UROTROPINA    C₆H₁₂N₄     0275

(1,3,5,7-TETRAAZAADAMANTAN)

1. IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI

Nazwa i synonimy:
polskie: urotropina, sześciometylenoczteroamina, heksamina, formamina, 1,3,5,7-tetraazaadamantan, heksametylenotetramina
angielskie: hexamethylenetetramine, urotropine, hexamine, formamine, methenamine, aminoform, 1,3,5,7-tetraazaadamantane
niemieckie: Hexamin, Hexamethylentetramin, Urotropin, Aminoform, Formin, Methenamin, 1,3,5,7-Tetraazadamantan
francuskie: urotropine, hexaméthylene tétramine, 1,3,5,7-tétraazadamantane, hexamine, formine
rosyjskie: метенамин, уротропин, гексамин, гексаметилентетрамин

Nazwa wg IUPAC: 1,3,5,7-tetraazatricyclo[3,3,1,1, ]decane
Wzór chemiczny: (CH₂)₆N₄

2. SKŁAD I INFORMACJA O SKŁADNIKACH

Urotropina – substancja podstawowa

Klasyfikacja substancji: F; R: 11-42/43

Numer CAS: 100-97-0
Numer ONZ (UN): 1328
Numer RTECS: MN 4725000
Numer indeksowy: 612-101-00-2
Numer WE (EINECS): 202-905-8

3. IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ

Substancja wysoce łatwo palna. Może powodować uczulenie w następstwie narażenia drogą oddechową i w kontakcie ze skórą.

4. PIERWSZA POMOC

Niezbędne leki: tlen, deksametazon do podawania inhalacyjnego (np. Auxiloson), hydrokortyzon, pyralgina do podawania pozajelitowego.
Odtrutki: nie są znane.
Leczenie: postępowanie objawowe.

ZATRUCIE INHALACYJNE

Pierwsza pomoc przedlekarska

Pomoc lekarska

SKAŻENIE SKÓRY

Pierwsza pomoc przedlekarska

Pomoc lekarska

SKAŻENIE OCZU

Pierwsza pomoc przedlekarska

Pomoc lekarska

Pierwsza pomoc przedlekarska

Pomoc lekarska

5. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU POŻARU

Klasa temperaturowa: brak danych
Grupa wybuchowości: brak danych

Kod HAZCHEM: 1

Szczególne zagrożenia
Wysoce łatwo palne ciało stałe. Pary są cięższe od powietrza i gromadzą się przy powierzchni ziemi i w dolnych częściach pomieszczeń. Pył zawieszony w powietrzu tworzy mieszaniny wybuchowe. Podczas spalania lub rozkładu wydzielają się silnie toksyczne produkty gazowe. Niebezpiecznie reaguje z silnymi utleniaczami, kwasami, wodorotlenkiem sodu.

Zalecenia ogólne
Zawiadomić otoczenie o awarii.
Usunąć z obszaru zagrożenia wszystkie osoby niebiorące udziału w likwidowaniu awarii.
Wezwać Państwową Straż Pożarną i Policję Państwową.

Pożar
Produkty spalania: dwutlenek węgla, woda, azot, cyjanowodór, tlenki azotu.
Środki gaśnicze: dwutlenek węgla, proszki gaśnicze, piany średnie lub ciężkie, woda – prądy rozproszone.
Mały pożar: gasić gaśnicą proszkową lub śniegową (dwutlenek węgla).
Duży pożar: palące się zbiorniki lub rozsypaną substancję gasić pianą lub rozproszonymi prądami wody.
Zbiorniki narażone na działanie ognia lub wysokiej temperatury chłodzić wodą; jeśli to możliwe, usunąć je z obszaru zagrożenia.

Specjalne wyposażenie ochronne
Nałożyć odzież ochronną z aparatem izolującym drogi oddechowe.
Uwaga: produkty spalania są bardzo toksyczne.

6. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU NIEZAMIERZONEGO UWOLNIENIA DO ŚRODOWISKA

Zalecenia ogólne
Jak podano w punkcie 5.

Wyciek
Usunąć źródła zapłonu (ugasić otwarty ogień, ogłosić zakaz palenia i używania narzędzi iskrzących); zabezpieczyć kratki i studzienki ściekowe; unikać bezpośredniego kontaktu z uwalniającą się substancją; jeśli to możliwe, zlikwidować nieszczelność (uszczelnić, uszkodzone opakowanie umieścić w opakowaniu ochronnym); rozsypaną substancję zebrać do zamykanego pojemnika; zanieczyszczoną powierzchnię spłukać wodą.

7. POSTĘPOWANIE Z SUBSTANCJĄ I JEJ MAGAZYNOWANIE

Postępowanie z substancją: podczas stosowania nie jeść, nie pić, nie palić tytoniu, unikać bezpośredniego kontaktu z substancją, unikać wdychania par, dymów i pyłów, przestrzegać zasad higieny osobistej, stosować środki ochrony indywidualnej (jak podano w punkcie 8), pracować w dobrze wentylowanych pomieszczeniach; nie używać iskrzących narzędzi; unikać działania na substancję otwartego ognia i wysokiej temperatury.

Magazynowanie: przechowywać w oryginalnych, właściwie oznakowanych, szczelnie zamkniętych opakowaniach, w chłodnym, suchym, dobrze wentylowanym pomieszczeniu magazynowym, wyposażonym w instalację elektryczną i wentylacyjną w wykonaniu przeciwwybuchowym. Przechowywać z dala od źródeł ciepła i zapłonu oraz utleniaczy.

8. KONTROLA NARAŻENIA I ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ

Wymagania dotyczące wentylacji
Niezbędna wentylacja ogólna pomieszczenia. Instalacje wentylacyjne muszą odpowiadać warunkom ustalonym ze względu na niebezpieczeństwo pożaru lub wybuchu.

Najwyższe dopuszczalne stężenia

Oznaczanie w powietrzu na stanowiskach pracy
Wróblewska-Jakubowska K.: Heksametylenotetraamina. Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy. Centralny Instytut Ochrony Pracy, Warszawa 1997, nr 16, s. 133.

Wymagania dotyczące środków ochrony indywidualnej
Gdy stężenie substancji jest ustalone i znane, doboru środków ochrony indywidualnej należy dokonywać z uwzględnieniem stężenia substancji występującego na danym stanowisku pracy, czasu narażenia, czynności wykonywanych przez pracownika oraz zaleceń podanych przez producenta środka ochrony indywidualnej.
Stosować odzież ochronną wykonaną z materiałów powlekanych (np. vitonem, hypalonem lub kauczukiem butylowym), rękawice ochronne (np. z vitonu, kauczuku poliakrylonitrylowego lub polialkoholu winylowego), obuwie ochronne skórzane na spodach antyelektrostatycznych, sprzęt ochrony układu oddechowego: pochłaniacz typu A (można stosować B lub K) po skompletowaniu z maską lub półmaską, gogle chroniące przed pyłami o średnicy ziaren poniżej 5 µm (w przypadku zastosowania półmaski). W razie niedoboru tlenu (stężenie poniżej 17% obj.) lub gdy stężenie związku przekracza 1% obj., stosować autonomiczny lub stacjonarny sprzęt izolujący.
W strefie zagrożonej wybuchem stosować odzież, rękawice i obuwie w wersji antyelektrostatycznej.
W sytuacji awaryjnej lub gdy stężenie substancji na stanowisku nie jest znane, stosować środki ochrony indywidualnej izolujące organizm (kombinezon gazoszczelny skompletowany z izolującym sprzętem ochrony układu oddechowego).

9. WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE

Właściwości podstawowe

Właściwości dodatkowe:

10. STABILNOŚĆ I REAKTYWNOŚĆ

Stabilność: w normalnych warunkach stosowania i magazynowania substancja stabilna.

Warunki, jakich należy unikać: źródła zapłonu, wysoka temperatura.

Materiały, jakich należy unikać: niebezpiecznie reaguje z silnymi utleniaczami, kwasami, wodorotlenkiem sodu. Atakuje niektóre metale (aluminium, cynk i ich stopy).

Niebezpieczne produkty spalania/rozkładu: w środowisku pożaru wydzielają się dwutlenek węgla i tlenki azotu.

11. INFORMACJE TOKSYKOLOGICZNE

Klasa toksyczności
Substancja wysoce łatwo palna, uczulająca wg wykazu substancji niebezpiecznych.
Substancja nieumieszczona w wykazach czynników rakotwórczych i prawdopodobnie rakotwórczych dla ludzi (wg rozporządzenia MZiOS z 11 września 1996 r.).
Substancja nieoceniana pod względem działania rakotwórczego dla ludzi przez IARC.

Stężenia oraz dawki śmiertelne i toksyczne
Próg wyczuwalności zapachu – bak danych
LD₅₀ (szczur, doustnie) – brak danych
LC₅₀ (szczur, inhalacja) – brak danych
LD₅₀ (królik, szczur, skóra) – brak danych
TCL₀ (człowiek, inhalacja) – brak danych

Działanie toksyczne i inne szkodliwe działanie biologiczne na ustrój człowieka: substancja drażniąca.

Drogi wchłaniania: drogi oddechowe, przewód pokarmowy.

Objawy zatrucia ostrego: w postaci pyłu może wywołać łzawienie oczu, zaczerwienienie spojówek, kaszel. Dymy powstające w wysokiej temperaturze mogą wywołać obrzęk płuc w krótkim czasie po narażeniu lub po kilkugodzinnym okresie utajenia. Skażenie skóry wywołuje jej zaczerwienienie i ból.
Skażenie oczu pyłem powoduje ich łzawienie, ból, zaczerwienienie spojówek z ryzykiem oparzenia chemicznego.
Drogą pokarmową może wywołać nudności, wymioty, ból brzucha, biegunkę i bolesne parcie na mocz wskutek podrażnienia pęcherza moczowego.

Objawy zatrucia przewlekłego: u niektórych osób narażonych na pył urotropiny może występować rumień skóry i objawy zapalne ze strony błon śluzowych.

12. INFORMACJE EKOLOGICZNE

Dopuszczalne i alarmowe poziomy w powietrzu: nieustalone

Dopuszczalne zanieczyszczenie śródlądowych wód powierzchniowych: nieustalone

Dopuszczalne zanieczyszczenie w ściekach wprowadzanych do wód i ziemi: nieustalone

Stężenia toksyczne dla wodnych organizmów zwierzęcych i roślinnych:

Dane do klasyfikacji
Toksyczność ostra (LC₅₀/96 h) dla ryb – brak danych
Toksyczność ostra (EC₅₀/48 h) dla skorupiaków – brak danych
Hamowanie wzrostu glonów (IC₅₀/72 h) – brak danych
Hamowanie wzrostu kolonii bakterii – brak danych

Inne dane
Graniczne stężenie toksyczne dla:
– ryb Trutta iridea – 5000 mg/l
– planktonu: Gammarus pulex – 8000 mg/l
Epeorus assimilis – 6500 mg/l
Vorticella campanulla – 3500 mg/l
Paramaecium caudatum – 12000 mg/l
– bakterii Pseudomonas putida – 5000 mg/l
– glonów Scenedesmus quadricauda – 10000 mg/l
– pierwotniaków Colpoda – 500 mg/l
Stężenie nie wywołujące objawów toksycznego działania u Daphnia magna po 48 h – 10 g/l

13. POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI

Klasyfikacja odpadu: odpowiednia do miejsca wytworzenia na podstawie kryteriów zawartych w obowiązujących przepisach.

Postępowanie z odpadem
Nie usuwać do kanalizacji. Nie składować na wysypiskach komunalnych. Rozważyć możliwość wykorzystania. Odzysk lub unieszkodliwienie odpadowego produktu przeprowadzać zgodnie z obowiązującymi przepisami.
Zalecany sposób unieszkodliwiania odpadu: przekształcenie termiczne/przekształcenie biologiczne/przekształcenie fizyczno-chemiczne/składowanie.

Postępowanie z opróżnionymi opakowaniami
Opakowania jednorazowego użytku przekazać do upoważnionego odbiorcy odpadów. Odzysk (recykling) lub unieszkodliwianie przeprowadzać zgodnie z obowiązującymi przepisami.
Opakowania wielokrotnego użytku, jeśli to konieczne po uprzednim oczyszczeniu, mogą być dalej stosowane.

14. INFORMACJE O TRANSPORCIE

Substancja podlega przepisom dotyczącym przewozu towarów niebezpiecznych.

Numer rozpoznawczy materiału UN(ONZ):	1328
Prawidłowa nazwa przewozowa:	SZEŚCIOMETYLENOCZTEROAMINA
Klasa:	4.1
Kod klasyfikacyjny:	F1
Grupa pakowania:	III
Instrukcje pakowania:	P002, IBC08, R001
Numer rozpoznawczy zagrożenia:	40
Oznakowanie sztuk przesyłki:	"UN 1328",nr 4.1
Oznakowanie środków transportu: pojazdy samochodowe: wagony:nr 4.1 cysterny:nr 4.1

15. INFORMACJE DOTYCZĄCE PRZEPISÓW PRAWNYCH

Oznakowanie opakowania

Identyfikacja: urotropina

Numer WE (EINECS): 202-905-8 Oznakowanie WE

Znaki ostrzegawcze:

Produkt wysoce łatwo palny Produkt szkodliwy

Zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia (R):
42/43 – może powodować uczulenie w następstwie narażenia drogą oddechową i w kontakcie ze skórą

Zwroty określające warunki bezpiecznego stosowania (S):
2 – chronić przed dziećmi
16 – nie przechowywać w pobliżu źródeł zapłonu – nie palić tytoniu
22 – nie wdychać pyłu
24 – unikać zanieczyszczenia skóry
37 – nosić odpowiednie rękawice ochronne

Przepisy krajowe
Jak podano w załączniku 6.

16. INNE INFORMACJE