BENZEN      C₆H₆      0007

1. IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI

Nazwa i synonimy:
polskie: benzen
angielskie: benzene, phenyl hydride
niemieckie: Benzol, Phenylwasserstoff, Cyclohexatrien
francuskie: benzene, hydrure phénylique
rosyjskie: бензол

Nazwa wg IUPAC: benzene
Wzór chemiczny: C₆H₆

2. SKŁAD I INFORMACJA O SKŁADNIKACH

Benzen – substancja podstawowa

3. IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ

Substancja wysoce łatwo palna, rakotwórcza i toksyczna. Może powodować raka. Również działa toksycznie przez drogi oddechowe, w kontakcie ze skórą i po połknięciu; stwarza poważne zagrożenie zdrowia w następstwie długotrwałego narażenia.

4. PIERWSZA POMOC

Niezbędne leki: tlen, parafina płynna.
Odtrutki: nie są znane.
Leczenie: postępowanie objawowe.

ZATRUCIE INHALACYJNE

Przytomny

Pierwsza pomoc przedlekarska

Pomoc lekarska

Nieprzytomny

Pierwsza pomoc przedlekarska

Pomoc lekarska

SKAŻENIE SKÓRY

Pierwsza pomoc przedlekarska

Pomoc lekarska

SKAŻENIE OCZU

Pierwsza pomoc przedlekarska

Pomoc lekarska

ZATRUCIE DROGĄ POKARMOWĄ

Przytomny

Pierwsza pomoc przedlekarska

Pomoc lekarska

Nieprzytomny

Pierwsza pomoc przedlekarska

Pomoc lekarska

5. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU POŻARU

Klasa temperaturowa: T1
Grupa wybuchowości: IIA

Kod HAZCHEM: 3WE

Szczególne zagrożenia
Wysoce łatwo palna, toksyczna ciecz. Pary tworzą mieszaniny wybuchowe z powietrzem. Pary są cięższe od powietrza, gromadzą się przy powierzchni ziemi oraz w dolnych częściach pomieszczeń. Zbiorniki narażone na działanie ognia lub wysokiej temperatury mogą eksplodować.

Zalecenia ogólne
Zawiadomić otoczenie o awarii.
Usunąć z obszaru zagrożenia wszystkie osoby nie biorące udziału w likwidowaniu awarii; w razie potrzeby zarządzić ewakuację.
Wezwać Państwową Straż Pożarną i Policję Państwową.

Pożar
Środki gaśnicze: proszki gaśnicze, dwutlenek węgla, piany gaśnicze, woda – prądy rozproszone. Nie stosować zwartych strumieni wody na powierzchnię palącej się cieczy.
Mały pożar: gasić gaśnicą proszkową lub śniegową (dwutlenek węgla).
Duży pożar: palące się zbiorniki lub rozlewiska gasić pianą lub prądami wodnymi rozproszonymi. Zbiorniki narażone na działanie ognia lub wysokiej temperatury chłodzić wodą z bezpiecznej odległości; jeśli to możliwe, usunąć je z obszaru zagrożenia (groźba wybuchu).
Nie dopuścić do przedostania się ścieków po gaszeniu pożaru do kanalizacji i wód.

Specjalne wyposażenie ochronne
Nałożyć odzież ochronną gazoszczelną z aparatem izolującym drogi oddechowe.
Uwaga: pary są toksyczne.

6. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU NIEZAMIERZONEGO UWOLNIENIA DO ŚRODOWISKA

Zalecenia ogólne
Jak podano w punkcie 5.

Wyciek
Uwaga: obszar zagrożony wybuchem.
Usunąć źródła zapłonu (ugasić otwarty ogień, ogłosić zakaz palenia i używania narzędzi iskrzących); pary rozcieńczać prądami wodnymi rozproszonymi; zabezpieczyć kratki i studzienki ściekowe; unikać bezpośredniego kontaktu z uwalniającą się substancją; jeśli to możliwe, zlikwidować wyciek (zamknąć dopływ cieczy, uszczelnić, uszkodzone opakowanie umieścić w szczelnym opakowaniu ochronnym); w razie dużego wycieku miejsce gromadzenia się cieczy obwałować, zebraną ciecz odpompować; małe ilości rozlanej cieczy przysypać niepalnym materiałem chłonnym, zebrać do zamykanego pojemnika, zanieczyszczoną powierzchnię spłukać wodą.

7. POSTĘPOWANIE Z SUBSTANCJĄ I JEJ MAGAZYNOWANIE

Wymagania dotyczące wentylacji
Niezbędna wentylacja miejscowa wywiewna z obudową rejonu emisji par do środowiska  powietrznego oraz wentylacja ogólna pomieszczenia. Otwory zasysające wentylacji  miejscowej przy płaszczyźnie roboczej lub poniżej. Wywiewniki wentylacji ogólnej  w górnej części pomieszczenia oraz przy podłodze. Instalacje wentylacyjne muszą  odpowiadać warunkom ustalonym ze względu na niebezpieczeństwo pożarulub wybuchu.

Postępowanie z substancją: podczas stosowania nie jeść,   nie pić, nie palić tytoniu, unikać kontaktu z cieczą, unikać wdychania par,   przestrzegać zasad higieny osobistej, stosować środki ochrony indywidualnej   (jak podano w punkcie 8), pracować w dobrze wentylowanych pomieszczeniach;   nie używać iskrzących narzędzi; unikać działania na substancję otwartego ognia   i wysokiej temperatury.

Magazynowanie: przechowywać w oryginalnych, właściwie oznakowanych, szczelnie zamkniętych opakowaniach, w chłodnym, suchym, dobrze wentylowanym pomieszczeniu magazynowym, wyposażonym w instalację elektryczną i wentylacyjną w wykonaniu przeciwwybuchowym, z wykładziną podłogową elektroprzewodzącą.
Przechowywać z dala od źródeł ciepła i zapłonu oraz utleniaczy.

8. KONTROLA NARAŻENIA I ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ

Najwyższe dopuszczalne stężenia

Oznaczanie w powietrzu na stanowiskach pracy
PN-73/Z-04033 ark. 02 Ochrona czystości powietrza. Badania zawartości benzenu. Oznaczanie benzenu na stanowiskach pracy metodą nitracyjną z metyloetyloketonem.
PN-73/Z-04033 ark. 03 Ochrona czystości powietrza. Badania zawartości benzenu. Oznaczanie benzenu na stanowiskach pracy metodą nitracyjną z acetonem.
PN-78/Z-04033 ark. 04 Ochrona czystości powietrza. Badania zawartości benzenu. Oznaczanie benzenu na stanowiskach pracy metodą chromatografii gazowej z wzbogaceniem próbki.

Dopuszczalne stężenie w materiale biologicznym
 DSB – 25 µg/g kreatyniny
 Substancja oznaczana – kwas S-fenylomerkapturowy (S-PMA)
 Materiał biologiczny – mocz
 Uwaga: pobór materiału do oznaczania powinien następować po zakończeniu zmiany  roboczej.

DSB – 500 µg/g kreatyniny
 Substancja oznaczana – kwas trans,trans-mukonowy (t,t-MA)
 Materiał biologiczny – mocz
 Uwaga: pobór materiału do oznaczania powinien następować po zakończeniu zmiany  roboczej.

Wymagania dotyczące środków ochrony indywidualnej
Gdy stężenie substancji jest ustalone i znane, doboru środków ochrony indywidualnej należy dokonywać z uwzględnieniem stężenia substancji występującego na danym stanowisku pracy, czasu narażenia czynności wykonywanych przez pracownika oraz zaleceń podanych przez producenta środków ochrony indywidualnej.
Stosować odzież ochronną wykonaną z materiałów powlekanych (np.vitonem, antyelektrostatyczna); rękawice ochronne (np. z polialkoholu winylowego); gogle chroniące przed kroplami cieczy (w przypadku skompletowania z półmaską); sprzęt ochronny układu oddechowego: maska lub półmaska skompletowana z pochłaniaczem typu A. W przypadku niedoboru tlenu (stężenie poniżej 17% obj.) lub gdy stężenie związku przekracza 1% obj. stosować autonomiczny lub stacjonarny sprzęt izolujący.
W strefie zagrożonej wybuchem stosować odzież, rękawice i obuwie w wersji antyelektrostatycznej.
W sytuacji awaryjnej lub jeżeli stężenie substancji na stanowisku nie jest znane, stosować środki ochrony indywidualnej izolujące organizm (kombinezon gazoszczelny skompletowany z izolującym sprzętem ochrony układu oddechowego).

9. WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE

Właściwości podstawowe

Właściwości dodatkowe

10. STABILNOŚĆ I REAKTYWNOŚĆ

Stabilność: w normalnych warunkach substancja stabilna.

Warunki, jakich należy unikać: źródła zapłonu, wysoka temperatura.

Materiały, jakich należy unikać: silne utleniacze.
Niebezpiecznie reaguje z chlorem, trójfluorkiem bromu, pięciofluorkiem bromu, pięciofluorkiem jodu, siedmiofluorkiem jodu, trójfluorkiem chloru, dwufluorkiem dwutlenu, sześciofluorkiem uranu, kwasem nadmanganianowym, kwasem azotowym, kwasem nadtlenosiarkowym, kwasem nadtlenodwusiarkowym, nadchloranem nitrylu, nadchloranami, fluorkiem perchlorylu w obecności chlorku glinu, z nadmanganianami i kwasem siarkowym, nadtlenkiem potasu, nadtlenkiem sodu, tlenem, ozonem, dwuboranem.

Niebezpieczne produkty spalania/rozkładu: w środowisku pożaru wydzielają się tlenki węgla.

11. INFORMACJE TOKSYKOLOGICZNE

Klasa toksyczności
Substancja wysoce łatwo palna, rakotwórcza (kat. 1) i toksyczna wg wykazu substancji  niebezpiecznych.
Substancja umieszczona w wykazie substancji i preparatów o działaniu rakotwórczymlub mutagennym.
Substancja rakotwórcza dla ludzi wg IARC (grupa 1).

Stężenia oraz dawki śmiertelne i toksyczne
Próg wyczuwalności zapach – 16,25 mg/m3
LD₅₀ (szczur, doustnie) – 930 mg/kg
LC₅₀ (szczur, inhalacja) – 32500 mg/m3 (7 h)
LD₅₀ (królik, skóra) > 8263 mg/kg

Działanie toksyczne i inne szkodliwe działanie biologiczne na ustrój człowieka: substancja toksyczna, uszkadza układ krwiotwórczy, rakotwórcza; działa narkotycznie, miejscowo drażniąco.

Drogi wchłaniania: pary przez drogi oddechowe, ciekły – przez skórę i z przewodu pokarmowego.

Objawy zatrucia ostrego: pary w stężeniu przekraczającym dopuszczalne (160-400 mg/m3) wywołują ból głowy, znużenie, mdłości po paru godzinach narażenia. W bardzo dużych stężeniach występuje krótkotrwałe pobudzenie, zawroty głowy, zaburzenia koordynacji ruchów i równowagi, senność, drgawki, utrata przytomności z zaburzeniami oddychania, arytmią, migotaniem komór i zatrzymaniem akcji serca. Śmierć następuje szybko po utracie przytomności. Skażenie dużej powierzchni skóry ciekłym benzenem zagraża wchłonięciem przez skórę. Skażenie oczu ciekłym benzenem wywołuje ból i łzawienie oczu, zaczerwienienie spojówek. Drogą pokarmową może wywołać mdłości, wymioty, ból głowy, objawy narkotyczne. Dawka toksyczna 0,5-1 g/kg masy ciała (tj. 35-70 ml).
Objawy zatrucia przewlekłego: benzen uszkadza układ krwiotwórczy szpiku kostnego: powoduje skazę krwotoczną, zmniejszenie liczby białych krwinek (leukopenię), niedokrwistość. Mogą występować krwawienia dziąseł, z nosa, siniaczenie skóry, długotrwałe krwawienia po skaleczeniach, usunięciu zęba, przedłużone miesiączki. Późne następstwa narażenia: białaczka.

12. INFORMACJE EKOLOGICZNE

Dopuszczalne/alarmowe poziomy substancji w powietrzu:

Wartości graniczne wskaźników jakości wody w klasach wód powierzchniowych:  nieustalone

Najwyższe dopuszczalne wartości wskaźników zanieczyszczeń dla oczyszczonych  ścieków przemysłowych:
 lotne węglowodory aromatyczne BTX (benzen, toluen, ksylen) – 0,1 mg/l (dotyczy  wszystkich sektorów i rodzajów ścieków)*

*Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 8 lipca 2004 r. w sprawie warunków,  jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w  sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (DzU 2004,  nr 168, poz. 1763).

Dopuszczalne masy niektórych substancji szczególnie szkodliwych, które  mogą być odprowadzane w oczyszczonych ściekach przemysłowych: nieustalone

Stężenia toksyczne dla wodnych organizmów zwierzęcych i roślinnych:

Dane do klasyfikacji
Toksyczność ostra (LC₅₀/96 h) dla ryb:
– Salmo gairdneri – 9,2 mg/l
– Lepomis macrochirus – 100 mg/l
– Carassius auratus – 34 mg/l
– Pimephales promelas – 32 mg/l
– Poecilia recticulata – 36,6 mg/l
Toksyczność ostra (EC₅₀/48 h) dla skorupiaków – brak danych
Hamowanie wzrostu glonów (IC₅₀/72 h) – brak danych
Hamowanie wzrostu kolonii bakterii – brak danych

Inne dane
Graniczne stężenie toksyczne dla:
– ryb Leuciscus idus melanotus – 9 mg/l (LC₀/48 h)
– skorupiaków Daphnia magna – 718 mg/l (EC₀/24 h)
– bakterii Pseudomonas putida – 92 mg/l
– glonów Scenedesmus quadricauda – 1400 mg/l
– pierwotniaków Entosiphon sulcatum –700 mg/l
Stężenie śmiertelne dla:
–- ryb: Leuciscus idus melanotus – 33 mg/l (LC₅₀/48 h), 35 mg/l (LC₁₀₀/48 h)
Brachydanio rerio – 28,6 mg/l (LC₅₀/48 h)
– skorupiaków Daphnia magna – 1020 mg/l (EC₅₀/24 h), 1400 mg/l (EC₁₀₀/24 h)

13. POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI

Klasyfikacja odpadu: odpowiednia do miejsca wytworzenia na podstawie kryteriów zawartych w obowiązujących przepisach.

Postępowanie z odpadem
Nie usuwać do kanalizacji. Nie składować na wysypiskach komunalnych. Rozważyć możliwość wykorzystania. Odzysk lub unieszkodliwianie odpadowego produktu przeprowadzać zgodnie z obowiązującymi przepisami.
Zalecany sposób unieszkodliwiania odpadu: przekształcenie termiczne.

Postępowanie z opróżnionymi opakowaniami
Opakowania jednorazowego użytku przekazać do upoważnionego odbiorcy odpadów. Odzysk (recykling) lub unieszkodliwianie przeprowadzać zgodnie z obowiązującymi przepisami.
Opakowania wielokrotnego użytku, jeśli to konieczne po uprzednim oczyszczeniu, mogą być dalej stosowane.

14. INFORMACJE O TRANSPORCIE

Substancja podlega przepisom dotyczącym przewozu towarów niebezpiecznych.

Numer rozpoznawczy materiału UN(ONZ):	1114
Prawidłowa nazwa przewozowa:	BENZEN
Klasa:	3
Kod klasyfikacyjny:	F1
Grupa pakowania:	II
Instrukcje pakowania:	P001, IBC02, R001
Numer rozpoznawczy zagrożenia:	33
Oznakowanie sztuk przesyłki:	"UN 1114",
Oznakowanie środków transportu: pojazdy samochodowe: wagony: cysterny:

15. INFORMACJE DOTYCZĄCE PRZEPISÓW PRAWNYCH

Oznakowanie opakowania

Identyfikacja: benzen

Numer WE (EINECS): 200-753-7                         Oznakowanie WE

Znaki ostrzegawcze:

Produkt wysoce łatwo palny(F) Produkt  toksyczny(T)

Zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia (R):
Zamieszczanie zwrotu R11 nie jest wymagane, ponieważ powtarza on znaczenie  znaku ostrzegawczego.
   R45 –może powodować raka
   R48/23/24/25 –działa toksycznie przez drogi oddechowe,    w kontakcie ze skórą i po połknięciu; stwarza poważne zagrożenie zdrowia    w następstwie  długotrwałego narażenia

Zwroty określające warunki bezpiecznego stosowania (S):
S53 – unikać narażenia – przed użyciem zapoznaćsię z instrukcją
S45 – w przypadku awarii lub jeżeli źle się poczujesz,niezwłocznie zasięgnij porady lekarza – jeżeli to możliwe, pokaż etykietę

16. INNE INFORMACJE

Wykaz zwrotów R wskazujących rodzaj zagrożenia:
 R11 – Produkt wysoce łatwo palny.
 R45 – Może powodować raka.
 R48/23/24/25 – Działa toksycznie przez drogi oddechowe, w kontakcie ze skórą  i po połknięciu; stwarza poważne zagrożenie zdrowia w następstwie długotrwałego  narażenia.