Choroba symulatorowa.

Najczęściej obserwowanymi objawami u osób trenujących na symulatorze pojazdu są zaburzenia wzrokowe i zawroty głowy a także zaburzenia żołądkowo-jelitowe (mdłości i wymioty).
Do łagodnych objawów choroby symulatorowej zalicza się: bladość, senność, ospałość, ogólne zmęczenie i znudzenie, pocenie się, zmęczenie oczu, ból głowy, uczucie gorąca, utrata apetytu. Silne objawy choroby symulatorowej to: mdłości i wymioty, zawroty głowy, zaburzenia równowagi, dezorientacja i trudności w koncentracji, nieostre widzenie, omamy wzrokowe, oszołomienie, depresję i apatię.
Występowanie i stopień nasilenia objawów choroby symulatorowej jest różny u różnych osób nawet, jeśli wykonują te same ćwiczenia, na tym samym symulatorze i w tych samych warunkach. Część objawów może wystąpić dopiero po upływie kilkudziesięciu godzin (20-30) od ćwiczeń na symulatorze. U pilotów trenujących na symulatorach o bardzo zaawansowanej technologii wprowadzania w rzeczywistość wirtualną, stwierdzono możliwość występowania, np. wrażenia wykonywania zakrętu, w trakcie oglądania telewizji.

Slajd 6. Sprzeczność sygnałów odbieranych przez wzrok i zmysł równowagi
w ruchu symulowanym

Z obserwacji prowadzonych wśród pilotów szkolących się na symulatorach samolotów, stwierdzono, że choroba symulatorowa nie występuje u osób, które nigdy nie latały w warunkach rzeczywistych. Jej objawy mogą pojawiać się u pilotów z małym doświadczeniem, w ćwiczeniach na symulatorze, czyli nieposiadających wzorców odczuć z lotu rzeczywistego oraz u pilotów z dużym doświadczeniem w realnym locie i małym na symulatorze, czyli z utrwalonymi wzorcami odczuć z lotu rzeczywistego. Podatność na chorobę symulatorową mogą zwiększać takie czynniki jak: zmęczenie, niedospanie, przeziębienie, choroby górnych dróg oddechowych i uszu, niektóre leki, dolegliwości żołądkowe a także silny stres.

Optymistyczne jest stwierdzenie osób prowadzących szkolenia na symulatorach pojazdów, żę po pewnym czasie człowiek adaptuje się do rzeczywistości wirtualnej. Dla osób wykorzystujących rzeczywistość wirtualną w celu zdobycia czy pogłębienia pewnych umiejętności zawodowych oznacza to poprawę komfortu i efektywności szkoleń.

Nadal jednak rzeczywistość wirtualna stanowić będzie epizod w stosunku do realnego świata, w jakim żyjemy. Dlatego wskazane jest przestrzeganie pewnych zasad, dzięki którym można ograniczać negatywne skutki przebywania w niej oraz związane z powrotem do realnego świata.

Poniżej przytoczono kilka ważnych zasad stosowanych w odniesieniu do pilotów szkolących się  na symulatorach lotu.  

Ważniejsze zasady postępowania zmniejszające ryzyko wystąpienia choroby symulatorowej i łagodzące jej skutki u pilotów

• Użytkownik symulatora powinien być zapoznany z objawami choroby symulatorowej i zachęcony do zgłaszania ich, jeśli wystąpią;


• Osoba dotknięta chorobą symulatorową powinna natychmiast przerwać ćwiczenia i nie powinna ich ponawiać, aż do ustąpienia objawów choroby


• Maksymalny czas treningu na symulatorze nie powinien przekraczać 2 godzin.


• W początkowej fazie treningu symulatorowego, lub po dłuższej przerwie w treningu należy unikać planowania sesji symulowanych i lotów (rzeczywistych) tego samego dnia;


• W początkowym etapie treningu należy unikać gwałtownych zmian orientacji przestrzennej i ograniczać ćwiczenia skomplikowanych zadań a także unikać „zamrażania” obrazu pokazywanego przez układ wizualizacji;


• Przy wystąpieniu silnych objawów choroby, należy wyłączyć układ wizualizacji i układ platformy.

Slajd 7. Następstwa choroby symulatorowej

Wybrane zalecenia postępowania w chorobie symulatorowe na przykładzie pilotów.

• Unikaj wywoływania choroby symulatorowej przez sugestię;


• Nie ćwicz na symulatorze, gdy jesteś „na kacu” lub masz niedyspozycję żołądkową;


• Nie lataj na symulatorze po wystąpieniu mdłości


• zrób jednodniowa przerwę w ćwiczeniach;


• Nie ćwicz na symulatorze, jeśli tego samego dnia odbywałeś realny lot;


• Staraj się by liczba i wielkość ruchów głowy była najmniejsza (zwłaszcza dużych skłonów głowy przy turbulencji, czy podczas zmiany kierunku lub prędkości);


• Opcji zatrzymania i restartu obrazu, używaj tak rzadko jak to jest możliwe;


• Wszystkie odczucia, jakie zauważyłeś u siebie, mogące być przyczyną choroby symulatorowej, staraj się zredukować do minimum;


• Bądź świadomy, że pierwsze loty na symulatorze częściej wywołują nudności niż późniejsze i że występowanie mdłości zależy od rodzaju zadań wykonywanych w ramach ćwiczeń.

Badania częstości występowania choroby symulatorowej wśród pilotów wykazały, że w grupie 2500 pilotów trenujących lot na różnych symulatorach, częstość występowania choroby symulatorowej wynosiła od 10-60%. Obserwacje, prowadzone na osobach trenujących na symulatorach walki powietrzne, wykazały występowanie choroby symulatorowej u 67% badanych. Piloci, u których występowały mdłości stanowili około 10% a przemęczenie oczu miało miejsce u 25% badanych (Money, 1991).


Adaptacja do rzeczywistości wirtualnej (ćwiczenie na symulatorze) polega na wyrobieniu pewnych nawyków, które mogą być szkodliwe przy wykonywaniu podobnych zadań w warunkach rzeczywistych. W przypadku pilotów np. ograniczanie ruchów głową podczas ćwiczeń na symulatorze zmniejsza ryzyko choroby symulatorowej ale w realnym locie może obniżać czujność.

Następstwa choroby symulatorowej takie jak: zawroty głowy, chwiejność postawy, fałszywe poczucie orientacji, przemęczenie oczu, trudności ogniskowania, wrażenia wzrokowych zniekształceń, czy refleks świetlny, mogące występować nawet kilka godzin po opuszczeniu symulatora, mogą być przyczyną wypadków na ziemi i podczas rzeczywistego lotu. Stało się to podstawa do ograniczenia lotów realnych w dniu, kiedy pilot odbywał lot na symulatorze.

Slajd 8. Zależność wypadkowości osób szkolących się od typu symulatora