TEST-PRO-SAFETY-LIFE*

     

POLA ELEKTROMAGNETYCZNE W ŚRODOWISKU PRACY


Urządzenia wytwarzające pola elektromagnetyczne są stosowane powszechnie zarówno w środowisku pracy – w przemyśle, telekomunikacji, medycynie, biurach, jak i w gospodarstwach domowych. Od wielu dziesięcioleci gromadzone są wyniki badań naukowych dowodzące, że u osób eksponowanych zawodowo na pola elektromagnetyczne o dużych natężeniach mogą wystąpić negatywne skutki zdrowotne, polegające m.in. na zwiększonej częstotliwości rozpoznawania takich chorób, jak różne rodzaje nowotworów czy zaburzenia funkcjonowania układu krążenia lub nerwowego. Prowadzone są badania naukowe wyjaśniające skalę zagrożenia tym czynnikiem oraz mechanizmy oddziaływania pól na funkcjonowanie organizmu człowieka. Wiele hipotez zweryfikowano już negatywnie, ale wraz z rozwojem wiedzy medycznej pojawiają się nowe.

Trudności techniczne i organizacyjne związane z kontrolą i oceną poziomu zagrożeń elektromagnetycznych powodują, że brak jest jednoznacznych danych odnośnie liczebności populacji pracowników eksponowanych w stopniu uzasadniającym objęcie ich warunków pracy i stanu zdrowia specjalistycznym nadzorem służb odpowiedzialnych za bezpieczeństwo i higienę pracy. Szacuje się jednak, że liczba pracowników zagrożonych polami elektromagnetycznymi w Polsce może wynosić nawet do kilkuset tysięcy osób.

Międzynarodowe Seminarium (5-7. 09. 2005 Warszawa)
Z uwagi na wagę tego problemu, odbyło się w Warszawie Międzynarodowe Seminarium „Pola elektromagnetyczne w środowisku pracy” zorganizowane przez Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy, w ramach realizacji projektów Komisji Europejskiej  - TEST-PRO-SAFETY-LIFE i EMF-NET

_________
* Projekt pn. Centre for Testing and Measurements for Improvement of Safety of Products and Working Life (TEST-PRO-SAFETY-LIFE) prowadzony jest przez Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy (CIOP-PIB) i finansowany w latach 2002 - 2005 w ramach 5. Programu Ramowego Komisji Europejskiej.
Projekt pn. Effects of the Exposure to Electromagnetic Fields: from Science to Public Health and Safer Workplace (EMF-NET) finansowany jest w latach 2004-2008 w ramach 6. Programu Ramowego Komisji Europejskiej, w obrębie priorytetu tematycznego Specific Support to Policy. W projekcie tym CIOP-PIB koordynuje tematykę dotyczącą zagrożeń elektromagnetycznych w środowisku pracy.


Seminarium objęli patronatem:
- Międzynarodowa Unia Nauk Radiowych URSI,
- Polski Komitet Narodowy URSI,
- Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy,
- Główny Inspektor Pracy Pani Anna Hinz,
- Główny Inspektor Sanitarny Pan Andrzej Trybusz.

Uroczystego otwarcia seminarium dokonali: Profesor Danuta Koradecka, dyrektor CIOP-PIB, Anna Hinz Główny Inspektor Pracy, Profesor Stefan Hahn prezydent Polskiego Komitetu Narodowego Międzynarodowej Unii Nauk Radiowych URSI oraz Profesor Kjell Hansson Mild ze szwedzkiego instytutu NIWL (National Institute for Working Life).

W Seminarium uczestniczyło ok. 150 osób z 18 krajów: m.in. przedstawiciele wiodących organizacji i ośrodków naukowo-badawczych zajmujących się w Europie problematyką ochrony przed zagrożeniami elektromagnetycznymi w środowisku pracy, inspekcji pracy, inspekcji sanitarnej, Ministerstwa Gospodarki i Pracy oraz laboratoriów badawczych. Zaprezentowano 39 referatów plenarnych i 17 plakatów, uzupełnionych dyskusją okrągłego stołu. Wystąpienia zaprezentowali liczni eksperci, m.in. profesor Paolo Vecchia, przewodniczący oraz dr Maila Hietanen wiceprzewodnicząca International Commission on Non Ionising Radiation Protection (ICNIRP), Profesor Norbert Leitgeb, przewodniczący European Action COST 281 - Potential Health Implications from Mobile Telecommunication Systems, Georges Herbillon przedstawiciel Komisji Europejskiej,  profesor Wojciech Gwarek z Politechniki Warszawskiej, profesor Stanisław Szmigielski z Wojskowego Instytutu Higieny i Epidemiologii, profesor Ryszard Wiaderkiewicz ze Śląskiej Akademii Medycznej oraz dyrektor Leszek Zając z Państwowej Inspekcji Pracy.

(Programu Seminarium)    

Tematyka seminarium, prezentowana w czasie wystąpień plenarnych oraz sesji plakatowej, obejmowała:
- ogólne zagadnienia dotyczące ekspozycji na pola elektromagnetyczne i uregulowań prawnych
- aparaturę pomiarową i metody oceny ekspozycji
- ekspozycję na pola elektromagnetyczne na różnych stanowiskach pracy
- wdrożenie do praktycznego stosowania dyrektywy europejskiej 2004/40/WE
- stosowanie dozymetrii obliczeniowej do oceny ekspozycji pracowników.
Pola elektromagnetyczne są jednym z czynników środowiska, którego poziom powinien być kontrolowany i ograniczany, natomiast znaczny margines niepewności podstaw naukowych ustalania rzeczywistego poziomu zagrożeń, różnorodność opracowanych w ubiegłych latach metod badania oraz różna „filozofia” systemu prawnego w poszczególnych krajach powodują, że przyjęto w nich zróżnicowane rozwiązania szczegółowe w tym zakresie. W czasie seminarium zostały zaprezentowane m.in. główne zasady ochrony pracowników przyjęte przez ICNIRP i dyrektywę europejską 2004/40/WE, polski system ochrony pracowników przed nadmierną ekspozycją oraz takie zagadnienia dyskusyjne, jak zakres zastosowania polityki ostrożności i nowe dane naukowe odnoszące się do wartości progowych prądów wykorzystywanych przy ustalaniu dopuszczalnej ekspozycji na pola małych i średnich częstotliwości. Bardzo szeroko zostały zaprezentowane zagadnienia metod pomiarów i oceny zagrożeń elektromagnetycznych występujących przy obsłudze urządzeń wytwarzających pola elektromagnetyczne. Prezentacje przedstawiały praktycznie wszystkie najważniejsze grupy źródeł pól. Wśród omawianych źródeł znalazły się m.in.: urządzenia elektroenergetyczne (linie przesyłowe, rozdzielnie), urządzenia elektrotermiczne (nagrzewnice indukcyjne, sprzęt spawalniczy, zgrzewarki i suszarki dielektryczne), urządzenia medyczne (tomografy NMR, sprzęt fizykoterapeutyczny, urządzenia elektrochirurgiczne), systemy przeciwkradzieżowe i wykrywacze metalu, urządzenia o zastosowaniu wojskowym (radary), urządzenia telekomunikacji bezprzewodowej (radiowe i telewizyjne stacje nadawcze, stacje nadawcze telefonii komórkowej, WLAN, Bluetooth). W referatach przedstawiono ocenę poziomu zagrożeń i wykorzystywane metody oceny w poszczególnych krajach europejskich.

W czasie sesji zorganizowanej przez dr Paolo Rossi z włoskiego instytutu ISPESL (National Institute of Occupational Safety and Prevention), poświęconej problematyce i perspektywom zastosowania dozymetrii komputerowej do oceny ekspozycji pracowników na pola elektromagnetyczne prezentowano problemy wdrażania metod dozymetrii obliczeniowej (uwarunkowań formalnoprawnych i technicznych), przegląd dostępnego specjalistycznego oprogramowania obliczeniowego i możliwości jego zastosowania. W sesji uwzględniono wiele zagadnień związanych z modelowaniem numerycznym oddziaływania pola elektromagnetycznego na organizm człowieka. Zostały zaprezentowane rezultaty badań odnoszących się zarówno do pól małych częstotliwości, jak i promieniowania radiofalowego, ciała człowieka z implantami metalowymi, różnych rodzajów źródeł pól występujących w środowisku pracy (np. zgrzewarki i anteny nadawcze), rozwój elastycznych modeli wokselowych mogących przyjmować różne pozycje ciała (np. siedząca, ciało człowieka z uniesionymi rękoma itp.) wykorzystywanych do obliczania szybkości pochłaniani właściwego energii (SAR) w polu bliskim. Niepowtarzalny klimat sesji stworzyły prezentacje wzbogacone wynikami obliczeń w formie rysunków czy też animacji, jak również przykładowe obliczenia przeprowadzane „na żywo”, które wzbudziły duże zainteresowanie, pytania i dyskusję.

Zorganizowana została również sesja plakatowa, w ramach której zaprezentowano różnorodne zagadnienia związane z zagrożeniami elektromagnetycznymi od ubioru ekranującego przed promieniowaniem elektromagnetycznym, poprzez badania zagrożeń środowiskowych w różnych krajach i badania biomedyczne skutków oddziaływania pól elektromagnetycznych na ludzi, do działań wspomagających wdrażanie dyrektywy 2004/40/WE i ograniczanie zagrożeń w środowisku pracy.


Ciekawa tematyka wystąpień jak również przyciągająca uwagę forma wizualna prezentacji (ilustracje, wykresy, zdjęcia i animacje) wzbudziły duże zainteresowanie uczestników seminarium. Międzynarodowy charakter seminarium dał uczestnikom możliwość wymiany doświadczeń odnośnie charakterystyki zagrożeń elektromagnetycznych i metod ich ograniczania stosowanych w różnych krajach, zarówno podczas dyskusji na sali obrad, jak i w kuluarach.
Seminarium było okazją do zaprezentowania wyników badań przeprowadzonych w ramach realizacji programów: (b. SPR-1) pn. „Bezpieczeństwo i ochrona zdrowia człowieka w środowisku pracy" oraz programu wieloletniego pn. „Dostosowywanie warunków pracy w Polsce do standardów Unii Europejskiej", dofinansowanych przez Ministerstwo Nauki i Informatyzacji (b. KBN) oraz Ministerstwo Gospodarki i Pracy. Było także dobrą okazją do wymiany doświadczeń na forum międzynarodowym, szczególnie aktualnej w okresie wdrażania w państwach członkowskich Unii Europejskiej dyrektywy 2004/40/WE, dotyczącej ochrony pracowników przed nadmierną ekspozycją na pola elektromagnetyczne.

Zorganizowanie Seminarium o tak szerokim zakresie tematycznym i wysokim poziomie merytorycznym było możliwe jedynie dzięki bardzo dużemu wkładowi pracy Międzynarodowego Komitetu Programowego kierowanego przez Prof. Danutę Koradecką (przewodniczaca) oraz Mailę Hietanen i Kjell Hansson Milda (wice przewodniczący).

JOSE
Wybrani autorzy prezentacji zostali poproszeni o przedstawienie pełnotekstowych artykółow do specjalnego wydania International Journal of Occupational Safety and Ergonomics (JOSE).  Gościnnie redaktorami tego wydania byli Kjell  Hansson Mild oraz Maila Hietanen (Vol.12 No.2 2006).

1. EU Directive, ICNIRP Guidelines and Polish Legislation on Electromagnetic Fields - Jolanta Karpowicz, Maila Hietanen & Krzysztof Gryz
2. Electromagnetic Fields in Offices - Monica Sandström
3. Occupational Exposure to Power Frequency Fields in Some Electrical Transformation Stations in Romania - Cristian Goiceanu & Razvan Danulescu
4. Health Risk Assessment of Occupational Exposure to a Magnetic Field From Magnetic Resonance Imaging Devices - Jolanta Karpowicz & Krzysztof Gryz
5. Magnetic Fields of Induction Heaters in the Framework of Directive 2004/40/EC of the European Parliament and of the Council - Gilbert Decat, Leo Deckx, Guy Meynen, Emmy De Graef & Florence Jonlet
6. Application of EMF Emission Measurement Techniques to Wireless Communications Systems for Compliance With Directive 2004/40/EC - Dina Šimunić & Peter Gajšek
7. Occupational Exposure to Base Stations—Compliance With EU Directive 2004/40/EC - Peter Gajšek & Dina Šimunić
8. Electromagnetic Fields: Principles of Exposure Mitigation - Rosaria Falsaperla, Giuseppe Spagnoli & Paolo Rossi
9. Quasi-Static Electromagnetic Dosimetry: From Basic Principles to Examples of
10. Applications - Daniele Andreuccetti & Nicola Zoppetti


Więcej informacji dotyczących JOSE na stronach wydawnictwa

(JOSE - Słowo wstępne)      

(JOSE - Spis treści)      

Uczestnicy Seminarium podczas sesji.



Przewodniczący (Danuta Koradecka i Kjell Hansson Mild) oraz goście specjalni (Anna Hinz, Głowny Inspektor Pracy i Stefan Hahn, prezydent Polskiego Komitetu Narodowego Międzynarodowej Unii Nauk Radiowych URSI) podczas otwarcia Seminarium.



Dyskusja ekspertów (od lewej: Georges Herbillon - the European Commission Dg Employment, Maila Hietanen - FIOH / vice-chairman of International Commission on Non Ionising Radiation Protection (ICNIRP), Norbert Leitgeb Univ. Gratz / chairman of European Action COST 281 – Potential Health Implications from Mobile Telecommunication Systems).

Pracownia zagrożeń elektromagnetycznych
Jolanta Karpowicz tel. 623 46 50, jokar@ciop.pl
Krzysztof Gryz  tel. 623 46 50, krgry@ciop.pl