1,3,5-Trimetylobenzen

1,3,5-TRÓJMETYLOBENZEN C₉H₁₂ 0315

1,3,5-TRIMETYLOBENZEN

1. IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI

Nazwy i synonimy:
polska: 1,3,5-trójmetylobenzen, mezytylen, 1,3,5-trimetylobenzen
angielska: 1,3,5-trimethylbenzene, mesitilene, sym.-trimethylbenzene
niemiecka: 1,3,5-Trimethylbenzol, Mesitilen
francuska: 1,3,5-triméthylbenzene, pseudocumene
rosyjska: 1,3,5-триметилбензол, псевдокумол

Nazwa wg IUPAC: 1,3,5-trimethylbenzene
Wzór chemiczny: C₆H₃(CH₃)₃

2. SKŁAD I INFORMACJA O SKŁADNIKACH

1,3,5-Trimetylobenzen – substancja podstawowa

Klasyfikacja substancji: Xi, N; R: 10-37-51-53

Numer CAS: 108-67-8
Numer UN (ONZ): 2325
Numer RTECS: OX 6825000
Numer indeksowy: 601-025-00-5
Numer WE (EINECS): 203-604-4

3. IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ

Substancja łatwo palna, drażniąca, niebezpieczna dla środowiska. Działa drażniąco na drogi oddechowe. Działa toksycznie na organizmy wodne; może powodować długo utrzymujące się niekorzystne zmiany w środowisku wodnym.

4. PIERWSZA POMOC

Niezbędne leki: płynna parafina do podawania doustnego, atrowent do podawania inhalacyjnego, pyralgina do podawania pozajelitowego.
Odtrutki: nie są znane.
Leczenie: postępowanie objawowe.

ZATRUCIA INHALACYJNE

Przytomny

Pierwsza pomoc przedlekarska

Wyprowadzić poszkodowanego z miejsca narażenia. Zapewnić spokój w pozycji dowolnej. Chronić przed utratą ciepła. W razie duszności podawać tlen do oddychania, najlepiej przez maskę. Wezwać lekarza.

Pomoc lekarska

W razie duszności podać do inhalacji atrowent (1-2 rozpylenia). Kontynuować podawanie tlenu. Transport do szpitala karetką PR pod nadzorem lekarza.

SKAŻENIE SKÓRY

Pierwsza pomoc przedlekarska

Zdjąć odzież, myć skórę dużą ilością wody, najlepiej bieżącej, o temperaturze pokojowej. W razie wystąpienia zmian skórnych wezwać lekarza.

Pomoc lekarska

Ze względu na ryzyko wystąpienia objawów ogólnych zatrucia wskutek skażenia skóry w każdym przypadku konieczny jest transport do szpitala karetką PR pod nadzorem lekarza.
W zależności od lokalizacji i rozległości zmian zapewnić konsultację dermatologiczną.

SKAŹNIE OCZU

Pierwsza pomoc przedlekarska

Płukać oczy dużą ilością chłodnej wody, najlepiej bieżącej, około 15 minut (unikać silnego strumienia wody ze względu na ryzyko mechanicznego uszkodzenia rogówki). Wezwać lekarza.
Uwaga: osoby narażone na skażenie oczu powinny być pouczone o konieczności i sposobie ich natychmiastowego płukania.

Pomoc lekarska

Zapewnić konsultację okulistyczną. Dalsze postępowanie zgodne z zaleceniami lekarza okulisty.

ZATRUCIE DROGĄ POKARMOWĄ

Przytomny

Pierwsza pomoc przedlekarska

Natychmiast po połknięciu poszkodowany powinien sam sprowokować wymioty. Podać do wypicia 150 ml parafiny płynnej. Wezwać lekarza.

Pomoc lekarska

Można podać pozajelitowo leki przeciwbólowe, np. pyralginę. Założyć stałą drogę dożylną. Transport do szpitala karetką PR pod nadzorem lekarza.

5. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU POŻARU

Klasa temperaturowa: T1
Grupa wybuchowości: IIA

Kod HAZCHEM: 3

Szczególne zagrożenia
Łatwo palna, drażniąca ciecz. Pary tworzą mieszaniny wybuchowe z powietrzem. Pary są cięższe od powietrza i gromadzą się przy powierzchni ziemi oraz w dolnych częściach pomieszczeń.

Zalecenia ogólne
Zawiadomić otoczenie o awarii.
Usunąć z obszaru zagrożenia wszystkie osoby niebiorące udziału w likwidowaniu awarii. Wezwać Państwową Straż Pożarną i Policję Państwową.

Pożar
Produkty spalania: dwutlenek węgla, woda.
Środki gaśnicze: dwutlenek węgla, proszki gaśnicze, piany średnie lub ciężkie, woda – prądy rozproszone.
Mały pożar: gasić gaśnicą proszkową lub śniegową (dwutlenek węgla).
Duży pożar: palące się zbiorniki lub rozlewiska gasić pianą lub rozproszonymi prądami wody; nie stosować zwartych strumieni wody na powierzchnię cieczy. Nie dopuścić do przedostania się ścieków po gaszeniu pożaru do kanalizacji i wód.
Zbiorniki narażone na działanie ognia lub wysokiej temperatury chłodzić wodą z bezpiecznej odległości (groźba wybuchu); jeśli to możliwe, usunąć je z obszaru zagrożenia.

Specjalne wyposażenie ochronne
Nałożyć odzież ochronną z materiałów powlekanych, w wersji antyelektrostatycznej i aparat izolujący drogi oddechowe.

6. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU NIEZAMIERZONEGO UWOLNIENIA DO ŚRODOWISKA

Zalecenia ogólne
Jak podano w punkcie 5.

Wyciek
Uwaga: obszar zagrożony wybuchem.
Usunąć źródła zapłonu (ugasić otwarty ogień, ogłosić zakaz palenia i używania narzędzi iskrzących); zabezpieczyć studzienki ściekowe; unikać bezpośredniego kontaktu z uwalniającą się substancją; pary rozcieńczać rozproszonymi prądami wody; jeśli to możliwe, zlikwidować wyciek (zamknąć dopływ cieczy, uszczelnić, uszkodzone opakowanie umieścić w szczelnym opakowaniu ochronnym); w razie dużego wycieku miejsce gromadzenia się cieczy obwałować, zebraną ciecz odpompować; małe ilości rozlanej cieczy przysypać niepalnym materiałem chłonnym, zebrać do zamykanego pojemnika, a zanieczyszczoną powierzchnię spłukać wodą.

7. POSTĘPOWANIE Z SUBSTANCJĄ I JEJ MAGAZYNOWANIE

Postępowanie z substancją: podczas stosowania nie jeść, nie pić, nie palić tytoniu, unikać bezpośredniego kontaktu z substancją, unikać wdychania par, przestrzegać zasad higieny osobistej, stosować środki ochrony indywidualnej (jak podano w punkcie 8), pracować w dobrze wentylowanych pomieszczeniach, nie używać iskrzących narzędzi, unikać działania na substancję otwartego ognia i wysokiej temperatury.

Magazynowanie: przechowywać w oryginalnych, właściwie oznakowanych, szczelnie zamkniętych opakowaniach, w chłodnym, suchym, dobrze wentylowanym pomieszczeniu magazynowym, wyposażonym w instalację elektryczną i wentylacyjną w wykonaniu przeciwwybuchowym. Przechowywać z dala od źródeł ciepła i zapłonu oraz utleniaczy.

8. KONTROLA NARAŻENIA I ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ

Wymagania dotyczące wentylacji
Niezbędna wentylacja miejscowa wywiewna usuwająca pary z miejsc ich emisji oraz wentylacja ogólna pomieszczenia. Otwory zasysające wentylacji miejscowej przy płaszczyźnie roboczej lub poniżej. Wywiewniki wentylacji ogólnej w górnej części pomieszczenia oraz przy podłodze. Instalacje wentylacyjne muszą odpowiadać warunkom ustalonym ze względu na niebezpieczeństwo pożaru lub wybuchu

Najwyższe dopuszczalne stężenia

NDS	100 mg/m3 (trimetylobenzen – mieszanina izomerów)
NDSCh	170 mg/m3
NDSP	nieustalone

Oznaczanie w powietrzu na stanowiskach pracy
PN-Z-04016-5:1998 Ochrona czystości powietrza. Badania zawartości benzenu i jego homologów z nasyconym łańcuchem bocznym. Oznaczanie trimetylobenzenu na stanowiskach pracy metodą chromatografii gazowej.

Wymagania dotyczące środków ochrony indywidualnej
Gdy stężenie substancji jest ustalone i znane, doboru środków ochrony indywidualnej należy dokonywać z uwzględnieniem stężenia substancji występującego na danym stanowisku pracy, czasu narażenia, czynności wykonywanych przez pracownika, oraz zaleceń podanych przez producenta środków ochrony indywidualnej.
Stosować odzież ochronną wykonaną z materiałów powlekanych (np.układem materiałów viton/butyl); rękawice ochronne (wykonane z np. z vitonu); obuwie ochronne całotworzywowe na spodach z neoprenu; gogle chroniące przed kroplami cieczy (w przypadku skompletowania z półmaską); sprzęt ochrony układu oddechowego: w postaci półmaski skompletowanej z pochłaniaczem A (do 20 NDS) lub maski skompletowanej z pochłaniaczem A (do 100 NDS). Klasę pochłaniacza należy dobierać w zależności od stężenia objętościowego związku: do 0,1% obj. – A1, 0,1 ÷ 0,5% obj. – A2, 0,5 ÷ 1% obj. – A3. W przypadku niedoboru tlenu (stężenie poniżej 17% obj.) lub gdy stężenie związku przekracza 1% obj., stosować autonomiczny lub stacjonarny sprzęt izolujący.
W strefie zagrożonej wybuchem stosować odzież, rękawice i obuwie w wersji antyelektrostatycznej.
W sytuacji awaryjnej lub jeżeli stężenie substancji na stanowisku nie jest znane, stosować środki ochrony indywidualnej izolujące organizm (kombinezon gazoszczelny skompletowany z izolującym sprzętem ochrony układu oddechowego).

9. WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE

Właściwości podstawowe

Masa cząsteczkowa:	120,2
Stan skupienia w temp. 20°C:	ciecz
Barwa:	bezbarwna
Zapach:	aromatyczny
Temperatura topnienia:	-44,8°C
Temperatura wrzenia:	164,6°C
Temperatura zapłonu:	44°C
Temperatura samozapłonu:	550°C
Granice wybuchowości w mieszaninie z powietrzem:
- dolna:	0,8% obj.
- górna:	7,0% obj.
Stężenie stechiometryczne:	1,7% obj.
Gęstość w temp. 20°C:	0,86 g/cm3
Gęstość par względem powietrza:	4,15
Prężność par:
- w temp. 20°C:	2,0 hPa
- w temp. 25°C:	2,7 hPa
Stężenie pary nasyconej:
- w temp. 20°C:	14 g/m3
- w temp. 30°C:	25 g/m3
Rozpuszczalność w wodzie:	nie rozpuszcza się
Rozpuszczalność w innych rozpuszczalnikach:	rozpuszcza się w alkoholu etylowym, eterze etylowym, benzenie

Właściwości dodatkowe

Temperatura krytyczna:	369°C
Ciśnienie krytyczne:	3,24 MPa
Współczynnik załamania światła w temp. 20°C:	1,4991
Lepkość w temp. 20°C:	1,15 mPa•s
Ciepło właściwe:	1,77 J/(g•K)
Ciepło parowania:
- w temp. wrzenia:	325 J/g
- w temp. 25°C:	395,3 J/g
Ciepło spalania:	-43,4 kJ/g
Ciepło topnienia w temp. topnienia:	80,1 J/g

10. STABILNOŚĆ I REAKTYWNOŚĆ

Stabilność: pary tworzą mieszaniny wybuchowe z powietrzem.

Warunki, jakich należy unikać: działanie otwartego ognia, wysoka temperatura,
źródła zapłonu.

Materiały, jakich należy unikać: silne utleniacze.

Niebezpieczne produkty spalania/rozkładu: w środowisku pożaru wydzielają się tlenki węgla.

11. INFORMACJE TOKSYKOLOGICZNE

Klasa toksyczności
Substancja łatwo palna, drażniąca, niebezpieczna dla środowiska wg wykazu substancji niebezpiecznych.
Substancja nieumieszczona w wykazach czynników rakotwórczych i prawdopodobnie rakotwórczych dla ludzi (wg rozporządzenia MZiOS z 11 września 1996 r.).
Substancja nieoceniana pod wpływem działania rakotwórczego na ludzi przez IARC.

Stężenia oraz dawki śmiertelne i toksyczne
Próg wyczuwalności zapachu – brak danych
LD₅₀(szczur, doustnie) – brak danych
LC₅₀ (szczur, inhalacja) – brak danych
LD₅₀ (królik, szczur, skóra) – brak danych
LTL₀ (człowiek, doustnie) – 49 mg/m3

Działanie toksyczne i inne szkodliwe działanie biologiczne na ustrój człowieka: substancja działająca drażniąco oraz słabo narkotycznie.

Drogi wchłaniania: drogi oddechowe,skóra i przewód pokarmowy.

Objawy zatrucia ostrego: w postaci par może wywołać łzawienie oczu, zaczerwienienie spojówek, kaszel. W dużym stężeniu może wywołać ból i zawroty głowy, mdłości, wymioty, senność. Może wystąpić zapalenie oskrzeli lub/i płuc w następstwie ostrego zatrucia.
Skażenie skóry ciekłą substancją powoduje miejscowe zaczerwienienie.
Skażenie oczu ciekłą substancją może wywołać ból i łzawienie oczu, zaczerwienienie spojówek.
Drogą pokarmową wywołuje mdłości, wymioty, ból brzucha oraz objawy jak w zatruciu inhalacyjnym.
Objawy zatrucia przewlekłego: przewlekły lub powtarzający się kontakt ze skórą może wywołać jej wysuszenie i stan zapalny. Powtarzające się narażenie inhalacyjne może wywołać przewlekłe zapalenie oskrzeli.

12. INFORMACJE EKOLOGICZNE

Dopuszczalne/alarmowe poziomy substancji w powietrzu: nieustalone

Dopuszczalne zanieczyszczenie śródlądowych wód powierzchniowych: nieustalone

Dopuszczalne zanieczyszczenie w ściekach wprowadzanych do wód i ziemi: nieustalone

Stężenia toksyczne dla wodnych organizmów zwierzęcych i roślinnych:

Dane do klasyfikacji
Toksyczność ostra (LC₅₀/96 h) dla ryb – brak danych
Toksyczność ostra (EC₅₀/48 h) dla skorupiaków – brak danych
Hamowanie wzrostu glonów (IC₅₀/72 h) – brak danych
Hamowanie wzrostu kolonii bakterii – brak danych

Inne dane
Stężenie śmiertelne dla:
– skorupiaków Daphnia magna – 50 mg/l (EC₅₀/24 h)
– glonów Scenedesmus subspicatus chodat – 25 mg/l (EC₅₀/48 h)

13. POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI

Klasyfikacja odpadu: odpowiednia do miejsca wytworzenia na podstawie kryteriów zawartych w obowiązujących przepisach.

Postępowanie z odpadem
Nie usuwać do kanalizacji. Nie składować na wysypiskach komunalnych. Rozważyć możliwość wykorzystania. Odzysk lub unieszkodliwienie odpadowego produktu przeprowadzać zgodnie z obowiązującymi przepisami.
Zalecany sposób unieszkodliwiania odpadu: przekształcenie termiczne/przekształcenie biologiczne/przekształcenie fizyczno-chemiczne/składowanie.

Postępowanie z opróżnionymi opakowaniami
Opakowania jednorazowego użytku przekazać do upoważnionego odbiorcy odpadów. Odzysk (recykling) lub unieszkodliwianie przeprowadzać zgodnie z obowiązującymi przepisami.
Opakowania wielokrotnego użytku, jeśli to konieczne po uprzednim oczyszczeniu, mogą być dalej stosowane.

14. INFORMACJE O TRANSPORCIE

Substancja podlega przepisom dotyczącym przewozu materiałów niebezpiecznych.

Numer rozpoznawczy materiału UN(ONZ):	2325
Prawidłowa nazwa przewozowa:	1,3,5-TRÓJMETYLOBENZEN
Klasa:	3
Kod klasyfikacyjny:	F1
Grupa pakowania:	III
Instrukcje pakowania:	P001, IBC03, LP01, R001
Numer rozpoznawczy zagrożenia:	30
Oznakowanie sztuk przesyłki:	"UN 2325",nr 3
Oznakowanie środków transportu: pojazdy samochodowe: wagony:nr 3 cysterny:nr 3

15. INFORMACJE DOTYCZĄCE PRZEPISÓW PRAWNYCH

Oznakowanie opakowania

Identyfikacja: 1,3,5-trimetylobenzen

Numer WE (EINECS): 203-604-4 Oznakowanie WE

Znaki ostrzegawcze:

Produkt drażniący Produkt niebezpieczny dla środowiska

Zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia (R):
10 – produkt łatwo palny
37 – działa drażniąco na drogi oddechowe
51/53 – działa toksycznie na organizmy wodne; może powodować długo utrzymujące się niekorzystne zmiany w środowisku wodnym

Zwroty określające warunki bezpiecznego stosowania (S):
2 – chronić przed dziećmi
61 – unikać zrzutów do środowiska. Postępować zgodnie z instrukcją lub kartą charakterystyki

Przepisy krajowe:
Jak podano w załączniku 6.

16. INNE INFORMACJE

Numer rejestracyjny:	0315
Data opracowania karty:	04.10.1999 r.
Data aktualizacji karty:	2004 r.
Jednostka zatwierdzająca:	Rada Programowa