Bezpośredni kontakt ze szkodliwymi substancjami chemicznymi bez zapewnienia odpowiedniego poziomu ochrony, adekwatnego do oszacowanego rodzaju i wielkości narażenia na daną substancję, może przyczyniać się do sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa pracowników. Wchłanianie substancji chemicznych przez skórę jest bardzo szkodliwe ze względu na dużą toksyczność substancji. Często dochodzi też do poparzeń żrącymi cieczami i odczynów alergicznych skóry.
    Zasadnicze wymagania dla środków ochrony indywidualnej, w tym dla odzieży chroniącej przed szkodliwymi substancjami chemicznymi podaje Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 grudnia 2005 r. (Dz. U. z dnia 28 grudnia 2005 r.). Wymagania szczegółowe dla różnych typów odzieży przeciwchemicznej zawarte są w normach przedmiotowych.
    Zgodnie z zapisami w rozdziale 2 § 9. 1. Rozporządzenia i normach przedmiotowych, producent odzieży ochronnej, wprowadzając wyrób do obrotu, powinien razem z wyrobem dostarczyć prawidłowo opracowaną instrukcję użytkowania. Instrukcja użytkowania powinna zawierać niezbędne elementy, do których należy zaliczyć:

1. nazwę i adres producenta lub jego upoważnionego przedstawiciela;
2. sposób przechowywania, używania, czyszczenia, konserwacji, obsługi i dezynfekcji środków ochrony indywidualnej;
3. informację o zalecanych przez producenta środkach czyszczących, konserwujących i dezynfekujących,
4. informację o skuteczności ochrony wynikającej z badań technicznych,
5. informację o odpowiednim dodatkowym wyposażeniu środków ochrony indywidualnej i charakterystyce ich części zamiennych,
6. informację o klasie ochrony dla różnych poziomów zagrożeń i związanych z tym ograniczeń używania środków ochrony indywidualnej,
7. rodzaj opakowania właściwego do ich bezpiecznego transportu;
8. datę ważności lub okres trwałości środków ochrony indywidualnej lub ich określonych części składowych;
9. objaśnienie wszelkich oznaczeń;
10. nazwę, adres i numer identyfikacyjny jednostki notyfikowanej uczestniczącej w procesie oceny zgodności środków ochrony indywidualne

Producent w świetle tych zapisów zobowiązany jest do przedstawienia w instrukcji użytkowania szczegółowych informacji odnośnie poziomów ochrony (klas ochrony), uzyskanych w trakcie badań laboratoryjnych dla materiałów zastosowanych do wytworzenia danego wyrobu odzieży ochronnej. Na podstawie uzyskanych wartości zbadanych parametrów ochronnych deklaruje on bowiem w instrukcji użytkowania przeznaczenie wyrobu do prac na konkretnym stanowisku i w warunkach narażenia na określone substancje chemiczne, z uwzględnieniem rodzaju i stężenia tych substancji.
W przypadku odzieży chroniącej przed substancjami chemicznymi typu 1, 2, 3 i 4 (zabezpieczenie przed przenikaniem substancji chemicznych w postaci cieczy, gazów) parametrem ochronnym charakteryzującym poziom ochrony jest czas przebicia materiału przez substancję chemiczną. Czas przebicia określany jest jako przedział czasu od rozpoczęcia badania do momentu, w którym szybkość przenikania substancji przez badany materiał osiąga wartość 1 µg/cm²min. Czas przebicia wskazuje maksymalny, bezpieczny czas przebywania w odzieży w środowisku danej substancji chemicznej. Badanie przeprowadzane jest zgodnie z normą PN-EN 6529:2005. Wyniki badań zamieszczane są w instrukcji użytkowania, najczęściej w formie tabelki, w celu wskazania na jakie substancje chemiczne jest odporny materiał zastosowany do wytworzenia danego wyrobu odzieżowego.
W zależności od wartości czasu przebicia materiały stosowane na odzież ochronną charakteryzują się określoną klasą odporności chemicznej. Wyróżnia się sześć klas, którym odpowiadają określone przedziały czasów przebicia. Klasa 1 charakteryzuje materiały o najniższych właściwościach ochronnych (czas przebicia od 10 do 30 min). Kolejne wzrastające numery klas odnoszą się do materiałów o coraz wyższych właściwościach ochronnych (dla najwyższej klasy 6 - czas przebicia wynosi ponad 480 min). Znajomość czasu przebicia ma znaczenie nadrzędne przy doborze odzieży ochronnej do prac ze szkodliwymi substancjami chemicznymi.
Poniżej zamieszczono Tab. 1 jako przykład tabeli do umieszczenia w instrukcji uzytkowania. Klasyfikację odzieży pod względem odporności na przenikanie substancji chemicznych przedstawiono Tab. 2.

Tab. 1   Przykład tabeli zawierającej czas przebicia materiału przez substancję chemiczną i klasy ochrony            

Materiał	Substancja chemiczna użyta do badań	Czas przebicia, w min	Klasa ochrony
tkanina powleczona kauczukiem butylowym	cykloheksan	30	2
	octan butylu	130	4
	toluen	15	1
	n-heksan	11	1
	96 % kwas siarkowy	95	3
	20 % kwas siarkowy	490	6

Tab. 2.    Klasyfikacja odzieży pod względem odporności na przenikanie substancji chemicznych

Klasa	Liczba cykli
6	>  480
5	>  240
4	>  120
3	>  60
2	>  30
1	>  10

   
    Do chwili obecnej na terenie kraju badania czasu przebicia substancji chemicznych przez ochronne materiały barierowe wykorzystywane do wytwarzania odzieży, rękawic i obuwia ochronnego były prowadzone w warunkach ciągłego kontaktu podczas jednokrotnego oddziaływania. Jednakże w warunkach rzeczywistego użytkowania wyrobów ochronnych na stanowiskach pracy znacznie częściej spotykana jest sytuacja wielokrotnego oddziaływania substancji chemicznych na materiał, które cyklicznie jest powtarzane w ciągu dnia pracy.
Na podstawie dostępnych badań można wnioskować, że oddziaływanie rozpuszczalników na próbki odzieży ochronnej wytworzonej z kauczuku butylowego, butadienowo-  akrylonitrylowego i chloroprenowego wpływa na barierowość materiałów charakteryzowaną przez czas przebicia. Stosując odpowiednią metodę dekontaminacji można utrzymać czas przebicia materiałów poddanych działaniu rozpuszczalników na poziomie odpowiadającym materiałom nowym.
    Komitet CEN/TC 162 zajmujący się problematyką normalizacji odzieży i rękawic ochronnych zauważył problem trwałości właściwości barierowych materiałów po ich wielokrotnym kontakcie z substancjami chemicznymi i uwzględnił go w trakcie weryfikacji normy PN-EN 6529:2005, rozszerzając normę o metodę badania odporności materiałów ochronnych na ciekłe substancje chemiczne w warunkach wielokrotnego kontaktu przerywanego. Stąd też w CIOP-PIB opracowano odpowiednią metodykę badania symulującą oddziaływanie szkodliwych substancji chemicznych w warunkach wielokrotnego narażenia. Metodyka przeznaczona jest do badania odporności na przenikanie ciekłych substancji organicznych przez różne rodzaje materiałów barierowych (dzież, rękawice, obuwie ochronne). Schemat zasady badania odporności materiałów na przenikanie substancji chemicznych w warunkach kontaktu wielokrotnego przedstawiono na Rys. 1.


Rys. 1. Schemat zasady badania odporności materiałów na przenikanie  substancji chemicznych w warunkach kontaktu wielokrotnego
    Podczas badań w warunkach kontaktu wielokrotnego, próbka badanego materiału jest kontaktowana z tą samą substancją chemiczną określoną liczbę cykli. W chwili napełnienia górnej komory celki po raz pierwszy badaną substancją, rozpoczynany jest pierwszy cykl kontaktu próbki z rozpuszczalnikiem. Po upływie ustalonego czasu kontaktu, substancja chemiczna jest usuwana z górnej komory celki przez jej obrót o 180 o i rozpoczynane jest oczyszczanie powierzchni próbki z pozostałości rozpuszczalnika, poprzez podłączenie przewodu z powietrzem oczyszczającym o określonym natężeniu przepływu. Po zakończeniu określonego czasu oczyszczania, dopływ powietrza oczyszczającego jest odcinany, celka ponownie jest obracana o kąt 180 o do pierwotnego położenia, a górna komora ponownie jest napełniana substancja chemiczną, rozpoczynając w ten sposób kolejny cykl kontaktu. Opisane czynności przeprowadzane są określoną liczbę cykli, zgodnie z wybranym wariantem metody wielokrotnego oddziaływania. Tak więc każdy cykl wielokrotnego oddziaływania składa się z:
- czasu bezpośredniego kontaktu materiału z substancją,
- czasu oczyszczania powierzchni próbki po działaniu substancji.
Liczba cykli oraz czas kontaktu i czas oczyszczania może być dobrany indywidualnie do potrzeb producenta, przewidującego zastosowanie swoich wyrobów i warunki narażenia.

    Producenci wyrobów ochronnych wykonanych z polimerowych materiałów barierowych mogą skorzystać z opracowanej metodyki i rozszerzyć zakres badań swoich wyrobów, przeprowadzając badania zarówno w warunkach kontaktu ciągłego jak i wielokrotnego w większym stopniu odpowiadającego rzeczywistemu narażeniu na chemikalia. Informacje z badań w warunkach wielokrotnych producenci mogą zamieścić w instrukcji użytkowania, uszczegóławiając w ten sposób informacje o poziomie ochrony materiału w przypadku wielokrotnego kontaktu, co jest zgodne z zapisami w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 21 grudnia 2005 r. (Dz. U. z dnia 28 grudnia 2005 r.) mówiącymi o obowiązku nałożonym na producenta do podawania okresu trwałości środków ochrony indywidualnej, w dostarczonej instrukcji jeżeli stopień starzenia może mieć poważny wpływ na ich właściwości ochronne.

    W warunkach rzeczywistych na stanowiskach pracy, kontakt materiału odzieży lub rękawicy ochronnej z rozpuszczalnikami odbywa się z reguły w ten sposób, że po bezpośrednim oddziaływaniu następuje przerwa, wymuszona czynnościami wykonywanymi przez pracownika, a po niej kolejne oddziaływanie rozpuszczalnika. W zależności od charakteru pracy, w ciągu jednego dnia pracy może być kilka takich cykli kontaktu materiału barierowego z rozpuszczalnikami. Podczas badań symulujących wielokrotne oddziaływanie substancji chemicznych na materiał problemem jest kłopotliwe usuwanie substancji po każdym kontakcie, a jak wynika z  publikowanych danych, utrzymanie właściwości ochronnych materiałów barierowych na tym samym poziomie zależy w dużej mierze od sposobu usuwania pozostałości substancji chemicznych z odzieży po zakończeniu użytkowania.
Wyniki badań wskazują, że czasy przebicia próbek materiałów dekontaminowanych metodą napowietrzania i mycia detergentem są dla niektórych badanych układów znacznie krótsze niż dla próbek materiału nowego, co uwidacznia, że ta metoda dekontaminacji nie jest wystarczająca w każdym przypadku. Zastosowanie dekontaminacji termicznej okazało się być wystarczające do usunięcia pozostałości zanieczyszczeń z próbek kauczuków, gdyż wyznaczone czasy przebicia są zbliżone dla materiałów nowych i poddanych termicznej dekontaminacji [1].
     Badania przeprowadzone w CIOP-PIB wykazały, że oddziaływanie rozpuszczalnika niepolarnego (cykloheksan) na materiały z kauczuku butylowego w warunkach kontaktu wielokrotnego było znacznie mniej korzystne niż oddziaływanie w warunkach kontaktu ciągłego. Różnice czasu przebicia pomiędzy kontaktem ciągłym a wielokrotnym wynosiły od 15 do nawet 300 %. Odwrotne zjawisko zaobserwowałam w przypadku przenikania cieczy polarnej (octan butylu), gdzie czas przebicia w warunkach kontaktu ciągłego był kilkukrotnie większy dla wszystkich wulkanizatów IIR niż w warunkach oddziaływania wielokrotnego.
Materiały wytworzone z uwodornionego kauczuku butadienowo-akrylonitrylowego charakteryzowały się lepszymi właściwościami barierowymi w warunkach oddziaływania wielokrotnego niż w warunkach oddziaływania kontaktu ciągłego (Rys. 2).

Rys. 2. Wpływ zróżnicowanych warunków oddziaływania rozpuszczalników na czas przebicia wulkanizatu uwodornionego kauczuku butadienowo-akrylonitrylowego zawierających różne napełniacze
Różnice czasu przebicia wulkanizatów przez octan butylu w warunkach kontaktu ciągłego i wielokrotnego wynosiły od dwóch do czterech razy, w zależności od rodzaju napełniacza, a w przypadku przenikania cykloheksanu były mniejsze i kształtowały się na poziomie 10-20 %. Wynika więc z tego, że w zależności od rozpuszczalnika przed jakim ma chronić dany materiał, należy dobierać odpowiedni polimer do wytworzenia błony stanowiącej barierę przed przenikaniem.