Sprzęt pochłaniający występujący w postaci pochłaniaczy kompletowanych z częściami twarzowymi (maski, półmaski lub ćwierćmaski) lub w postaci półmasek pochłaniających jest stosowany, gdy występują zanieczyszczenia środowiska w postaci par lub gazów.

           Podobnie jak dla sprzętu filtrującego skuteczność sprzętu pochłaniającego zależy od rodzaju zastosowanej części twarzowej (patrz wskaźnik ochrony). Zasada działania elementów pochłaniających wyklucza penetrację (określaną dla filtrów) substancji toksycznych  przez te elementy. Poszczególne wersje pochłaniaczy różnią się między sobą rodzajem zastosowanej masy chłonnej, wiążącej znajdujące się w powietrzu zanieczyszczenia na zasadzie adsorpcji, chemisorpcji lub katalizy.

Wszystkie elementy pochłaniające dzieli się na typy i klasy zgodnie z zaleceniami normy EN 14387:2004. Według tej normy oznaczenie pochłaniaczy przeznaczonych do ochrony przed poszczególnymi substancjami polega na przypisaniu poszczególnym typom pochłaniaczy symboli literowych oraz barwy etykiety. Oznaczenia dla poszczególnych typów są następujące:

typ oznaczony literą A oraz barwą brązową - przeznaczony do ochrony przed określonymi przez producenta organicznymi parami i gazami, o temperaturze wrzenia powyżej 65°C; typ oznaczony literą AX oraz barwą brązową - przeznaczony do ochrony przed określonymi przez producenta organicznymi parami i gazami o temperaturze wrzenia poniżej 65°C; typ oznaczony literą B oraz barwą szarą - przeznaczony do ochrony przed określonymi przez producenta nieorganicznymi parami i gazami, z wyjątkiem tlenku węgla; typ oznaczony literą E oraz barwą żółtą - przeznaczony do ochrony przed dwutlenkiem siarki oraz innymi określonymi przez producenta parami i gazami kwaśnymi; typ oznaczony literą K oraz barwą zieloną - przeznaczony do ochrony przed amoniakiem oraz określonymi przez producenta organicznymi pochodnymi amoniaku; typ oznaczony symbolem SX oraz barwą fioletową - przeznaczony do ochrony przed określonymi przez producenta substancjami, tzw. pochłaniacz specjalny.

Wyróżniono ponadto dwa typy elementów filtropochłaniających:

typ oznaczony NO-P3 oraz barwami niebieską i białą - przeznaczony do ochrony przed tlenkami azotu; typ oznaczony Hg-P3 oraz barwami czerwoną i białą - przeznaczony do ochrony przed rtęcią.

Wszystkie elementy pochłaniające dzieli się ponadto na trzy klasy ochronne: 1, 2 i 3, określając je jako elementy pochłaniające o:

niskiej pojemności sorpcyjnej, przeznaczone do ochrony przed gazami lub parami o stężeniu objętościowym w powietrzu nie przekraczającym 0,1%; średniej pojemności sorpcyjnej, przeznaczone do ochrony przed gazami lub parami o objętościowym stężeniu w powietrzu nie przekraczającym 0,5%; wysokiej pojemności sorpcyjnej, przeznaczone do ochrony przed gazami lub parami o objętościowym stężeniu w powietrzu do 1% .

Dla użytkowników istotną sprawą jest czas, w którym pochłaniacz spełnia swoją funkcję. Czas ten określany jest jako czas ochronnego działania i jest funkcją pojemności sorpcyjnej. Zależy on również od wentylacji minutowej płuc - będącej miarą wydatku energetycznego człowieka wykonującego pracę, stężenia substancji, temperatury oraz wilgotności powietrza. W praktyce nie jest możliwe określenie dokładnego czasu działania ochronnego pochłaniacza. Ustalony na podstawie badań laboratoryjnych czas ochronnego działania odpowiada przyjętym standardowym warunkom badań i może być stosowany jedynie do celów porównawczych (patrz wskazówki dotyczące czas skutecznego działania pochłaniaczy). W tabeli przedstawione zostały pojemności sorpcyjne dla poszczególnych klas pochłaniaczy typu AX, A, B, E i K oraz filtropochłaniaczy NO-P3 i Hg-P3.

Tabela Pojemność sorpcyjna pochłaniaczy AX, A, B, E i K oraz   filtropochłaniaczy NO-P3 i Hg-P3

Typ i klasa pochłaniacza/ /filtropo-chłaniacza	Gaz testowy	Minimalna pojemność sorpcyjna w warunkach badania [g]	Minimalny czas przebicia w warunkach badania [min]
AX	Eter metylowy Izobutan	1,43 9,0	50 50
A1	Czterochlorek węgla	15,4	80
B1	Chlor Siarkowodór Cyjanowodór	1,8 1,7 0,84	20 40 25
E1	Dwutlenek siarki	1,6	20
K1	Amoniak	1,05	50
A2	Czterochlorek węgla	38,4	40
B2	Chlor Siarkowodór Cyjanowodór	9,0 8,5 4,2	20 40 25
E2	Dwutlenek siarki	8,0	20
K2	Amoniak	4,2	40
A3	Czterochlorek węgla	115,2	60
B3	Chlor Siarkowodór Cyjanowodór	27,0 25,6 11,8	30 60 35
E3	Dwutlenek siarki	23,9	30
K3	Amoniak	12,6	60
NO-P3	Tlenek azotu Dwutlenek azotu	1,88 2,87	20 20
Hg-P3	Pary rtęci	2,34	100 godzin

W przypadku pochłaniaczy typu SX (przeciwko specyficznym związkom) czas przebicia nie powinien być krótszy niż 20 minut.

Uwaga: Najkrótszy czas przebicia podany w tabeli dla badań laboratoryjnych w standardowych warunkach nie daje żadnych wskazówek o możliwym czasie pracy elementu pochłaniającego. Czas pracy elementów pochłaniających może się wydłużać lub skracać w zależności od warunków użytkowania.

          Na podkreślenie zasługuje  zapis z normy EN 14387:2004 zawarty przy każdej definicji typu pochłaniacza (A,B,K,E..) o deklaracji, którą powinien złożyć producent określając związki w postaci par lub gazów przeciwko, którym dany pochłaniacz stanowi wystarczające zabezpieczenie. Dla przykładu określenie dla pochłaniacza typ A, że stanowi ochronę przed parami i gazami organicznymi, których temperatura wrzenia jest powyżej 65°C, należy uzupełnić zapisem, że są to pary i gazy organiczne określone przez producenta. Informacja dotycząca szczegółowego zakresu stosowania powinna być umieszczana w instrukcji użytkowania.        

           Graniczne wartości  stężeń substancji toksycznych, przy  których należy stosować odmienne klasy ochronne  pochłaniaczy (klasa 1, 2, 3)  są bezpośrednio związane  z ilością zawartej w pochłaniaczu masy sorpcyjnej. Pochłaniacze klasy 2 odznaczają się z reguły 2-5 krotnie większą pojemnością sorpcyjną. Uwzględniając metodykę badania pojemności sorpcyjnej - podstawowego parametru ochronnego pochłaniaczy - szacuje się, że pochłaniacz klasy 1 stosuje się, gdy objętościowe stężenie gazu lub pary w powietrzu nie przekracza 0,1%,  pochłaniacz klasy 2 wartości 0,5%, a pochłaniacz klasy 3  wartości 1%. Wystąpienie stężeń par i gazów powyżej tej granicy wskazuje potrzebę stosowania do ochrony układu oddechowego sprzętu izolującego.

           Określenie stężeń granicznych w postaci procentów objętościowych znajduje swoje pokrycie w warunkach badań pojemności sorpcyjnej według normy PN-EN 141 ściśle zdefiniowanych  dla poszczególnych typów i klas pochłaniaczy. Znajduje to swoje odbicie w zapisach zakresu stosowania odpowiednich typów i klas pochłaniaczy. Sposób takiego zapisu jest przyjęty dla wszystkich elementów pochłaniających pochodzenia krajowego i zagranicznego, jako zgodny z postanowieniami normy EN 14387:2004 (patrz wzory umożliwiające przeliczanie stężeń związków chemicznych).

Największe problemy dla użytkowników sprzętu pochłaniającego dotyczą bardzo lotnych substancji oraz mieszanin różnych związków chemicznych. Wynika to z faktu, że w masie sorpcyjnej stanowiącej wypełnienie pochłaniacza, substancje te mogą ulegać rozdzieleniu.  Substancja o większej lotności może szybciej reagować z masą sorbentu, wypierając   drugą, co przyczynia się do przyspieszenia momentu przebicia pochłaniacza. Generalnie w odniesieniu do doboru poszczególnych typów pochłaniaczy do zagrożeń układu oddechowego substancjami toksycznymi w postaci par lub gazów stosuje się zasadę podobieństwa chemicznego substancji. Zasadę tę należy stosować ostrożnie szczególnie w odniesieniu do związków chemicznych, co do których nie wykonano badań laboratoryjnych.  

UWAGA:  Sprzęt pochłaniający, oprócz pochłaniaczy kompletowanych z częściami twarzowymi, występuje w postaci półmasek  pochłaniających. W odróżnieniu od półmasek filtrujących oznaczanych symbolem „FF” półmaski pochłaniające znakowane są symbolem „FM” przed określeniami typu i klasy ochronnej. Wymagania, metody badań i sposoby znakowania tego typu sprzętu zawarte są  prPN-EN 405, (dotyczy półmasek pochłaniających z zaworami). Wymagania w zakresie parametrów ochronnych odpowiadają wartościom określanym dla pochłaniaczy. Tym samym dla półmasek pochłaniających obowiązują te same zasady podziału na typy i klasy (A1, B1, K1, E1...). Z powyższego wynika, że do półmasek pochłaniających można zaliczyć tylko takie rozwiązania sprzętu  ochrony układu oddechowego, które gwarantują spełnienie wymagań w zakresie parametrów ochronnych i użytkowych zawartych w normie PN-EN 405. Należy zatem pamiętać, że wszystkie  półmaski filtrujące, które spełniają jedynie wymagania norm PN-EN 149, a posiadają w materiale filtracyjnym warstwy sorbentu poprawiające walory użytkowe (chronią przed parami i gazami poniżej NDS) nie stanowią sprzętu kwalifikowanego jako sprzęt pochłaniający.