Wprowadzone komentowaną ustawą zmiany są bardzo różnorodne i dotyczą różnych sfer działalności Państwowej Inspekcji Pracy. Większość zmian podyktowana jest koniecznością dostosowania ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy do powstałych po wejściu w życie ustawy (po 2007 r.) przepisów. Część ma charakter związany z procedurami i organizacją pracy, część zaś dotyczy przejętej ustawą z 2007 r. kontroli legalności zatrudnienia.
Zmianie uległy przepisy dotyczące procedury powoływania i odwoływania Głównego Inspektora Pracy i jego zastępców. Głównego Inspektora Pracy powołuje Marszałek Sejmu po zasięgnięciu opinii nie tylko Rady Ochrony Pracy (tak jak było dotychczas) ale też opinii właściwej komisji sejmowej. Zastępców zaś powołuje i odwołuje tak jak dotychczas, na wniosek Głównego Inspektora Marszałek Sejmu jednak obecnie po zasięgnięciu opinii Rady Ochrony Pracy.
Najistotniejsze zmiany w zakresie odnoszącym się do kontroli w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczą art.10.Wprowadzone nowelą zmiany uchylają kompetencje PIP w zakresie kontroli przestrzegania bezpieczeństwa i higieny pracy przy prowadzeniu budowy, przebudowy i modernizacji zakładów pracy oraz stanowiących ich wyposażenie maszyn i innych urządzeń technicznych oraz technologii oraz uczestnictwo w przejmowaniu do eksploatacji wybudowanych lub przebudowanych obiektów budowlanych albo ich części w zakresie ustalonym w prawie budowlanym. Oznacza to, że inspekcja pracy przestaje kontrolować na etapie projektowania i oddawania do użytku budynki i pomieszczenia, w których mają znajdować się pomieszczenia pracy. Kontrola zgodności pomieszczeń z wymaganiami bezpieczeństwa i higieny pracy będzie odbywała się więc na etapie ich eksploatacji.
Istotne zmiany zostały wprowadzone do pkt.7 dotyczącego podejmowania działań prewencyjnych przez PIP. W miejsce obowiązku eliminowania zagrożeń w środowisku pracy został wstawiony obowiązek ograniczania zagrożeń. Nie wszystkie zagrożenia można wyeliminować, natomiast można je ograniczać przez zmiany organizacyjne, techniczne i technologiczne. Przepis ten został dopasowany do ostatecznej wersji, wprowadzonej nowelą z 2008 r. § 39 rozporządzenia Ministra Pracy i spraw Socjalnych w sprawie przepisów ogólnych bezpieczeństwa i higieny pracy. Ograniczone zostały również działania w zakresie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków. Obecnie Państwowa Inspekcja Pracy bada okoliczności i przyczyny tych wypadków natomiast ich nie analizuje tak jak było to dotychczas. Wyłączony został również obowiązek udzielania informacji technicznych ograniczając działania prewencyjne do udzielania porad służących eliminowaniu zagrożeń dla życia i zdrowia pracowników oraz z zakresu prawa pracy.
W zakresie uprawnień Państwowej Inspekcji Pracy rozszerzone one zostały poprzez uprawnienie do wydania decyzji w formie nakazu wykonania badań i pomiarów czynników szkodliwych i uciążliwych w środowisku pracy w przypadku naruszenia trybu, metod, rodzaju lub częstotliwości wykonania tych badań i pomiarów lub konieczności stwierdzenia wykonania pracy w szczególnych warunkach. Zmiana ta wiąże się z wejściem w życie przepisów dotyczących emerytur pomostowych, w których zakwalifikowanie określonej w załączniku 1 ustawy pracy do pracy w szczególnych warunkach uzależnione jest od określonych warunków środowiska pracy zdefiniowanych w art. 3 ustawy. Ponieważ inspekcja pracy ma uprawnienia do rozpatrywania odwołań od decyzji o zaliczeniu pracy do pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych do ich rozpatrzenia niezbędne jest przedstawienie badań i pomiarów (szczególnie chodzi w tym przypadku o badanie wydatku energetycznego). Możliwość wydania nakazu przeprowadzenia badań w sposób istotny ułatwi inspekcji rozpatrywanie sporów.
Decyzje administracyjne wydawane przez inspektorów pracy w formie nakazów lub zakazu wydawane są w formie pisemnej lub wpisu do dziennika budowy, jednakże decyzje dotyczące: nakazu usunięcia uchybień w wyznaczonym terminie w przypadku naruszenia przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy; nakazu wstrzymania prac lub działalności, gdy naruszenie powoduje bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia; nakazu wstrzymania eksploatacji maszyn i urządzeń w sytuacji, gdy ich eksploatacja powoduje bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi; zakazu wykonywania pracy lub prowadzenia działalności w miejscach, w których stan warunków pracy stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia mogą być wydawane w formie ustnej. Natomiast polecenia w sprawie usunięcia naruszeń a także wyciągnięcia konsekwencji w stosunku do osób winnych wydawane są w formie ustnej. Dotychczas w ustawie o PIP wszystkie decyzje wydawane przez inspektora wymienione w ustawie mogły być wydawane albo w formie pisemnej, albo wpisu do dziennika budowy, albo ustnej.
Zmianie uległy również wymagania formalne co do treści decyzji pisemnej. Powinna ona zawierać oznaczenie organu PIP, datę wydania, oznaczenie strony lub stron, powołanie podstawy prawnej, rozstrzygnięcie, termin usunięcia stwierdzonych uchybień oraz pouczenie o przysługujących środkach odwoławczych. Decyzje i polecenia ustne wydawane są w celu usunięcia uchybień jeżeli mogą być one usunięte w toku kontroli lub tuż po jej zakończeniu. Pozostałe zmiany dotyczą obowiązku informowania określonych w ustawie organów o naruszeniu przepisów (ZUS, UKS, Policja, Straż Graniczna, starosta) oraz spraw proceduralnych związanych z polityką kadrową i postępowaniem dyscyplinarnym w stosunku do pracowników którzy popełnili przewinienie.
Omówione zmiany do ustawy o Państwowej Inspekcji pracy weszły w życie z dniem 8.08.2011 r.
