 |
NOWA wersja MOBILNA portalu CIOP-PIB 2017-2019 na https://m.ciop.pl |
|
O Instytucie |
|
Problematyka |
|
Oferta |
|
System BHP w Polsce |
|
Przepisy BHP |
|
BHP Online |
|
BHP Info |
|
Biblioteka |
|
FAQ |
|
Kontakt |
|
Bezpieczniej |
   
|
Baza danych o materiałach, wyrobach i ustrojach przeznaczonych do ochrony przed hałasem i drganiami Powszechnie wiadomo, że zanieczyszczenie środowiska w Polsce hałasem i drganiami wykazuje tendencję silnie rosnącą [19]. Hałas i drgania stają się coraz bardziej uciążliwe a często nawet szkodliwe dla ludzi zarówno w środowisku pracy, jak też zamieszkania i wypoczynku. Najczęściej ludzie narażeni są na działanie hałasu i drgań przez wiele godzin w czasie doby, a więc w domu, w czasie jazdy do pracy i powrotu z niej, w pracy, w miejscach wypoczynku i rekreacji. W badaniach ankietowych hałas jawi się jako uciążliwość klasyfikowana na jednym z pierwszych miejsc. Skutki oddziaływania hałasu w przemyśle w postaci głuchoty zawodowej i upośledzenia słuchu plasują się na pierwszych miejscach chorób zawodowych. Ograniczanie emisji hałasu i drgań „u źródła" postępuje bardzo wolno, a liczba źródeł hałasu i drgań w środowisku rośnie lawinowo. Koszt produkcji i stosowania cichobieżnych maszyn, urządzeń i środków transportu jest bardzo duży. Wpływa to na ograniczanie podejmowanych działań, a ich efekty są niestety niezadowalające. Dlatego też ograniczanie nadmiernego hałasu i drgań metodami biernej ochrony wibroakustycznej jest, jak dotąd, najbardziej dostępne i najszerzej rozpowszechnione. Zasady biernej ochrony przeciwhałasowej i antywibracyjnej są przedmiotem wielu publikacji naukowych i technicznych. Z publikacji krajowych można tu wymienić [4] [5] [7] [8] [l8] [21] [22] [24] [25] [26] [29], podkreślając, że w zakresie biernej ochrony wibroakustycznej dokonuje się ustawiczny postęp. Oczywiście istnieją liczne i wartościowe publikacje zagraniczne, wykorzystywane w bieżących pracach, które jednakże w problematyce rozważanej w niniejszym artykule mają mniejsze znaczenie, ponieważ opisywane w nich materiały, wyroby i ustroje wibroizolacyjne, najczęściej nie są u nas stosowane. W celu skutecznego ograniczania poziomów hałasu i drgań do wartości zalecanych przez dyrektywy, rozporządzenia i normy, niezbędne są przede wszystkim informacje o właściwościach akustycznych materiałów, wyrobów, ustrojów i elementów przestrzennych, stosowanych w postaci zabezpieczeń dźwiękochłonnych, przeciwhałasowych i przeciwdrganiowych. Istotnym warunkiem ich przydatności w praktyce jest także ich wiarygodność. W celu kształtowania środowiska o wymaganej jakości akustycznej i wibroakustycznej oraz ochrony środowiska przed hałasem i drganiami potrzebne są także informacje dotyczące określonych w normach wymagań na temat dopuszczalnych wartości poziomów i drgań w środowisku pracy, zamieszkania, wypoczynku, rekreacji i leczenia. Prace badawcze nad przygotowaniem „baz danych" w postaci katalogów mają, zarówno w Polsce jak i w innych krajach, długą historię. Wielu autorów publikacji i podręczników doceniło wagę tych informacji w badaniach i projektowaniu i w miarę doskonalenia metod badań, dane katalogowe o własnościach akustycznych i wibroakustycznych stawały się coraz bardziej wiarygodne, a przewidywane efekty, wynikające z ich zastosowania, okazywały się zgodne z uzyskiwanymi w praktyce. Pierwszy w Polsce katalog własności dźwiękochłonnych krajowych materiałów budowlanych, oparty na przeprowadzonych w ITB wynikach badań, opublikowali (1953) J. Malecki i J. Sadowski [15]. Najbardziej obszerne i kompleksowe katalogi własności dźwiękoizolacyjnych, dźwiękochłonnych i przeciwdrganiowych materiałów i ustrojów zostały opublikowane w latach 1971-1976 w podręcznikach J. Sadowskiego [20] [21]. Były one w większości oparte na wynikach pomiarów wykonanych w Zakładzie Akustyki ITB w latach 1965-1975. Wicie katalogowych danych w zakresie izolacyjności akustycznej przegród podano w pracach J. Sadowskiego i B. Szudrowicz (1984) [23] oraz B. Szudrowicz (l987) [24] (1990) [8] (1992) [25]. Prace, o węższym przeznaczeniu, opublikowane w Polsce w poprzednich latach dotyczyły właściwości dźwiękochłonnych wyrobów i ustrojów. Istotne informacje wniosły tu prace I. Żuchowicz (1983) [29], M. Mirowskiej (1989) [16], M. Mirowskiej, J. Szczecińskiej, I. Żuchowicz (1991) [14]. Własności akustyczne ekranów podano w publikacji M. Stawickiej-Wałkowskiej (1990) [26] oraz w pracy (1990) [7]. Własności dźwiękochłonno-izolacyjne obudów podano w publikacji Z. Engla i J. Sikory (1989) [6]. Własności dźwiękoizolacyjne tłumików wentylacyjnych były przedmiotem badań D. Augustyńskiej w roku 1974 i 1984 [1]. Informacje na temat kabin dźwiękoszczelnych zawierają prace Anny Kaczmarskiej-Kozłowskiej, między innymi (1997) [11] Obszerne zbiory pomiarów własności akustycznych materiałów, wyrobów, ustrojów i elementów przestrzennych znajdują się w Zakładzie Akustyki ITB, Katedrze Mechaniki i Wibroakustyki AGH oraz w Zakładzie Zagrożeń Akustycznych i Elektromagnetycznych CIOP, a także w innych ośrodkach badawczych, np. w Zakładzie Akustyki Technicznej GIG. W latach 1990-1993 podejmowano kolejne próby opracowania katalogów własności akustycznych i przeciwdrganiowych materiałów, wyrobów i ustrojów o szerszym zakresie informacji. Przykładami takich opracowań są prace [7] [8] [14] [17] oparte w większości na pomiarach wykonanych w Zakładzie Akustyki ITB i w Instytucie (obecnie Katedrze) Mechaniki i Wibroakustyki AGH i w Zakładzie Zagrożeń Akustycznych CIOP, względnie na informacjach zaczerpniętych z katalogów firmowych. Żadne z tych opracowań nie ujmowało jednak zagadnień w sposób kompleksowy. W wielu przypadkach nic podawano informacji o warunkach pomiarowych i o zgodności metod pomiaru z normami PN/EN oraz ISO. Brak było informacji o niepewności pomiaru, o parametrach fizycznych mierzonych próbek, ich wymiarach, o producentach i dystrybutorach, a także o uzyskanych aprobatach i certyfikatach materiału (wyrobu, ustroju). Wszystkie dotychczasowe opracowania przedstawiały dane w postaci kart katalogowych do rozpowszechniania drukiem. Nie były przygotowane do umieszczenia w skomputeryzowanych bazach danych, co w znacznym stopniu utrudniało posługiwanie się nimi w praktyce. Prace nad skomputeryzowaną bazą danych, dostosowaną jednak wyłącznie do potrzeb budownictwa mieszkaniowego, realizowano w latach 1992-1995 w Zakładzie Akustyki ITB [2] [3], W ich wyniku opracowano koncepcję struktury baz danych dotyczących właściwości konstrukcyjno-budowlanych i wskaźników akustycznych źródeł hałasu w budynkach oraz zabezpieczeń akustyczno-budowlanych do stosowania w budynkach mieszkalnych. W latach 1993-1995 dokonano także próby wypełnienia banku danych informacjami liczbowymi i graficznymi, dotyczącymi elementów zewnętrznych budynków i źródeł hałasu w budynkach. Dokonano także próby włączenia do banku danych informacji o ekranach akustycznych. Opracowano instrukcję użytkownika dla potrzeb służb państwowych oraz dyskietki dystrybucyjne. Postęp w technikach informatycznych zwiększył w ostatnich latach nieporównywalnie możliwość oprogramowania kompleksowego systemu gromadzenia danych i baz danych o jakości i wiarygodności niezbędnej w projektowaniu, prognozowaniu, badaniach i ocenach. W ramach SPR-1 pt. „Bezpieczeństwo i ochrona zdrowia człowieka w środowisku pracy", podjęto w ITB przy współpracy AGH i CIOP badania, w wyniku których opracowano komputerową bazę danych o materiałach, wyrobach i ustrojach przeznaczonych do ochrony przed hałasem i drganiami. Dla potrzeb tej bazy opracowano:
Rys. 1. Podział bazy danych na MODUŁY GRUPOWE: 0, I, II, III, IV, V, VI, VII Przyjęto podział bazy na 8 modułów, w tym moduł 0 - informacje ogólne i siedem modułów grupowych (rys. 1). Poszczególne moduły podzielono na grupy, typy i materiały (wyroby, ustroje i elementy) (patrz rys. 2 podział modułu grupowego III - przegrody i ich elementy). Przyjęto ostatecznie podział w ramach poszczególnych modułów grupowych, jak podano na str. 5. Zastosowany podział zawiera wszystkie grupy i podgrupy oraz typy materiałów, wyrobów, ustrojów i elementów przestrzennych (obudowy, kabiny, ekrany), nadających się do stosowania w celu ochrony przed hałasem i drganiami. Utrzymano nawet te podgrupy, w których obecnie występuje brak danych, ale co do których istnieje pewność, że takie dane są niezbędne i mają szansę pojawić się w najbliższym czasie, bądź są jeszcze w badaniach lub w opracowaniu i mogą być włączone do bazy w późniejszym czasie. W czasie tworzenia bazy, starano się umieścić w niej te materiały (wyroby, ustroje, elementy), które mają aprobaty/certyfikaty krajowe lub zagraniczne oraz na zamieszczenie których w bazie, „właściciele wyników badań" wyrazili zgodę. W przypadku braku takich możliwości, zamieszczano w bazie informacje na podstawie katalogów firmowych, które w miarę napływu informacji o wynikach badań będą korygowane lub usuwane z bazy. Rys. 2. Podział Modułu na grupy, typy i materiały (wyroby, ustroje, elementy) na przykładzie Modułu l Przegrody i ich elementy Podstawą wprowadzania danych do bazy jest jej systematyka oraz informacje, których zakres określono w kartach katalogowych dostosowanych do możliwości informatycznych. W celu wprowadzania danych do poszczególnych modułów bazy, opracowano dla każdego modułu grupowego programy, wprowadzające dane w ujednolicony sposób. Programy te zostały zweryfikowane i udoskonalone w czasie wprowadzania danych bazowych przez poszczególnych wykonawców (ITB, AGH, CIOP). Weryfikacji podlegał zarówno zakres informacji, jak i sposób wprowadzania danych, ich modyfikowania i zmieniania. Doświadczalnie określono wielkość potrzebnego miejsca na wpisanie informacji w poszczególnych kartach katalogowych, należących do każdego z siedmiu modułów, wprowadzając na bieżąco niezbędne korekty w programach wprowadzających. Dopracowano formę graficzną przedstawiania informacji o materiale (wyrobie, ustroju), jak też o jego właściwościach akustycznych, przy zachowaniu minimum miejsca w karcie, ale przy maksymalnej przejrzystości ilustracji. Zapewniono możliwość wydruku poszczególnych kart katalogowych. W ten sposób zapewniono pełną informację o materiale (wyrobie, ustroju, elemencie) na zaprojektowanych w tym celu zakładkach tematycznych (informacje podstawowe, charakterystyki właściwości wibroakustycznych, wykresy, dane o producencie, szkice, schematy, fotografie). Natomiast wydrukowana karta katalogowa przedstawia te same informacje w zaprogramowanym zestawieniu, dla celów dokumentacyjnych. Przykłady kart katalogowych wybranych z modułów grupowych I - VII. Rys. 3. Schemat zarządzania funkcjonowaniem bazy, jej uzupełnianiem i rozpowszechnianiem PODZIAŁ BAZY NA MODUŁY, GRUPY, TYPY, MATERIAŁY (WYROBY, USTROJE, ELEMENTY PRZESTRZENNE) Moduł I - WYROBY DŹWIĘKOCHŁONNE (ITB)
Moduł II - WYROBY l USTROJE PRZECIW-DRGANIOWE (AGH)
Moduł III - PRZEGRODY l ICH ELEMENTY (ITB)
Moduł IV - OBUDOWY DŹWIĘKOCHŁONNO-IZOLACYJNE (AGH)
Moduł V - KABINY DŹWIĘKOIZOLACYNE (CIOP)
Moduł VI - EKRANY PRZECIWHAŁASOWE (ITB i AGH)
Moduł VII - TŁUMIKI AKUSTYCZNE (AGH)
Wiadomo, że utrzymanie ciągłej przydatności i aktualności bazy dla użytkowników będzie wymagało:
Na rys. 3 pokazano schemat zarządzania funkcjonowaniem bazy, jej uzupełnianiem i rozpowszechnianiem. Te dodatkowe zadania będą realizowane w ramach etapu wdrożeniowego bazy. Będą także opracowane materiały pomocnicze do projektowania i realizacji ochrony przed hałasem i drganiami. Baza przeznaczona jest do celów badawczych, projektowych, prognozowania i realizacji ochrony przeciwhałasowej i antywibracyjnej oraz uzyskiwania informacji, umożliwiających właściwy dobór materiałów i rozwiązań do ochrony przed hałasem i drganiami. Założono odpłatne rozpowszechnianie bazy, co ma pozwolić na funkcjonowanie systemu, jego bieżącą konserwację, aktualizację i uzupełnianie danych. Użytkownikami systemu i bazy danych mogą być urzędy i instytucje, ośrodki badawcze i projektowe mające w zakresie działania:
PIŚMIENNICTWO [1] Augustyńska D.: Metody wyznaczania i badania parametrów akustycznych i aerodynamicznych tłumików wentylacyjnych i klimatyzacyjnych stosowanych w budownictwie. Prace naukowe ITB. Seria Rozprawy. Warszawa 1984 [2] Czyżewski K., Iżewska A.: System ewidencji i baza danych źródeł hałasów, wskaźników hałasu i parametrów zabezpieczeń przeciwhałasowych dla potrzeb ochrony środowiska w obiektach budowlanych i na terenach zurbanizowanych (Kierownictwo naukowe: Prof. dr hab. inż. Jerzy Sadowski). Instytut Techniki Budowlanej, Warszawa 1992 (Opracowanie autorskie) [3] Czyżewski K.: Zadanie 2/SP/93 - Banki danych dotyczących zabezpieczeń akustyczno-budowlanych oraz źródeł hałasu w budynkach mieszkalnych (Kierownictwo naukowe: Prof. dr hab. inż. Jerzy Sadowski). Instytut Techniki Budowlanej, Warszawa 1993 (Opracowanie autorskie) [4] Engel Z., Sikora J.: Obudowy dźwiękochłonno-izolacyjne. Wydawnictwa AGH, Kraków 1989 [5] Engel Z., Sadowski J., Stawicka-Wałkowska M., Zaremba S.: Ekrany akustyczne. Wydawnictwa Min. Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, Instytut Mechaniki i Wibroakustyki AGH, Kraków 1990 [6] Engel Z., Menżyński M.: Wpływ obiektów i urządzeń gazowniczych na klimat akustyczny środowiska. PIOŚ, Biblioteka Monitoringu Środowiska. Warszawa 1995 [7] Engel Z.: Ochrona środowiska przed drganiami i hałasem. Wydawnictwa Naukowe PWN. Warszawa 1993 [8] Instrukcja ITB 293: Projektowanie pod względem akustycznym przegród w budynkach. Instytut Techniki Budowlanej, Warszawa 1990 [9] Instrukcja ITB 338/96: Metoda określenia emisji i imisji hałasu przemysłowego w środowisku oraz program komputerowy HPZ_95_ITB. Instytut Techniki Budowlanej, Warszawa 1996 [10] Katalog obowiązujących aprobat technicznych wg stanu na O l .01.1998. Instytut Techniki Budowlanej, Warszawa 1998. [11] Kaczmarska-Kozłowska A.: Metody redukcji hałasu niskoczęstotliwościowego w kabinach przemysłowych. Praca doktorska, Promotor Prof. dr hab. inż. Zbigniew Engel, Centralny Instytut Ochrc Pracy, Warszawa 1997 [12] Makarewicz G.: Komputerowy system rejestru zagrożeń i oceny ryzyka. Międzynarodowa Konferencja Naukowa Ochrony Pracy, Uwarunkowania Prawne, Ekonomiczne i Społeczne. Toruń, 1997 [13] Makarewicz G., Zawieska W.: Komputerowy system rejestracji zagrożeń i oceny ryzyka zawodowego oraz dokumentowania wypadków i chorób zawodowych STER. Konferencja zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Szczecin marzec 1998 [14] Mirowska M., Szczecińska J., Żuchowicz Parametry techniczne i akustyczne materiałów, wyrobów i ustrojów dźwiękochłonnych produkowanych w Polsce. Wyd. ITB, Warszawa 1991 [15] Malecki I., Sadowski J.: Analiza własności dźwiękochłonnych materiałów używanych w polskim budownictwie. Inżynieria i Budownictwo Nr 5/1953 [16] Mirowska M.: Wyroby dźwiękochłonne i dźwękoizolacyjne do ochrony przed hałasem w halach przemysłowych. Bezpieczeństwo Pracy nr 2/198( [17] Praca zbiorowa pod red. Zbigniewa Engla: Katalog materiałów i urządzeń chroniących środowisko przed drganiami i hałasem. MOŚZNiL, Europrojekt Sp. z o. o., Katedra Mechaniki i Wibroakustyki AGH, Kraków 1992 [18] Praca zbiorowa pod red. Zbigniew Engla, Jerzego Sadowskiego, Barbary Szudrowicz, Iwonny Żuchowicz-Wodnikowskiej: Wytyczne projektowania ochrony przeciwhałasowej stanowisk pracy w halach przemysłowych. Wyd. CIOP, Warszawa 1990 [19] Sadowski J., Engel Z., Kucharski R., Lipowczan A., Szudrowicz B.: Ochrona środowiska przed hałasem i wibracjami. Stan aktualny i kierunki działań. Wyd. ITB Warszawa 1992. [20] Sadowski J.: Akustyka architektoniczna. Wyd. PWN. Poznań - Warszawa 1976 [21] Sadowski J.: Akustyka w urbanistyce, budownictwie i architekturze. Wyd. Arkady, Warszawa 1971 [22] Sadowski J.: Podstawy akustyki urbanistycznej. Wyd. Arkady, Warszawa 1982 [23] Sadowski J., Szudrowicz B.: Noiseprotection in apartments of prefabricated buildings. Współpraca Polska - USA, Contract No P-767094 P. [24] Szudrowicz B., Michniewicz W.: Rozdz. 2 "Akustyka Budowlana" w podręczniku Wacława Żenczykowskiego: Budownictwo ogólne tom 3/1 Problemy fizyki budowlanej i izolacje. Wydanie piąte zmienione pod kierunkiem doc. dr inż. Zbigniewa Dziarnowskiego. Wyd. Arkady 1987, s. 128-218 [25] Szudrowicz B.: Podstawy kształtowania izolacyjności akustycznej pomieszczeń w budynkach mieszkalnych. Wyd. ITB. Warszawa 1992 [26] Stawicka-Wałkowska M.: Katalog przeciwhałasowych ekranów urbanistycznych. Wyd. ITB. Warszawa 1990 [27] Zadanie 03.9.22 SPR-1 Etap l. „Opracowanie bazy danych o materiałach, wyrobach i ustrojach przeznaczonych do ochrony przed hałasem i drganiami" Sprawozdanie z realizacji 1-go punktu kontrolnego (1998). Instytut Techniki Budowlanej, Warszawa listopad 1998 [28] Zadanie 03.9.22 SPR-1 Etap 2. „Opracowanie i przetestowanie systemu informatycznego zawierającego bazę danych o wybranych materiałach, wyrobach i ustrojach przeznaczonych do ochrony przed hałasem i drganiami posiadających aprobaty i certyfikaty krajowe i zagraniczne w tym z krajów Unii Europejskiej. Weryfikacja przez użytkowników" Sprawozdanie z realizacji Etapu II Instytut Techniki Budowlanej, Warszawa listopad 1999 [29] Żuchowicz-Wodnikowska I.: Emisja i propagacja hałasu przemysłowego w środowisku zewnętrznym. Rozprawy i Monografie. Wyd. ITB Warszawa 1997 (w druku) [30] Żuchowicz L: Ustroje dźwiękochłonne płytowe i szczelinowe z tworzyw sztucznych. Wyd. ITB. Warszawa 1983 |
     |