Postanowienia Dyrektywy 2006/42/WE z dnia 17 maja 2006 r. w sprawie maszyn, tzw. dyrektywy maszynowej zostały wprowadzone do prawa polskiego rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 21 października 2008 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn (Dz.U. Nr 199, poz. 1228) . Rozporządzenie to weszło w życie z dniem 29 grudnia 2009 r. i zastąpiło Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 20 grudnia 2005 r. (Dz.U. Nr 259, poz. 2170) wdrażające dotychczas obowiązującą dyrektywę 98/37/WE. Zakres dyrektywy 2006/42/WE został rozszerzony w 2009 r. o wymagania specyficzne dla maszyn do stosowania pestycydów poprzez ustanowienie dyrektywy 2009/127/WE z dnia 21 października 2009 r. zminiającej dyrektywę 2006/42/WE. Wprowadzenie dyrektywy 2009/127/WE do prawa krajowego ma nastapić do dnia 15 czerwca 2011 r. Przepisy te wejdą w zycie od dnia 15 grudnia 2011 r.
Zakres wyrobów, które obejmuje dyrektywa 2006/42/WE dotyczy maszyn w sensie ścisłym (podstawowym), wyposażenia wymiennego, elementów bepieczeństwa, osprzętu do podnoszenia, łańcuchów, lin i pasów, odłączalnych urządzeń do mechanicznego przenoszenia napędu.
Zakres wyrobów objętych dyrektywą 2006/42/WE
|
- Maszyna: - oznacza zespół zbiór powiązanych ze sobą części lub zespołów, z których przynajmniej jedna(en) jest ruchoma(y), wraz z odpowiednimi urządzeniami roboczymi, układami sterowania, zasilania, itp., zespolonych w celu określonego zastosowania, w szczególności do przetwarzania, obrabiania, przemieszczania i pakowania materiałów.
- Za maszynę uważa się także zestaw (zespół) maszyn, które aby mogły współdziałać, są rozmieszczone i wprawione w ruch (sterowane) tak, że działają jako jedna całość.
- Określenie maszyna oznacza również wymienny osprzęt zmieniający funkcje maszyny, wprowadzony na rynek z przeznaczeniem zamontowania do maszyny lub też do serii różnych maszyn, lub przez operatora do ciągnika, o ile nie stanowi części zamiennych lub narzędzi.
- Element bezpieczeństwa – oznacza podzespół maszyny nie będący osprzętem wymiennym, wprowadzony do obrotu handlowego samodzielnie przez producenta lub jego pełnomocnika w celu spełniania funkcji zapewniania bezpieczeństwa oraz którego uszkodzenie lub nieprawidłowe funkcjonowanie podczas użytkowania zwiększa zagrożenie osób narażonych.
|
Przedstawiona definicja
elementu bezpieczeństwa odnosi się do
wszystkich środków ochrony zbiorowej, które jako elementy bezpieczeństwa są wprowadzane do obrotu handlowego w celu ich zastosowania przy maszynach na stanowiskach pracy.
W dyrektywie 2006/42/WE wyraźnie zaznaczono granicę pomiędzy dyrektywą maszynową a dyrektywą niskonapięciową. Nowa dyrektywa wymienia obecnie sześć kategorii urządzeń elektrycznych podlegających wyłącznie dyrektywie niskonapięciowej:
- elektryczne urządzenia przeznaczone do użytku domowego,
- sprzęt audio-video
- sprzęt informatyczny
- podstawowe urządzenia biurowe
- aparatura rozdzielcza i sterownicza niskiego napięcia
- silnik elektryczne.
Wyraźnie oddzielono również dyrektywę maszynową od dyrektywy dźwigowej. Podnośniki, których maksymalna prędkość nie przekracza 0,15 m/s i dźwigi budowlane będą objęte dyrektywą maszynową. Dalsze uszczegółowienie rodzajów maszyn i środków ochrony zbiorowej objętych oceną zgodności na podstawie dyrektywy 98/37/WE następuje przez określenie tych rodzajów wyrobów, które są z zakresu stosowania dyrektywy wyłączone.
Wykaz wyrobów wyłączonych z zakresu dyrektywy 2006/42/WE:
- maszyny, których jedynym źródłem energii jest bezpośrednio użyta ludzka siła robocza, z wyjątkiem maszyn do podnoszenia lub opuszczania ładunku
- maszyny do celów medycznych, które są stosowane w bezpośredniej styczności z pacjentem
- specjalne urządzenia do stosowania na placach zabaw i/lub w lunaparkach
- kotły parowe i zbiorniki ciśnieniowe
- maszyny specjalnie zaprojektowane lub przeznaczone do nuklearnych zastosowań, których uszkodzenie może prowadzić do radioaktywnych emisji
- wbudowane w maszynę części radioaktywne
- sprzęt przeciwpożarowy
- zbiorniki i rurociągi przesyłowe benzyny, oleju napędowego, cieczy palnych i substancji niebezpiecznych
- środki transportu, tj. pojazdy i ich przyczepy przeznaczone wyłącznie do przewozu pasażerów transportem powietrznym lub drogowym w sieci kolejowej lub wodnej oraz środki transportu do przewozu towarów transportem powietrznym bądź w publicznej sieci drogowej, kolejowej lub wodnej (pojazdy stosowane w przemyśle wydobywczym nie są wyłączone)
- statki morskie i pływające jednostki przybrzeżne wraz z wyposażeniem pokładowym
- urządzenia linowe, łącznie z linowymi kolejami naziemnymi, do publicznego lub indywidualnego transportu osób
- ciągniki rolnicze stosowane w leśnictwie (zdefiniowane w innej odpowiedniej dyrektywie)
- maszyny zaprojektowane i wykonane specjalnie dla potrzeb sił zbrojnych lub policji
- dźwigi stałe obsługujące określone kondygnacje budynków lub konstrukcji, których kabina porusza się między sztywnymi prowadnicami nachylonymi pod katem większym niż 15 stopni do poziomu, przeznaczone do transportu osób, lub jednocześnie osób i towarów lub samych towarów w przypadku, gdy kabina jest dostępna dla ludzi, tzn. jeżeli osoba może łatwo wejść do wnętrza kabiny, a elementy sterownicze dźwigu są umieszczone w jej wnętrzu lub w zasięgu ręki osoby znajdującej się wewnątrz kabiny
- środki transportu osób wykorzystujące podwozia pojazdów szynowych poruszane mechanizmem zębatkowym
- górnicze urządzenia wyciągowe
- urządzenia dźwigowe stosowane w teatrach
- ruchome podesty budowlane do podnoszenia osób i towarów.
Część wyrobów wyłączonych z zakresu dyrektywy dotyczącej maszyn jest objęta zakresem innych dyrektyw harmonizacji technicznej, część podlega innym przepisom prawnym, a część nie należy do obszaru objętego oceną zgodności na podstawie zharmonizowanych przepisów prawnych Unii Europejskiej.
Obowiązujące na całym obszarze UE kryteria oceny zgodności maszyn są określone w Załączniku nr I do dyrektywy 2006/42/WE, zatytułowanym: Zasadnicze wymagania bezpieczeństwa i ochrony zdrowia dotyczące projektowania i wykonania maszyn.
Załącznik nr 1 do dyrektywy 2006/42/WE
|
- Zasadnicze wymagania bezpieczeństwa i ochrony zdrowia.
- Dodatkowe zasadnicze wymagania bezpieczeństwa i ochrony zdrowia dotyczące niektórych kategorii maszyn:
- Maszyny stosowane w przemyśle spożywczym, kosmetycznym lub farmaceutycznym.
- Maszyny przenośne trzymane w ręku lub prowadzone ręcznie.
- Maszyny do obróbki drewna i materiałów o podobnych właściwościach fizycznych.
- Dodatkowe zasadnicze wymagania bezpieczeństwa i ochrony zdrowia uwzględniające szczególne zagrożenia wynikające z przemieszczania się maszyn.
- Dodatkowe zasadnicze wymagania bezpieczeństwa i ochrony zdrowia uwzględniające specyficzne zagrożenia wynikające z operacji podnoszenia.
- Dodatkowe zasadnicze wymagania bezpieczeństwa i ochrony zdrowia dotyczące maszyn przeznaczonych do prac podziemnych.
- Dodatkowe zasadnicze wymagania bezpieczeństwa i ochrony zdrowia uwzględniające szczególne zagrożenia występujące przy podnoszeniu osób.
|
Zgodnie z założeniami tzw. nowego podejścia do badań i certyfikacji w państwach UE, wszystkie maszyny objęte dyrektywą 2006/42/WE powinny spełniać wymienione wyżej wymagania. Jednakże wymagania te są sformułowane w sposób ogólnikowy i w celu ich szczegółowej interpretacji konieczne jest posługiwanie się zharmonizowanymi normami europejskimi.
Normy dotyczące bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w zakresie projektowania i budowy maszyn i elementów bezpieczeństwa tworzą zhierarchizowaną strukturę i dzielą się na:
normy typu A: (podstawowe), które obejmują pojęcia podstawowe, zasady projektowania (konstruowania) oraz ogólne zagadnienia odnoszące się do wszystkich rodzajów maszyn i urządzeń
normy typu B: (problemowe), których przedmiotem są określone aspekty bezpieczeństwa mające zastosowanie w wielu różnych rodzajach maszyn i elementach bezpieczeństwa:
B1: dotyczą szczególnych aspektów bezpieczeństwa (np. bezpiecznych odległości, hałasu, temperatury, itp.)
B2: dotyczą elementów bezpieczeństwa (np. oburęcznych urządzeń ste-rowania, urządzeń blokujących, bezdotykowych urządzeń bezpieczeństwa, itp.)
normy typu C: (szczegółowe) zawierające szczegółowe wymagania bezpieczeństwa dotyczące określonych rodzajów maszyn lub grup maszyn.
Dyrektywa 2006/42/WE wprowadza podział maszyn na tzw. szczególnie niebezpieczne i pozostałe .
Załącznik nr IV do dyrektywy 2006/42/WE obejmuje:
|
A. Maszyny szczególnie niebezpieczne:
- pilarki tarczowe do obróbki drewna i podobnych materiałów oraz do obróbki mięsa i podobnych materiałów
- strugarki-wyrówniarki do obróbki drewna z ręcznym posuwem
- strugarki-grubiarki do obróbki drewna z wbudowanym mechanizmem posuwowym oraz ręcznym podawaniem lub odbieraniem
- pilarki taśmowe, z ręcznym podawaniem lub odbieraniem, do obróbki drewna i podobnych materiałów albo do mięsa i podobnych materiałów
- wieloczynnościowe maszyny do obróbki drewna i materiałów o podobnych właściwościach fizycznych
- wielwrzecionowe czopiarki do obróbki drewna z posuwem ręcznym
- frezarki z pionowym wrzcionem i posuwem ręcznym do drewna i materiałów o podobnych właściwościach fizycznych
- ręczne piły łańcuchowe do obróbki drewna
- prasy i krawędziarki do obróbki metali na zimno, z ręcznym podawaniem lub odbieraniem
- wtryskarki lub prasy do tworzyw sztucznych z ręcznym podawaniem lub odbieraniem
- maszyny do prac pod ziemią (lokomotywy, wózki hamulcowe, obudowy hydrauliczne)
- ładowane ręcznie pojazdy do zbierania domowych odpadków z mechanizmem prasującym
- odłączalne wały odbioru mocy z przegubami uniwersalnymi i ich osłony
- pomosty do podnoszenia pojazdów
- urządzenia do podnoszenia osób, stwarzające ryzyko upadku z wysokości większej niż 3 m
- maszyny do wytwarzania materiałów pirotechnicznych
- urządzenia przeznaczone specjalnie do wykrywania obecności osób oraz zapewniania im bezpieczeństwa (bariery niematerialne, maty czułe na nacisk, detektory pola elektromagnetycznego, itp.)
- układy logiczne realizujące funkcje bezpieczeństwa
- napędzane mechanicznie ruchome osłony blokujące do pras i krawędziarek do metali oraz wtryskarek i pras do tworzyw sztucznych
- konstrukcje chroniące operatora przy przewróceniu się maszyny (ROPS)
- konstrukcje chroniące operatora przed spadającymi przedmiotami (FOPS).
|
Szczegółowe procedury oceny zgodności maszyn zostały określone w następujących załącznikach dyrektywy 2006/42/WE:
- załączniku VIII : "Ocena zgodności połączona z kontrolą wewnętrzną w fazie wytwarzania maszyny",
- załączniku IX "Badanie typu WE",
- załączniku X: "Pełne zapewnienie jakości".
