Sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości, aby prawidłowo spełniał swoje funkcje, musi być odpowiednio dobrany do stanowiska, na którym jest stosowany. Przyczyną tego jest ograniczona uniwersalność przedstawionych poprzednio składników systemu, a co za tym idzie konieczne jest jego dostosowanie do warunków pracy.

Przygotowanie punktów kotwiczenia na konstrukcji nośnej jest ściśle związane ze specyfiką stanowiska pracy. Rozpatrując problem w kategoriach ogólnych można sformułować następujące zasady służące przygotowaniu punktów kotwiczenia:

Jako punkty kotwiczenia należy stosować elementy konstrukcji stanowiska pracy, do których możliwe jest bezpośrednie wpięcie podzespołu łącząco-amortyzującego. W przypadku braku takich punktów należy stosować podzespoły kotwiczące takie jak: linki stalowe lub łańcuchy opasujące elementy konstrukcji, zaczepy nożycowe itp. W przypadku wykonywania pracy w studzienkach kanalizacyjnych lub podobnych zagłębieniach należy stosować podzespoły kotwiczące w postaci poprzecznych belek (np. stalowych) lub trójnogi. W przypadku wykonywania pracy na płaskich poziomych powierzchniach o dużej nośności można stosować urządzenia kotwiczące w postaci "bezwładnej masy". Punkt kotwiczenia musi charakteryzować się odpowiednią wytrzymałością gwarantującą bezpieczeństwo człowiekowi. Punkt kotwiczenia powinien być usytuowany bezpośrednio nad użytkownikiem w celu ograniczenia drogi swobodnego spadania. Punkt kotwiczenia powinien być lokalizowany w ten sposób aby użytkownik nie musiał oddalać się od niego w poziomie w celu wykonywania swojej pracy. Spełnienie tego wymagania minimalizuje amplitudę ruchu wahadłowego człowieka podczas powstrzymywania spadania z wysokości, co zmniejsza ryzyko uderzenia o elementy konstrukcyjne stanowiska pracy.

W przypadku gdy na danym stanowisku pracy istnieje konieczność przemieszczania się w poziomie na długich odcinkach należy stosować poziome liny kotwiczące. Przykładową konstrukcję i wykorzystanie poziomej liny kotwiczącej przedstawiono na rysunek 1.

Rysunek 1. Przykład podzespołu kotwiczącego w postaci poziomej liny kotwiczącej
1 - pozioma lina kotwicząca, 2 - podzespół łącząco-amortyzujący

Jeżeli praca na danym stanowisku pracy wymaga przemieszczania się w poziomie a ponadto jest ona wykonywana często, np. podczas obsługi wagonów kolejowych, celowym staje się wykorzystanie konstrukcji składającej się z poziomych szyn kotwiczących wyposażonych w odpowiedni wózek jezdny.

Podobnie jak w przypadku punktów kotwiczenia właściwy dobór podzespołów łącząco-amortyzujących wywiera istotny wpływ na bezpieczeństwo i wygodę wykonywania pracy na wysokości.

Amortyzatory włókiennicze z linkami bezpieczeństwa ze względu na swoje niewielkie wymiary i małą masę preferowane są do stosowania wszędzie tam, gdzie istnieje konieczność częstej zmiany miejsca pracy związanej z przepinaniem do nowego punktu kotwiczenia. Sprzęt ten zasadniczo nie nadaje się do stosowania na stanowisku z jednym punktem kotwiczenia przy konieczności przemieszczania się pracownika w pionie lub poziomie. Amortyzatory włókiennicze z linkami bezpieczeństwa mogą być stosowane tylko na takich stanowiskach pracy, gdzie zagwarantowana jest odpowiednia przestrzeń pod nogami pracownika na powstrzymywanie spadania. Pozwala to na uniknięcie zderzenia się np. z elementami konstrukcyjnymi. Na dystans pod stopami użytkownika, który powinien być wolny od niebezpiecznych elementów, składają się: droga swobodnego spadania człowieka, odcinek, na którym następuje rozerwanie taśmy amortyzującej w amortyzatorze, oraz odcinek wynikający z wydłużenia linki bezpieczeństwa oraz wydłużenia się szelek bezpieczeństwa i ich przesunięcia na ciele człowieka. W przypadku konieczności częstej zmiany miejsca kotwiczenia amortyzatora lub linki na konstrukcji nośnej niezbędny jest dobór sprzętu wyposażonego w zatrzaśniki pozwalające na łatwe i szybkie zapinanie i odpinanie lub ewentualnie wyposażonego w dwie linki bezpieczeństwa. Ułatwia to w istotny sposób pracę i zabezpiecza człowieka przed sytuacją, w której nie jest przyczepiony do podzespołu kotwiczącego. Prace prowadzone na ciasnych stanowiskach, ograniczających człowiekowi swobodę ruchów, wymagają stosowania podzespołów łącząco-amortyzujących wyposażonych w zatrzaśniki z blokadą w postaci zakrętki. Rozwiązanie takie zabezpiecza całkowicie przed przypadkowym otwarciem zatrzaśnika na skutek np. dociśnięcia go plecami do elementów stanowiska pracy. W przypadku odsuwania się pracownika w poziomie od punktu kotwiczenia należy zapewnić mu odpowiedni obszar, wolny od elementów konstrukcyjnych, na wykonanie ruchu wahadłowego podczas powstrzymywania spadania. Oszacowanie tego obszaru powinno być dokonywane na podstawie informacji dotyczącej wydłużeń dynamicznych zawartej w instrukcji użytkowania amortyzatorów.

Urządzenia samohamowne i samozaciskowe z giętką prowadnicą są sprzętem preferowanym dla stanowisk pracy, które wymagają przemieszczania się użytkownika w kierunku pionowym, np. podczas pracy na słupach kratownicowych, na kominach, wieżach wiertniczych, w szybach itp. Podstawowymi zaletami tych urządzeń są:

ograniczenie do bezpiecznej dla człowieka wartości siły działającej na klamrę zaczepową szelek bezpieczeństwa, zredukowanie do minimum drogi swobodnego spadania człowieka, ograniczenie możliwości swobodnego spadania człowieka w innej pozycji niż „pionowej nogami do dołu”, umożliwienie użytkownikowi przemieszczania się w kierunku pionowym bez dodatkowych operacji, takich jak przepinanie.

Wadą urządzeń samohamownych i samozaciskowych z giętką prowadnicą, która musi być uwzględniana podczas projektowania stanowiska pracy, jest ich stosunkowo duża masa (dotyczy to przede wszystkim urządzeń samohamownych) i bardziej skomplikowany, w porównaniu z amortyzatorami włókienniczymi, sposób użytkowania. W zależności od wymagań stanowiska pracy omawiany sprzęt może być dobierany w różnych wariantach konstrukcyjnych, np. urządzenia samohamowne mogą posiadać linki o długości od 2,5 do 30 m, prowadnice giętkie urządzeń samohamownych mogą być wykonane z lin włókienniczych lub lin stalowych.

Ponadto należy zwrócić uwagę na ograniczenie w stosowaniu urządzeń samohamownych. Urządzenia te nie mogą być używane w sytuacji, gdy pracownik oddala się w poziomie od punktu kotwiczenia na odległość, przy której linka urządzenia tworzy z pionem kąt większy od 20˚. Sytuacja taka może bowiem doprowadzić do wzrostu drogi swobodnego spadania a w konsekwencji do zwiększenia drogi powstrzymywania spadania z wysokości.

W przypadku urządzeń samozaciskowych z giętkimi prowadnicami wykonanymi z lin włókienniczych występuje z kolei istotny problem związany z wielkością drogi powstrzymywania spadania. Problem ten uwidacznia się szczególnie podczas pracy z dużą czynną długością prowadnicy, to znaczy długim odcinkiem prowadnicy między mechanizmem samozaciskowym a punktem kotwiczenia. W przypadku czynnych długości prowadnicy rzędu kilkudziesięciu metrów droga powstrzymywania spadania może osiągnąć wartość od kilku do kilkunastu metrów. W celu zabezpieczenia się w takiej sytuacji przed zderzeniem użytkownika z podłożem należy szczegółowo stosować się do instrukcji użytkowania sprzętu, które powinny określać wydłużenia dynamiczne urządzeń samozaciskowych.

Osobną kategorią podzespołów łącząco-amortyzujących, ze względu na specyficzny zakres zastosowania, są urządzenia samozaciskowe ze sztywną prowadnicą. Specyfika stosowania tych urządzeń polega na instalowaniu prowadnicy sztywnej do konstrukcji nośnej stanowiska pracy za pomocą systemu odpowiednich łączników. Ze względu na dużą pracochłonność instalowania prowadnicy, a zarazem dużą jej trwałość, urządzenia te preferowane są do montażu na konstrukcjach wymagających częstej obecności ludzi, np. na masztach, które podlegają częstym kontrolom i naprawom itp.

Specyficzne warunki narzucane przez różne stanowiska pracy na wysokości pociągają za sobą konieczność dokonania prawidłowego wyboru rodzaju szelek bezpieczeństwa. Najważniejszą cechą określającą przydatność szelek bezpieczeństwa dla danego stanowiska pracy jest umiejscowienie klamer zaczepowych. Przykładowe warianty rozmieszczenia klamer zaczepowych w szelkach bezpieczeństwa przedstawiono na rysunku 5 (link Wupadek).

Szelki bezpieczeństwa z grzbietową klamrą zaczepową posiadają zastosowanie uniwersalne i mogą być stosowane na większości stanowisk pracy na wysokości. Preferowanym do współpracy z nimi podzespołem łącząco-amortyzującym jest amortyzator włókienniczy z linką bezpieczeństwa lub urządzenie samohamowne.

Szelki bezpieczeństwa z pojedynczą piersiową klamrą zaczepową są przeznaczone głównie do współpracy z urządzeniami samozaciskowymi. Umożliwiają one wtedy łatwe wpinanie się do mechanizmu samozaciskowego oraz kontrolę jego działania. Szelki te mogą być również wykorzystywane z amortyzatorami włókienniczymi lub urządzeniami samozaciskowymi na pochyłych płaszczyznach, np. na stromych dachach.

Odrębną kategorią zastosowań jest „praca w podparciu”, możliwa do wykonania za pomocą szelek wyposażonych w pas biodrowy z klamrami zaczepowymi. Do klamer tych dołączona jest wówczas linka do nadawania pozycji w podparciu, która otacza np. słup, a nogi użytkownika spoczywają np. na elemencie konstrukcyjnym stanowiska pracy. Pas biodrowy szelek i linka do nadawania pozycji nie mogą jednak nigdy spełniać funkcji powstrzymywania spadania z wysokości.

Specyficznymi pracami wykonywanymi na wysokości są tzw. „prace gorące”, których przykładami są spawanie i lutowanie. Wykonywanie takich prac niesie ze sobą ryzyko termicznego uszkodzenia sprzętu chroniącego przed upadkiem z wysokości. Niebezpieczeństwo to szczególnie dotyczy podzespołów łącząco-amortyzujących, linek do nadawania pozycji i szelek bezpieczeństwa. Uniknięcie w tym przypadku powstania zagrożenia dla człowieka jest możliwe przez zastosowanie sprzętu odpornego na działanie czynników gorących lub taką organizację stanowiska pracy, która pozwala na wyprowadzenie sprzętu chroniącego przed upadkiem z wysokości poza obszar działania tych czynników. Przykładami sprzętu chroniącego przed upadkiem z wysokości odpornego na działanie czynników gorących są takie podzespoły łącząco-amortyzujące, jak urządzenia samozaciskowe z giętką prowadnicą wykonaną z liny stalowej i urządzenia samohamowne z linką stalową oraz linki bezpieczeństwa wykonane z materiałów niepalnych. W przypadku uprzęży konieczne jest stosowanie szelek bezpieczeństwa wykonanych z materiałów niepalnych np. kewlarowych lub osłonięcie ich odpowiednią odzieżą ochronną. Odzież ta, np. kombinezony, powinna być dostosowana do współpracy z szelkami, tzn. posiadać odpowiednie otwory umożliwiające wyprowadzenie klamer zaczepowych w celu ich połączenia z podzespołem łącząco-amortyzującym.

Podsumowanie

Podsumowując przedstawione informacje na temat sprzętu chroniącego przed upadkiem z wysokości, można stwierdzić, że w celu dokonania prawidłowego doboru ochron dla danego stanowiska pracy należy:

Ocenić czy można zastosować system uniemożliwiający rozpoczęcie spadania, czy konieczne jest użycie systemu przeznaczonego do powstrzymywania spadania. Ocenić stanowisko pracy pod kątem: usytuowania istniejących punktów kotwiczenia lub możliwości zainstalowania podzespołów kotwiczących, wysokości obszaru wolnego od elementów konstrukcyjnych znajdującego się pod stanowiskiem pracy, który może być wykorzystany na powstrzymywanie spadania, obszaru wolnego od elementów konstrukcyjnych w obrębie którego pracownik może wykonać ruch wahadłowy podczas powstrzymywania spadania, występowania innych czynników mogących wpływać na prawidłowe działanie sprzętu ochronnego (np.: odprysków stopionego metalu, zapylenia, zaolejenia, niskich i wysokich temperatur, agresywnych czynników chemicznych, itp.). Ocenić rodzaj i zakres przemieszczania się pracownika na stanowisku pracy. Ocenić czas wykonywania pracy na danym stanowisku, to znaczy czy jest to praca jednorazowa czy wymagająca wielokrotnej obecności pracownika. Określić czy konieczne jest wykonywanie „pracy w podparciu”.

Dodatkową zasadą, która powinna być przyjmowana przy doborze sprzętu przeznaczonego do powstrzymywania spadania z wysokości jest minimalizacja drogi swobodnego spadania człowieka. Droga swobodnego spadania wpływa w bezpośredni sposób na wielkość drogi powstrzymywania spadania oraz poziom obciążeń dynamicznych działających na człowieka.

Projektowanie systemu zabezpieczającego przed upadkiem z wysokości dla danego stanowiska pracy powinno być zawsze związane ze szczegółową analizą instrukcji użytkowania poszczególnych składników.