|
  Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
Numer 1 (55) 2008
 |
Butyloamina – metoda oznaczania
Wojciech Domański
Metoda polega na adsorpcji par butyloaminy zawartych w powietrzu na żelu krzemionkowym, desorpcji wodą, a następnie sorpcji na włóknie SPME par aminy znad wodnego zalkalizowanego roztworu próbki i analizie chromatograficznej substancji zatrzymanych na włóknie.
Metodę stosuje się do oznaczania zawartości butyloaminy w powietrzu na stanowiskach pracy podczas przeprowadzania kontroli warunków sanitarnohigienicznych.
Oznaczalność metody wynosi 0,2 mg/m³ powietrza.
|
Dietyloamina – metody oznaczania
Barbara Romanowicz, Jan P. Gromiec
Metodę stosuje się do oznaczania stężeń par dietyloaminy w powietrzu na stanowiskach pracy.
Metoda, którą przygotowano w dwóch wersjach, polega na adsorpcji par dietyloaminy na sorbencie Amberlit XAD-7, impregnowanym kwasem fosforowym (I wersja) lub na żelu krzemionkowym (II wersja), desorpcji związku roztworem kwasu siarkowego w wodnym roztworze metanolu i analizie chromatograficznej ekstraktu próbki doprowadzonego za pomocą roztworu wodorotlenku potasu do odczynu alkalicznego.
Oznaczalność metody (w obu wersjach) wynosi 1,5 mg/m³.
Formamid – metoda oznaczania
Wioletta Markiewicz, Jan P. Gromiec
Metodę stosuje się do oznaczania stężeń formamidu w powietrzu na stanowiskach pracy. Metoda polega na adsorpcji formamidu na żelu krzemionkowym, desorpcji metanolem i analizie chromatograficznej otrzymanego roztworu.
Oznaczalność metody wynosi 2,25 mg/m³.
Glifosat – metoda oznaczania
Sławomir Brzeźnicki, Marzena Bonczarowsk
Metodę stosuje się do oznaczania stężeń glifosatu w powietrzu na stanowiskach pracy. Metoda polega na osa-dzaniu glifosatu na filtrze z włókna szklanego, ekstrakcji buforem boranowym, reakcji z chloromrówczanem 9-fluorenylometylu i oznaczaniu otrzymanej pochodnej za pomocą wysokosprawnej chromatografii cieczowej (HPLC).
Oznaczalność metody wynosi 0,1 mg/m³.
Metyloamina – metoda oznaczania
Wojciech Domański
Metoda polega na adsorpcji par metyloaminy zawartych w powietrzu na żelu krzemionkowym, desorpcji wodą a następnie sorpcji na włóknie SPME par aminy znad wodnego zalkalizowanego roztworu próbki i analizie chromatograficznej substancji zatrzymanych na włóknie.
Oznaczalność metody wynosi 1 mg/m³ powietrza.
Sewofluran – metoda oznaczania
Małgorzata Kucharska, Wiktor Wesołowski
Metoda polega na adsorpcji par sewofluranu na węglu aktywnym, desorpcji toluenem i analizie otrzymanego roztworu metodą chromatografii gazowej.
Oznaczalność metody wynosi 2 mg/m³.
1,2,3-Trichloropropan – metoda oznaczania
Barbara Romanowicz
Metoda polega na adsorpcji par 1,2,3-trichloropropanu na węglu aktywnym, desorpcji związku disiarcz-kiem węgla i analizie chromatograficznej otrzymanego roztworu.
Oznaczalność metody wynosi 0,6 mg/m³.
|
Trimetyloamina – metoda oznaczania
Wojciech Domański
Trimetyloamina (m. cz. 59,11) jest bezbarwną bardzo lotną cieczą, o ostrym amoniakalnym zapachu i ciężarze właściwym 0,636 g/ml, która topi się w temperaturze -117.1 °C, wrze w temperaturze 2,9 °C i jest łatwo palnym gazem tworzącym mieszaniny wybuchowe z powietrzem (dolna granica wybuchowości wynosi 2% obj., a górna granica wybuchowości – 11,8% obj.) oraz o temperaturze samozapłonu 190 °C. Pary trimetyloaminy są cięższe od powietrza. Pod wpływem ogrzewania związek ulega rozkładowi z wydzieleniem toksycznych tlenków azotu. Trimetyloamina bardzo dobrze rozpuszcza się w wodzie, ponadto rozpuszcza się także w benzenie, chloroformie, eterze etylowym i alkoholu metylowym.
Trimetyloamina przenika do organizmu przez drogi oddechowe, skórę i przewód pokarmowy. Skutkiem działania par trimetyloaminy jest podrażnienie oczu oraz błon śluzowych nosa i gardła. Skażenie oczu wywołuje ból, łzawienie i może doprowadzić do uszkodzenia rogówki. Skażenie skóry roztworem powoduje jej zaczerwienienie, ból oraz oparzenia chemiczne. Objawami zatrucia drogą pokarmową (spożycie w postaci roztworu) są mdłości, wymioty, ból brzucha, biegunka, może wystąpić krwawienie z przewodu pokarmowego oraz perforacja przewodu pokarmowego.
W Polsce wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) trimetyloaminy wynosi 12 mg/m³, a wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) – 24 mg/m³.
|
Chlor. Dokumentacja dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego
Krystyna Sitarek
Chlor jest gazem o silnym duszącym zapachu, cięższym od powietrza i zaliczanym do substancji niebezpiecznych.
Chlor ma wszechstronne zastosowanie, głównie jako środek dezynfekcyjny, czynnik utleniający lub chlorujący używany do produkcji chlorowanych związków organicznych. Stosuje się go ponadto do: wybielania w procesach produkcji tkanin, papieru i drewna, oczyszczania wody, ścieków, a także jako środek zapobiegający kurczeniu się włókien wełnianych.
Krótkotrwałe narażenie inhalacyjne na chlor o dużym stężeniu powoduje podrażnienie błon śluzowych nosa, oczu, gardła oraz kaszel, początkowo suchy, a potem krwioplucie. Może ponadto wystąpić chrypka, bezgłos, trudności w mówieniu, a także nudności i wymioty. W następstwie podrażnienia układu oddechowego występuje ból i ucisk w klatce piersiowej oraz duszność. Szczególnie niebezpieczny dla osób zatrutych chlorem jest obrzęk płuc, który występuje względnie szybko po narażeniu. W wyniku narażenia na chlor o dużym stężeniu może wystąpić natychmiastowy zgon z powodu porażenia ośrodka oddechowego. Narażenie na chlor o stężeniu 2,9 mg/m³ przez 8 h prowadzi do istotnych zmian czynnościowych płuc.
W ACGIH zaliczono chlor do grupyA4, tj. czynników nieklasyfikowanych jako kancerogeny dla ludzi. Chlor nie powoduje upośledzenia płodności zwierząt i nie prowadzi do zaburzeń rozwoju prenatalnego. W większości państw normatywy higieniczne chloru wynoszą 1,5 mg/m³ – wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) i 3 mg/m³ – wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh).
Dotychczas obowiązująca w Polsce wartość NDS chloru wynosi 1,5 mg/m³, a wartość NDSCh – 9 mg/m³. Eksperci ze SCOEL ustalili dopuszczalną wartość chwilową chloru równą 1,5 mg/m³. Zespół Ekspertów ds. Czynników Chemicznych Międzyresortowej Komisji ds. NDS i NDN Czynników Szkodliwych dla Zdrowia w Środowisku Pracy przyjął wartość NDS równą 0,7 mg/m³ i wartość NDSCh równą 1,5 mg/m³ oraz zaproponował oznakowanie normatywu literą „I” oznaczającą substancję o działaniu drażniącym.
|
Chloroetan. Dokumentacja dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego
Andrzej Starek
Chloroetan jest gazem o dużej prężności, cięższym od powietrza. Znajduje zastosowanie jako czynnik alkilujący do syntezy tetraetylku ołowiu, etylocelulozy, barwników i farmaceutyków, a także jako rozpuszczalnik, przemysłowy czynnik chłodzący, propelent w preparatach aerozolowych oraz środek miejscowo znieczulający. W Polsce w 2002 r. 79 pracowników było narażonych na ten związek powyżej wartości NDS.
Opisano znaczną liczbę przypadków pozaprzemysłowych zatruć ostrych chloroetanem kończących się zgonem. Przyczyną śmierci było prawdopodobnie kardiotoksyczne działanie tego związku. W symptomatologii ostrego zatrucia chloroetanem dominują objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego, a także alergiczne, kontaktowe zapalenie skóry.
U zwierząt laboratoryjnych ostra toksyczność chloroetanu jest mała. Manifestuje się głównie narkotycznym działaniem tego związku. W warunkach narażenia powtarzanego, w tym podprzewlekłego i przewlekłego, obserwowano wzrost względnej masy wątroby, wakuolizację hepatocytów, zwiększoną lub zmniejszoną masę ciała i skrócenie przeżywalności zwierząt. Ponadto wykazano mutagenne działanie chloroetanu w testach bakteryjnych, działanie rakotwórcze wyrażone indukcją raka macicy u myszy oraz słabe działanie fetotoksyczne.
Do obliczenia wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) chloroetanu wykorzystano wyniki badań przeprowadzonych na myszach i szczurach w ramach badań National Toxicology Program (NTP) wskazujących na hepatotoksyczne działanie tego związku. Na podstawie wartości NOAEL i czterech współczynników niepewności obliczono wartość NDS chloroetanu równą 744 mg/m³. Zaproponowano utrzymanie dotychczasowej wartości NDS chloroetanu wynoszącej 200 mg/m³ oraz oznakowanie związku literami „Sk” informującymi, mże wchłania się on dobrze przez skórę. Natomiast nie znaleziono podstaw dla propozycji określenia wartości NDSCh i DSB chlorometanu.
|
Dichlorometan. Dokumentacja dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego
Małgorzata Kupczewska-Dobecka, Renata Soćko
Dichlorometan (DCM) jest bezbarwną, lotną cieczą wykorzystywaną w takich gałęziach przemysłu, jak: przemysł chemiczny, włókienniczy, spożywczy, farmaceutyczny i kosmetyczny. Związek stosowany jest jako rozpuszczalnik, środek spieniający w produkcji tworzyw poliuretanowych, składnik zmywaczy do farb i lakierów, środek odtłuszczający, propelent w opakowaniach aerozolowych insektycydów, lakierów do włosów, środków myjących i farb oraz w produkcji włókien sztucznych.
Ogólna liczba osób narażonych zawodowo w Polsce na ten związek jest znaczna i szacuje się ją na kilka tysięcy. Głównymi skutkami działania dichlorometanu na człowieka są zaburzenia czynności ośrodkowego układu nerwowego i podwyższenie poziomu karboksyhemoglobiny we krwi. W przypadkach ostrych zatruć zawodowych do głównych objawów należą: bóle i zawroty głowy, senność, otępienie, dreszcze, nudności, wymioty, biegunka, uczucie drętwienia i mrowienia w kończynach, a nawet utrata przytomności. Dichlorometan w postaci cieczy działa silnie drażniąco na skórę.
Przewlekłe zawodowe narażenie na dichlorometan przejawia się występowaniem zaburzeń czynnościowych ośrodkowego układu nerwowego, podwyższonym poziomem karboksyhemoglobiny we krwi oraz objawami podrażnienia skóry i oczu.
Dichlorometan wykazuje działanie mutagenne u mikroorganizmów. Słabsze i mniej spójne dane uzyskano w testach na ssakach. Działanie mutagenne wykazano głównie u myszy, zarówno w warunkach in vitro, jak i in vivo. Wzrost wymiany chromatyd siostrzanych dichlorometan indukował w limfocytach krwi obwodowej człowieka w warunkach in vitro.
W wyniku badań epidemiologicznych nie udowodniono wzrostu ryzyka chorób nowotworowych u osób narażonych zawodowo na dichlorometan, ale także nie wykluczono możliwości działania kancerogennego dichlorometanu na ludzi. Natomiast na podstawie wyników badań u zwierząt (szczury i myszy) uzyskano wystarczające dowody działania rakotwórczego dichlorometanu. W badaniach doświadczalnych wykazano wpływ dichlorometanu na płodność i rozwój prenatalny zwierząt.
Za skutek krytyczny działania dichlorometanu przyjęto działanie związku na ośrodkowy układ nerwowy (OUN). Wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) dichlorometanu wyliczona z wartości NOAEL dla działania przewlekłego na OUN ludzi wynosi 353 mg/m³. Zaproponowano przyjęcie stężenia 88 mg/m³ dichlorometanu za wartości NDS. Substancja nie jest zaklasyfikowana jako drażniąca, dlatego nie ustalono dla niej wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh).
Zaproponowano także przyjęcie oznaczenia dichlorometanu w moczu pod koniec zmiany roboczej za specyficzny wskaźnik narażenia na dichlorometan. Narażeniu inhalacyjnemu na dichlorometan o stężeniu 88 mg/m³, czyli stężeniu przyjętemu za wartość NDS, odpowiada wartość DSB równa 0,15 mg DCM/l.
|
Sprawozdanie z działalności Międzyresortowej Komisji ds. Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń i Natężeń Czynników Szkodliwych dla Zdrowia w Środowisku Pracy w 2007 r.
Jolanta Skowroń
Międzyresortowa Komisja w 2007 r. spotykała się 3 razy. Na posiedzeniach Komisja rozpatrzyła 18 dokumentacji proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego. Ponadto na posiedzeniach Komisji dyskutowano: zasady oceny narażenia pracowników zatrudnionych w warunkach mikroklimatu gorącego i zimnego, stanowisko Grupy Ekspertów ds. Pól Elektromagnetycznych dotyczące zmian wartości NDN pól elektromagnetycznych wynikających z dyrektywy 2004/40/WE oraz propozycję weryfikacji wartości NDN hałasu infradźwiękowego.
Międzyresortowa Komisja przyjęła 3 wnioski do przedłożenia ministrowi właściwemu do spraw pracy w sprawie wprowadzenia do wykazu wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń 3 nowych chemicznych czynników szkodliwych dla zdrowia, zmiany wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń 11 chemicznych czynników, zmiany w zapisach punktów i tabel dotyczących pól elektromagnetycznych z zakresu częstotliwości 0 Hz ÷ 300 GHz oraz zmiany zapisów określających kryteria klasyfikacji, oceny i częstotliwości wykonywania badań w odniesieniu do mikroklimatu gorącego i zimnego.
W 2007 r. w 4 zeszytach kwartalnika Międzyresortowej Komisji „Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy” opublikowano: 23 dokumentacje proponowanych wartości dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego oraz 14 metod oznaczania w powietrzu środowiska pracy stężeń substancji chemicznych oraz 3 artykuły poglądowe. Wyniki działalności Komisji w 2007 r. przedstawiono w 4 publikacjach o zasięgu krajowym oraz na dwóch konferencjach.
W 2008 r. są planowane trzy posiedzenia Międzyresortowej Komisji, na których będą dyskutowane i ustalane wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń dla około 20 substancji, weryfikacja wartości NDN dla promieniowania optycznego oraz weryfikacja wartości NDS dla pyłów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego, w tym pyłów mąki. Ponadto nadal będą prowadzone prace nad dostosowaniem wykazu NDS do trzeciego wykazu indykatywnych dopuszczalnych wartości narażenia zawodowego. W 2008 r. Sekretarz Komisji weźmie udział w 4 posiedzeniach SCOEL.
|
|
|
