TLENEK AZOTU NO 0121
1. IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI
Nazwa i synonimy:
polskie: tlenek azotu
angielskie: nitric oxide, nitrogen monoxide
niemieckie: Stickstoffmonoxyd, Stickstoffoxyd, Stickoxyd
francuskie: oxyde nitrique, monoxyd d'azote
rosyjskie: окисьазота
Nazwa wg IUPAC: nitrogen monoxyd
Wzór chemiczny: NO
2. SKŁAD I INFORMACJA O SKŁADNIKACH
Tlenek azotu – substancja podstawowa
Klasyfikacja substancji: T; R: 23
Numer CAS: 10102-43-9
Numer UN (ONZ): 1660
Numer RTECS: QX0525000
Numer indeksowy: –
Numer WE (EINECS): 233-271-0
3. IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ
Substancja toksyczna. Działa toksycznie przez drogi oddechowe.
4. PIERWSZA POMOC
Niezbędne leki: tlen, atrowent i deksametazon do podawania inhalacyjnego, hydrokortyzon do podawania dożylnego.
Odtrutki: nie są znane.
Leczenie: tlenoterapia, postępowanie objawowe.
Uwaga: objawy podrażnienia górnych dróg oddechowych uzasadniają w każdym przypadku transport do szpitala karetką PR lub reanimacyjną w celu obserwacji lekarskiej trwającej nie krócej niż 48 godzin!
ZATRUCIE INHALACYJNE
Pierwsza pomoc przedlekarska
Wyprowadzić poszkodowanego z miejsca narażenia, zapewnić spokój w dowolnej pozycji. Podawać tlen, najlepiej przez maskę. Wezwać lekarza. Jeżeli poszkodowany ma duszność –można podać do inhalacji atrowent (1-2 rozpylenia).
Pomoc lekarska
Kontynuować podawanie tlenu. Jeżeli utrzymuje się duszność, pomimo podania atrowentu, podać deksametazon do inhalacji lub hydrokortyzon dożylnie.
Można założyć stałą drogę dożylną. Transport do szpitala karetką reanimacyjną PR pod nadzorem lekarza, z kontrolą ciśnienia tętniczego krwi i stanu układu oddechowego.
SKAŻENIE SKÓRY
Pierwsza pomoc przedlekarska
Zdjąć odzież, jeżeli jest wilgotna; skórę myć letnią wodą, najlepiej bieżącą, bez mydła. Na oparzenia skóry założyć jałowe opatrunki. Wezwać lekarza.
Wystąpienie zmian skórnych (zaczerwienienie) wskazuje na narażenie inhalacyjne oraz wymaga postępowania jak w zatruciu inhalacyjnym.
Pomoc lekarska
Wystąpienie zmian skórnych wskazuje na przebycie narażenia inhalacyjnego i wymaga postępowania jak w zatruciu inhalacyjnym.
5. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU POŻARU
Kod HAZCHEM: 2RE
Szczególne zagrożenia
Drażniący, toksyczny, niepalny gaz o gęstości zbliżonej do gęstości powietrza, co ułatwia jego rozprzestrzenianie się. Pod wpływem tlenu z powietrza powoli utlenia się do dwutlenku azotu. Ma właściwości utleniające. Tworzy palne mieszaniny z gazami palnymi. Zbiorniki narażone na działanie ognia lub wysokiej temperatury mogą eksplodować.
Zalecenia ogólne
Zawiadomić otoczenie o awarii.
Usunąć z obszaru zagrożenia wszystkie osoby niebiorące udziału w likwidowaniu awarii; w razie potrzeby zarządzić ewakuację.
Wezwać Państwową Straż Pożarną i Policję Państwową.
Pożar
Niepalny gaz.
Zbiorniki narażone na działanie ognia lub wysokiej temperatury chłodzić wodą z bezpiecznej odległości; jeśli to możliwe, usunąć je z obszaru zagrożenia (groźba wybuchu). Nie dopuścić do przedostania się ścieków po gaszeniu pożaru do kanalizacji i wód.
Uwaga: woda nie może się dostać do wnętrza chłodzonych zbiorników.
Specjalne wyposażenie ochronne
Nałożyć odzież ochronną gazoszczelną z aparatem izolującym drogi oddechowe.
6. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU NIEZAMIERZONEGO UWOLNIENIA DO ŚRODOWISKA
Zalecenia ogólne
Jak podano w punkcie 5.
Uwaga: tlenek azotu ma właściwości utleniające. Tworzy palne mieszaniny z palnymi gazami. Stwarza zagrożenie w kontakcie z materiałami palnymi.
Wyciek
Unikać bezpośredniego kontaktu z uwalniającą się substancją; usunąć wszystkie źródła zapłonu; nie dopuścić do kontaktu uwalniającego się gazu z materiałami palnymi; uwalniający się gaz rozcieńczać rozproszonymi prądami wody; zabezpieczyć kratki i studzienki ściekowe; jeśli to możliwe, zlikwidować wyciek (zamknąć dopływ gazu, uszczelnić, uszkodzony pojemnik umieścić w hermetycznej komorze awaryjnej).
Uwaga: nie kierować wody bezpośrednio na miejsce wycieku.
7. POSTĘPOWANIE Z SUBSTANCJĄ I JEJ MAGAZYNOWANIE
Postępowanie z substancją: podczas stosowania nie jeść, nie pić, unikać wdychania gazu, przestrzegać zasad higieny osobistej, stosować środki ochrony indywidualnej (jak podano w punkcie 8), pracować w dobrze wentylowanych pomieszczeniach.
Magazynowanie: przechowywać w oryginalnych, właściwie oznakowanych, szczelnych zbiornikach, w chłodnym, suchym, dobrze wentylowanym pomieszczeniu magazynowym (w ognioodpornym budynku).
Przechowywać z dala od źródeł ciepła i zapłonu oraz materiałów palnych.
8. KONTROLA NARAŻENIA I ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ
Wymagania dotyczące wentylacji
Niezbędna wentylacja miejscowa wywiewna, usuwająca gazy z miejsc ich emisji, oraz wentylacja ogólna pomieszczenia.
Najwyższe dopuszczalne stężenia
| NDS | 5 mg/m3 (tlenki azotu) |
| NDSCh | 10 mg/m3 |
| NDSP | nieustalone |
Oznaczanie w powietrzu na stanowiskach pracy
PN-74/Z-04009/07 Ochrona czystości powietrza. Badania zawartości kwasu azotowego i tlenków azotu. Oznaczanie kwasu azotowego oraz sumy kwasu azotowego i tlenków azotu na stanowiskach pracy metodą kolorymetryczną z kwasem fenolodwusulfonowym.
Wymagania dotyczące środków ochrony indywidualnej
Gdy stężenie substancji jest ustalone i znane, doboru środków ochrony indywidualnej należy dokonywać z uwzględnieniem stężenia substancji występującego na danym stanowisku pracy, czasu narażenia, czynności wykonywanych przez pracownika oraz zaleceń podanych przez producenta środka ochrony indywidualnej.
Stosować odzież ochronną gazoszczelną oraz sprzęt izolujący drogi oddechowe skompletowany z maską. W razie niedoboru tlenu (stężenie poniżej 17% obj.) lub gdy stężenie związku przekracza 1% obj., stosować autonomiczny lub stacjonarny sprzęt izolujący.
W strefie zagrożonej wybuchem stosować odzież, rękawice i obuwie w wersji antyelektrostatycznej.
W sytuacji awaryjnej lub gdy stężenie substancji na stanowisku pracy nie jest znane, stosować środki ochrony indywidualnej izolujące organizm (kombinezon gazoszczelny skompletowany z izolującym sprzętem ochrony układu oddechowego).
9. WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE
Właściwości podstawowe
| Masa cząsteczkowa: | 30,0 |
| Stan skupienia w temp. 20°C: | gaz |
| Barwa: | bezbarwny |
| Zapach: | ostry |
| Temperatura topnienia (1013 hPa): | -163,6°C |
| Temperatura wrzenia (1013 hPa): | -151,2°C |
| Gęstość gazu (0°C, 1013 hPa): | 1,34 g/dm3 |
| Gęstość gazu względem powietrza: | 1,04 |
| Gęstość cieczy w temp. wrzenia: | 1,27 g/cm3 |
| Prężność gazu: | brak danych |
| Stężenie pary nasyconej: | gaz |
| Rozpuszczalność w wodzie (0°C, 1013 hPa): | 6,84% obj. |
| Rozpuszczalność w innych rozpuszczalnikach: | rozpuszcza się w alkoholu etylowym, dwusiarczku węgla, kwasie siarkowym. |
Właściwości dodatkowe
| Temperatura krytyczna: | -93°C |
| Ciśnienie krytyczne: | 4,48 MPa |
| Współczynnik załamania światła (0°C, 1013 hPa): | 1,000297 |
| Lepkość (20°C, 1013 hPa): | 0,0186 mPa•s |
| Ciepło właściwe (15°C, 1013 hPa): | Cp = 0,98 J/(g•K),
Cv = 0,70 J/(g•K) |
| Ciepło parowania w temp. wrzenia: | 461,4 J/g |
10. STABILNOŚĆ I REAKTYWNOŚĆ
Stabilność: w normalnych warunkach substancja stabilna.
Warunki, jakich należy unikać: wysoka temperatura.
Materiały, jakich należy unikać: pod wpływem silnych reduktorów ulega redukcji do podtlenku azotu i azotu lub amoniaku. Pod wpływem kwasu chromowego, nadmanganianu potasu lub nadtlenku wodoru utlenia się do kwasu azotowego. Niebezpiecznie reaguje z glinem, borem, dwusiarczkiem węgla, tlenkiem chloru, chlorem, fluorem, trójchlorkiem azotu, ozonem, fosfiną, fosforem, niesym. dwumetylohydrazyną, eterem winylometylowym, butadienem, tlenkiem etylenu, węglowodorami, paliwami.
Niebezpieczne produkty spalania/rozkładu: brak.
11. INFORMACJE TOKSYKOLOGICZNE
Klasa toksyczności
Substancja toksyczna zgodnie z kryteriami klasyfikacji substancji chemicznych.
Substancja nieumieszczona w wykazie czynników rakotwórczych i prawdopodobnie rakotwórczych dla ludzi (wg rozporządzenia MZiOS z 11 września 1996 r.).
Substancja nieoceniana pod względem działania rakotwórczego dla ludzi przez IARC.
Stężenia oraz dawki śmiertelne i toksyczne
Próg wyczuwalności zapachu – brak danych
LD50 (szczur, doustnie) – brak danych
LC50 (szczur, inhalacja) – 1068 mg/m3 (4 h)
LD50 (królik, szczur, skóra) – brak danych
Działanie toksyczne i inne szkodliwe działanie biologiczne na ustrój człowieka: gaz toksyczny, drażniący. Może wywołać methemoglobinemię.
Drogi wchłaniania: drogi oddechowe.
Objawy zatrucia ostrego: w małych stężeniach, nieco przekraczających najwyższe dopuszczalne chwilowe, może wywołać niewielkiego stopnia kaszel, podrażnienie błony śluzowej nosa i nie stanowi ostrzeżenia przed zatruciem. W stężeniu przekraczającym 70 mg/m3 wywołuje kaszel, ból gardła, silne podrażnienie i ból błony śluzowej nosa i oczu. Przerwanie narażenia powoduje ustąpienie tych objawów; po 6-24 godzinach bez dolegliwości występuje ból ściskający w klatce piersiowej, duszność, ból i zawroty głowy, niepokój, obrzęk płuc, sinica, utrata przytomności – śmierć. W stężeniach powyżej 120 mg/m3 tlenek azotu wywołuje podobne objawy po 30-60 minutach. W większych stężeniach – ponad 200 mg/m3 – śmierć może nastąpić po krótkiej ekspozycji.
W przebiegu zatrucia może wystąpić spadek ciśnienia tętniczego krwi, zawroty głowy, zwiększenie poziomu methemoglobiny we krwi. Kontakt gazu z wilgotną skórą może wywołać miejscowe zaczerwienienie i ból.
Następstwem zatrucia ostrego może być zapalenie płuc oraz zwłókniające zapalenie pęcherzyków płucnych z niewydolnością oddechową.
Objawy zatrucia przewlekłego: przewlekłe stany zapalne dróg oddechowych z kaszlem; uszkodzenie szkliwa zębów, bóle głowy, podatność na wtórne infekcje.
12. INFORMACJE EKOLOGICZNE
Dopuszczalne i alarmowe poziomy w powietrzu:
tlenki azotu (suma dwutlenku azotu i tlenku azotu w przeliczeniu na dwutlenek)
poziomy dopuszczalne:
na terenie kraju rok kalendarzowy: 30 µg/m3 (od 01.01.03)
na obszarach parków narodowych rok kalendarzowy: 20 µg/m3
Dopuszczalne zanieczyszczenie śródlądowych wód powierzchniowych: nieustalone
Dopuszczalne zanieczyszczenie w ściekach wprowadzanych do wód i ziemi: nieustalone
Stężenia toksyczne dla wodnych organizmów zwierzęcych i roślinnych:
Dane do klasyfikacji
Toksyczność ostra (LC50/96 h) dla ryb – brak danych
Toksyczność ostra (EC50/48 h) dla skorupiaków – brak danych
Hamowanie wzrostu glonów (IC50/72 h) – brak danych
Hamowanie wzrostu kolonii bakterii – brak danych
13. POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI
Klasyfikacja odpadu: odpowiednia do miejsca wytworzenia na podstawie kryteriów zawartych w obowiązujących przepisach.
Postępowanie z odpadem
Rozważyć możliwość wykorzystania. Odzysk lub unieszkodliwianie odpadowego produktu przeprowadzać zgodnie z obowiązującymi przepisami.
Zalecany sposób unieszkodliwiania odpadu: wprowadzanie z umiarkowaną szybkością do odpowiedniej ilości alkalicznego roztworu nadmanganianu potasu.
Postępowanie z opróżnionymi opakowaniami
Opakowania wielokrotnego użytku.
14. INFORMACJE O TRANSPORCIE
Substancja podlega przepisom dotyczącym przewozu towarów niebezpiecznych.
Oznakowanie środków transportu:
pojazdy samochodowe: wagony: nr 2.3 nr 5.1 nr 8 nr 13
cysterny: przewóz niedozwolony
15. INFORMACJE DOTYCZĄCE PRZEPISÓW PRAWNYCH
Oznakowanie opakowania
Identyfikacja: tlenek azotu
Numer WE (EINECS): 233-271-0
Znaki ostrzegawcze:
Produkt toksyczny
Zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia (R):
23 – działa toksycznie przez drogi oddechowe
Zwroty określające warunki bezpiecznego stosowania (S):
45 – w przypadku awarii lub jeżeli źle się poczujesz, niezwłocznie zasięgnij porady lekarza - jeżeli to możliwe, pokaż etykietę
Przepisy krajowe
Jak podano w załączniku 6.
16. INNE INFORMACJE
| Numer rejestracyjny: | 0121 |
| Data opracowania karty: | 04.04.1995 r. |
| Data aktualizacji karty: | 2004 r. |
Jednostka zatwierdzająca: | Rada Programowa |
