókniacza | 2,4 ÷ 5,1 | 0,108 ÷3,86 | 2,8 ÷ 6,1 | 0,36 ÷ 1,73 | | Maszynista wałowy | 1,3 ÷ 2,4 | 0,051 ÷ 0,187 | 1,7 ÷ 2,6 | 0,10 ÷ 0,31 | | Obsługa maszyny formującej | 1,5 ÷ 1,8 | 0,07 ÷ 0,35 | 1,0 ÷ 2,2 | 0,02 ÷ 0,20 | | Operator rozbierarki | 0,3 ÷ 2,7 | 0,01 ÷ 0,18 | 0,4 ÷ 1,5 | 0,02 ÷ 0,14 | | Brygadzista | 1,1 ÷ 3,5 | 0,13 ÷ 0,25 | | | | Ślusarz | 0,9 ÷ 1,1 | 0,01 ÷ 0,12 | | | | Obsługa ondularki | | | 0,6 ÷ 1,9 | 0,06 ÷ 0,22 |
W zakładach azbestowo-włókienniczych największe średnie stężenia włókien respira-bilnych (2,25 wł/cm 3) stwierdzono na stanowisku prządki, gdzie ponad 95% zatrudnionych było narażonych na włókna o stężeniach przekraczających 0,5 wł/cm3, a na stanowiskach związanych z obróbką surowca azbestowego (0,58 wł/cm 3 ) około 60% pracujących było narażonych na respirabilne włókna mineralne o stężeniach większych niż 0,5 wł/cm 3. Na pozostałych stanowiskach pracy średnie stężenia kształtowały się w zakresie od 0,06 wł/cm 3 - obsługa pulpitów maszyn do 0,32 wł/cm 3 - prasa (Stroszejn-Mrowca i in. 1991).
Na podstawie wyników badań stężeń mineralnych pyłów włóknistych w zakładach stosujących termoizolacyjne płyty i szczeliwa, które zawierały azbest, wykazano duże zróżnicowanie stężeń uzależnione od zawartości azbestu w wyrobie, np.: - w zakładach ceramicznych średnie stężenie respirabilnych włókien mineralnych podczas remontu wózków piecowych wahały się w zakresie 0,260 wł/cm3 ÷ 2,702 wł/cm3 (tab. 6)
- w podstacjach sieci trakcyjnej na stanowiskach elektromonterów i w zakładach naprawczych taboru kolejowego (wymiana termoizolacji) – 0,01 ÷ 1,51 wł/cm3 (Woźniak 1985).Tabela 6.
Stężenia respirabilnych włókien mineralnych na stanowiskach remontu wózków piecowych w wybranych zakładach ceramicznych (Woźniak 1985)
| Zakład | Stosowane materiały do budowy wózka | Stężenia włókien respirabilnych, wł/cm3 | n | wartości | wartość średnia | | Zakład porcelany stołowej (I) | płyta z tektury azbestowej,
szczeliwo azbestowe | 15 | 0,205 ÷ 4,525 | 2,026 | | Zakład porcelany stołowej (II) | płyta z włókna ceramicznego,
szczeliwo azbestowo-szklane | 4 | 0,141 ÷ 0,529 | 0,291 | | Zakład porcelany stołowej (III) | płyty karborundowe,
szczeliwo azbestowo-szklane | 12 | 0,150 ÷ 0,662 | 0,323 | | Zakład porcelany stołowej (IV) | płyty eternitowe,
szczeliwo azbestowe | 3 | 0,126 ÷ 0,395 | 0,260 | | Zakład porcelany stołowej (V) | płyty karborundowe,
szczeliwo azbestowe | 3 | 0,039 ÷ 1,580 | 0,809 | | Zakłady materiałów ogniotrwałych (VI) | płyty azbestowe,
szczeliwo azbestowe | 6 | 0,166 ÷ 5,07 | 2,702 |
Występujące obecnie wielkości stężeń pyłu w zakładach stosujących wyroby azbestowe zamieszczono w tabeli 7. Jak wynika z tabeli, średnie ważone stężenia pyłu całkowitego na stanowiskach pracy zawierają się w zakresie 0,1 ÷ 0,6 mg/m 3, a stężenia respirabilnych włókien mineralnych - 0,002 ÷ 0,07 wł/cm 3.
Procesy związane z eksploatacją złóż surowców skalnych na Dolnym Śląsku, które zawierają domieszki minerałów azbestowych, stanowią źródło narażenia zawodowego, a także pozazawodowego na pył azbestowy. Stężenia respirabilnych włókien mineralnych na stanowiskach pracy w kopalni serpentynitu wahały się w zakresie 0,01 ÷ 3,30 wł/cm 3, stężenia pyłu całkowitego - 0,7 ÷ 280,0 mg/m 3 (Woźniak i in. 1991), w kopalni dolomitu 0,02 ÷ 0,65 wł/cm3, a stężenie pyłu całkowitego - 0,3 ÷ 8,5 mg/m3 (Woźniak 1999).
Tabela 7.
Stężenia pyłu na stanowiskach pracy w wybranych zakładach stosujących wyroby zawierające azbest, w latach 1998-1999
| Zakład | Stanowisko | Stężenie pyłu | całkowitego, mg/m3 | respirabilnych włókien, wł/ml | średnie ważone dla 8-godzinnego dnia pracy | podczas operacji z materiałem, zawierającym azbest | średnia ważona dla 8-godzinnego dnia pacy | podczas operacji z materiałem zawierającym azbest | | Huta szkła | tokarz wałów | n.b. | n.b. | 0,076 ÷ 0,212 | | | Elektrownia | robotnik magazynowy
wymiana uszczelki azbestowej (w kotłowni lub maszynowi)
| 0,1 ÷ 0,4
0,1 ÷ 0,3 | 0,2 ÷ 0,9
1,2 ÷ 2,5 | 0,002 ÷ 0,019
0,013 ÷ 0,025 | 0,014 ÷ 0,019
0,103 ÷ 0,200 | | Przedsiębiorstwo energetyki cieplnej | wymiana izolacji termicznej sieci cieplnej w węźle cieplnym (cięcie, kruszenie) czynności związane z konserwacją sieci cieplnej | 0,1 ÷ 0,6
0,10 ÷ 0,34
| 0,3 ÷ 4,2
0,9 ÷ 2,3
| 0,007 ÷ 0,070
0,008 ÷ 0,031
| 0,028 ÷ 0,538
0,040 ÷ 0,220
| n.b. - nie badano.
|
|
