Opracowanie znowelizowanych metod oznaczania 10 szkodliwych substancji chemicznych  w powietrzu na stanowiskach pracy do oceny narażenia zawodowego.

Kierownik projektu:
dr Ewa Gawęda

Okres realizacji:01.01.2011-31.12.2013

Oddziaływanie wybranych nanoczastek glinokrzemianów stosowanych w produkcji nanokompozytów polimerowych na surfaktant płucny.

Kierownik projektu
mgr inż. Dorota Kondej

okres realizacji:01.01.2011- 31.12.2013

Określenie potrzeb w zakresie nowelizacji metod oznaczania chemicznych zanieczyszczeń powietrza wystepujacych w postaci pyłów, po przyjeciu nowych definicji dla frakcji: wdychalnej, torakalnej i respirabilnej oraz opracowanie metod oznaczania w zakresie sposobu pobierania próbek powietrza dla wybranych metali i ich związków.

Kierownik projektu:
mgr Jolanta Surgiewicz

Okres realizacji:01.07.2011-31.12.2012

Ocena narażenia zawodowego na szkodliwe czynniki chemiczne i fizyczne przy produkcji okuć budowlanych i galanterii metalowej.

Kierownik projektu
dr Ewa Gawęda
Wykonawcy: mgr inż. Dorota Kondej, Maria Sierakowska

okres realizacji:1.01.2005- 31.12.2007

Badanie emisji związków metaloorganicznych w przemysłowych procesach produkcji i przetwarzania PVC.

Kierownik projektu
mgr Jolanta Surgiewicz
Wykonawcy: dr Ewa Gawęda, Maria Sierakowska

Okres realizacji:1.01.2005- 31.12.2007

Badania dla oceny i ograniczania narażenia na metale w procesach nakładania powłok antykorozyjnych oraz opracowanie zaleceń do profilaktyki technicznej i organizacyjnej.

Kierownik projektu
mgr Jolanta Surgiewicz
Wykonawcy: dr Wojciech Domański, Maria Sierakowska

Okres realizacji:1.01.2002- 31.12.2004

Badania oceny i ograniczenia narażenia na szkodliwe czynniki chemiczne w procesach rafinacji metali ciężkich oraz opracowanie zaleceń do profilaktyki.

Kierownik projektu:
dr Ewa Gawęda
Wykonawcy: mgr Zofia Hibner, Maria Sierakowska, Maria Kozłowska

Słowa kluczowe:
szkodliwe substancje, metody oznaczania, powietrze stanowisk pracy, ocena narażenia

Streszczenie projektu:
Celem projektu było przeprowadzenie oceny narażenia zawodowego na czynniki chemiczne osób zatrudnionych na stanowiskach rafinacji metali ciężkich.
W trakcie realizacji przeprowadzono rozpoznanie stanowisk pod kątem zagrożeń chemicz-nych w procesach rafinacji metali ciężkich, dokonano wyboru zakładów oraz stanowisk pracy. Przygotowano założenia do metody oznaczania szeregu metali i metaloidów z próbki powietrza a następnie opracowano metodę oznaczania metali i metaloidów oraz ich związków występujących na stanowiskach rafinacji metali ciężkich. Opracowana metoda obejmuje 13 pierwiastków (Cd, As, Cu, Pb, Se, Sb, Zn, Fe, Ca, Mg, Ni, Ag i Cr). Jest ona dostosowana do pobierania próbek zgodnie z zasadami dozymetrii indywidualnej i umożliwia dokonanie oceny łącznego narażenia od poziomu 1/2 wartości dopuszczalnej.
Opracowana metoda została opublikowana jako tzw. zalecana w wydawnictwie Międzyresor-towej Komisji ds. Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń i Natężeń Czynników Szkodliwych dla Zdrowia w Środowisku Pracy – Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy. Stanowi ona ponadto podstawę projektu Polskiej Normy.
W trakcie realizacji badań przeprowadzono pomiary stężeń metali i metaloidów, kwasu siar-kowego oraz pyłów krzemionki na stanowiskach pracy i ocenę narażenia zawodowego.
Przeprowadzone badania wykazały, że największe zagrożenie w procesach rafinacji metali ciężkich stanowi ołów. Duże narażenie na Pb występuje nie tylko na stanowiskach bezpośredniej produkcji czystego Pb lecz również w innych procesach rafinacji. Wskaźniki narażenia zawodo-wego dla ołowiu na wielu stanowiskach pracy są wyższe od wartości NDS ołowiu, niekiedy bardzo wyraźnie (nawet do 5 wartości NDS). Narażenie na pozostałe metale jest zróżnicowane. Z czynni-ków rakotwórczych najpoważniejszy problem stanowi arsen. Na niektórych stanowiskach ozna-czone stężenia arsenu są wyższe od wartości NDS. Narażenie na kadm występuje rzadko, przy czym wartość NDS nie jest na ogół przekroczona. Narażenie na nikiel jest znikome.
Stężenia pyłu (zawartość SiO2 w pyle wynosiła od 1,4 do 2,6%) na objętych badaniami sta-nowiskach pracy nie są duże. Dla frakcji respirabilnej pyłu przekroczenie wartości NDS stwierdzo-no na 1 stanowisku.
Chociaż na wielu stanowiskach nie ma zagrożenia ze strony poszczególnych metali i metaloidów rozpatrywanych pojedynczo to wskaźnik łącznego narażenia jest na większości stanowisk wyższy od 1. Jedynie na stanowiskach pracy w procesach elektrorafinacji miedzi, w procesie produkcji selenu oraz na stanowiskach pomocniczych nie stwierdzono zagrożeń dla zdrowia pracowników ze strony obecnych w badanym powietrzu metali i metaloidów, rozważanych łącznie. W pozostałych przypadkach ryzyko związane z narażeniem na te czynniki jest duże albo nawet bardzo duże.
Na stanowiskach, na których pracownicy są narażeni na kwas siarkowy jedynie podczas produkcji siarczanu niklu przekroczona jest wartość NDS. W procesach elektrorafinacji miedzi oznaczone stężenia kwasu siarkowego są co najwyżej wyższe od ½ wartości NDS.  
Przedmiotem zadania było również opracowanie zaleceń do profilaktyki na stanowiskach rafinacji metali ciężkich. Opracowane zalecenia obejmują w szczególności wytyczne do przeprowadzania oceny zgodności warunków pracy z NDS i NDSCh, a ponadto zalecenia techniczne do poprawy warunków pracy jak środki ochrony indywidualnej i zbiorowej oraz organizacyjne jak postulowane zmiany w organizacji pracy i prowadzenie działalności informacyjno-szkoleniowej.

Okres realizacji - 1.02.2002 – 30.11.2004

Opracowanie metod oznaczania 10 szkodliwych substancji chemicznych w powietrzu na stanowiskach pracy (objętych wykazem MPiPS i MZiOS).

Kierownik projektu:
dr Ewa Gawęda
Wykonawcy: mgr Zofia Hibner, mgr inż. Maria Miazek-Kula, mgr Maria Madej, Maria Sierakowska, Maria Kozłowska

Słowa kluczowe:
szkodliwe substancje, metody oznaczania, powietrze stanowisk pracy, ocena narażenia

Streszczenie projektu:
W wyniku realizacji zadania opracowano metody oznaczania w powietrzu na stanowiskach pracy dla następujących substancji chemicznych: 1-metoksypropan-2-olu, 5-metyloheptan-3-onu, trimetyloaminy, n-butyloaminy, heksametylotriamidu kwasu fosforowego (V), 4–etoksyacetanilidu, 3-metylobutan-1-olu, 5-metyloheksan-2-onu, prop-2-yn-1-olu, N-etylomorfoliny.  
Na podstawie przeprowadzonych badań doświadczalnych ustalono sposoby pobierania próbek powietrza, przygotowania próbek do oznaczania, optymalne warunki ilościowego oznaczania ww. substancji przy zastosowaniu wybranej techniki analitycznej. Określono sposób przygotowania skali wzorców i sporządzania krzywej wzorcowej, sprawdzono wpływ obecności związków towarzyszących na wynik oznaczania określonej substancji wytypowaną metodą, w ustalonych warunkach przeprowadzania analizy. Wyznaczono precyzję oznaczań kalibracyjnych oraz współczynniki desorpcji. Przy zastosowaniu opracowanych metod można oznaczać stężenia ww. substancji przynajmniej od ¼ wartości NDS każdej z nich.  
Dokładny tok postępowania analitycznego przy oznaczaniu ww. substancji w powietrzu na stanowiskach pracy podano w procedurach analitycznych. Procedury te spełniają wymagania normy europejskiej EN 482 : 1994 i stanowią podstawę odpowiednich projektów Polskich Norm. Opracowane metody umożliwią dokonywanie okresowej oceny narażenia zawodowego na będące przedmiotem pracy substancje chemiczne, zgodnie z dyrektywą 98/24/WE.
Okres realizacji - 01.02.2000 - 30.11.2001

Ocena narażenia na cynę i jej związki w różnych procesach technologicznych.

Kierownik projektu:
mgr Jolanta Surgiewicz
Wykonawcy: mgr Zofia Hibner, Maria Sierakowska


Słowa kluczowe:
metody oznaczania, ocena narażenia, cyna

Streszczenie projektu:
Przeprowadzono ocenę narażenia na cynę i jej nieorganiczne związki w wybranych zakładach przemysłowych. Badaniami objęto 10 stanowisk w czterech zakładach pracy. Pomiary stężeń cyny w powietrzu przeprowadzono dla procesów wytopu stopów: łożyskowego i brązu cynowego, cynowania roztopionym metalem, lutowania lutem miękkim LC₆₀ i galwanicznego pokrywania powierzchni. Próbki powietrza pobierano w strefie oddychania pracowników, stosując dozymetrię indywidualną jak i pomiary stacjonarne. Strategię pomiarów przeprowadzono zgodnie z PN-89/Z-04008/07. Oznaczenia ilościowe wykonano z zastosowaniem metody absorpcyjnej spektrometrii atomowej z elektrotermiczną atomizacją (ET AAS) oraz spektrometrii mas z jonizacją w plazmie sprzężonej indukcyjnie (ICP-MS). Metody te pozwoliły na oznaczanie bardzo niskich stężeń cyny i monitorowanie procesów pochłaniania próbek powietrza w różnych układach pochłaniających, a tym samym kontrolę stężeń drobno zdyspergowanego aerozolu oraz optymalizację procesu poboru próbki powietrza.
Największy wskaźnik narażenia na cynę i jej nieorganiczne związki uzyskano dla stanowiska pokrywania cynowego i wytopu stopu łożyskowego, stanowił on około 1/4 wartości NDS. W Polsce wartość NDS dla cyny i jej nieorganicznych związków wynosi 2 mg/m³. Wskaźniki narażenia w pozostałych procesach znajdowały się poniżej wartości 1/4 NDS i wskazywały na niewielkie zagrożenie cyną w objętych badaniami zakładach.
Okres realizacji: 01.01.2000-31.12.2001

Doskonalenie zasad zapewniających bezpieczną produkcję i obrót niebezpiecznymi substancjami chemicznymi zgodnie z zaleceniami UE, MOP i normą ISO.

Kierownik projektu:
inż. Urszula Kołodyńska

Słowa kluczowe:
bezpieczeństwo chemiczne, dane o substancjach chemicznych, karty charakterystyk

Streszczenie projektu:
Celem zadania badawczego było opracowanie 120 nowych kart charakterystyk substancji niebezpiecznych oraz bazy danych w wersji elektronicznej na płycie CD dla 374 kart.
Zawartość merytoryczna opracowanych kart została dostosowana do aktualnych wymagań i przepisów krajowych oraz międzynarodowych. Są one opracowane w układzie 16-punktowym, zgodnie z rozporządzeniem ministra zdrowia i opieki społecznej z dnia 18 lutego 1999 r., normą międzynarodową ISO 11014-4: 1994 (E) oraz zaleceniami dyrektywy 91 /155/EWG z 5 marca 1991 r i 2001/58/WE z 27 lipca 2001.
Karty te są podstawowym źródłem informacji o niebezpiecznych właściwościach substancji chemicznych, rodzaju i rozmiarach stwarzanego przez nie zagrożenia dla ludzi i dla środowiska naturalnego oraz o zasadach postępowania z nimi na etapie produkcji, w transporcie, podczas stosowania i magazynowania.
Dane zawarte w kartach zawierają kompleksowe informacje uwzględniające zagrożenia związane zarówno z wykonywaną pracą, środowiskiem naturalnym oraz sposoby zapobiegania niebezpiecznym sytuacjom. Są one niezbędne do oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy.
Zawartość merytoryczna kart została zatwierdzona przez Radę Programową reprezentującą placówki naukowo-badawcze, prowadzące prace z dziedziny bezpieczeństwa pracy, przedstawicieli odpowiednich resortów oraz organa kontroli: PIP, PIOŚ, stacje sanitarno-epidemiologiczne i straż pożarna.
Wyniki zadania wdrożono poprzez opracowanie i wydanie bazy danych obejmującej 374 kart charakterystyk substancji niebezpiecznych w wersji elektronicznej. Ponadto upowszechniono je poprzez opublikowanie 5 artykułów w piśmiennictwie krajowym, a także w referacie wygłoszonym na konferencji krajowej. Przeprowadzono również 15 szkoleń specjalistycznych.
Okres realizacji: 1.02.1998-30.11.2001

Ocena narażenia na beryl i jego związki na stanowiskach pracy.

Kierownik projektu:
mgr Maria Madej
Wykonawcy: dr Ewa Gawęda, Maria Sierakowska


Słowa kluczowe:
metody oznaczania, ocena narażenia, beryl

Streszczenie projektu:
Celem zadania badawczego było opracowanie metod oznaczania berylu i jego związków w powietrzu na stanowiskach pracy oraz dokonanie oceny narażenia związanego z występowaniem tych substancji w wybranych zakładach przemysłowych, z zastosowaniem opracowanych metod.
W wyniku przeprowadzonych badań opracowano 2 metody oznaczania berylu: z zastosowaniem absorpcyjnej spektrometrii atomowej (ASA) z płomieniem podtlenek azotu-acetylen oraz z zastosowaniem ASA z kuwetą grafitową i korekcją tła Zeemana. Stosując technikę płomieniową ASA można oznaczać stężenia berylu w zakresie 0,025 - 0,50 µg/ml, natomiast metodą ASA z kuwetą grafitową (bezpłomieniową) - w zakresie 1 - 8 ng/ml. Najmniejsze stężenia Be, umożliwiające zastosowanie metody płomieniowęj, odpowiada 1/4 wartości NDS, natomiast zastosowanie metody bezpłomieniowej pozwala osiągnąć poziom oznaczania berylu nawet od 1/100 wartości NDS.
Przedmiotem badań były pomiary stężeń berylu w powietrzu na wybranych stanowiskach pracy w przemyśle krajowym. Badaniami zostało objętych 13 stanowisk pracy w czterech zakładach przemysłowych, gdzie są prowadzone różne procesy, w których występuje beryl, np.: wycinanie, formowanie i zgrzewanie elementów z brązu berylowego, szlifowanie elektrod ze stopu berylowego, zgrzewanie z użyciem spawarek wyposażonych w takie elektrody, wytapianie i odlewanie stopów plastycznych aluminium zawierających beryl, klejenie folii berylowej. Na 10 stanowiskach pomiary przeprowadzono dwukrotnie. Pobieranie próbek powietrza zostało wykonane zgodnie z zasadami umożliwiającymi ocenę zgodności warunków pracy z NDS i NDSCh. Do pobierania próbek powietrza na stanowiskach pracy zastosowano dozymetrię indywidualną (oznaczano beryl metodą bezpłomieniową) oraz pomiary stacjonarne (oznaczano beryl metodą płomieniową oraz bezpłomieniową ASA).
Wyniki przeprowadzonych pomiarów stężeń berylu na stanowiskach pracy wskazują, że w praktyce przemysłowej metal ten nie występuje w dużych stężeniach. W żadnej próbce powietrza nie wykryto berylu przy zastosowaniu metody płomieniowej ASA. W tych samych próbkach analizowanych metodą bezpłomieniową ASA stwierdzano jednak w pewnych przypadkach obecność berylu na poziomie 1/50 - 1/100 wartości NDS. Większe stężenia berylu oznaczono jedynie na stanowiskach, gdzie prowadzone były procesy odlewnicze operacje o charakterze krótkotrwałym (około 1/10 wartości NDSCh) i szlifowania elektrod (1/20 - 1/10 wartości NDS).
Opracowane metody zostały opublikowane w kwartalniku Podstawy i Metody Oceny Środowiska pracy jako tzw. metody zalecane.
Okres realizacji: 1.02.1998 - 31.05.2000