Z dniem 3 lipca 2009 roku weszły w życie znowelizowane przepisy Kodeksu pracy. Nowelizacja obejmuje przede wszystkim Rozdział III Działu Dziesiątego Kodeksu pracy i spowodowana została orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego z 19 czerwca 2008 r. (Dz.U. nr 116, poz. 740).
W orzeczeniu tym Trybunał Konstytucyjny zakwestionował zgodność z Konstytucją RP art. 237 § 1 pkt 2 i 3 Kodeksu pracy oraz rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2002 r. w sprawie wykazu chorób zawodowych.
W związku z powyższym przepisy te utraciły moc z upływem 12 miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku (3 lipca 2009 r.). Spowodowało to zmianę przepisów Kodeksu pracy w zakresie dotyczącym chorób zawodowych i wypadków przy pracy polegającą na przeniesieniu części wymagań zawartych w przepisach wykonawczych do ustawy. Przede wszystkim w Kodeksie pracy umieszczona została definicja choroby zawodowej (art.2351). Zgodnie z tym przepisem: ”Za chorobę zawodową uważa się chorobę, wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanych „narażeniem zawodowym”. Konsekwencją przyjęcia w Kodeksie pracy definicji choroby zawodowej jest zmiana ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. Nr 199, poz. 1673 ze zm.) w ten sposób, że przepisy cytowanej ustawy w zakresie definicji choroby zawodowej odsyłają do przepisów Kodeksu pracy.
Również w Kodeksie pracy uregulowane zostały zasady zgłaszania i rozpoznawania choroby zawodowej. Lekarz, lekarz dentysta, w każdym przypadku podejrzenia choroby kieruje na badania w celu wydania orzeczenia o rozpoznaniu choroby zawodowej lub o braku podstaw do jej rozpoznania. Zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej może też dokonać sam pracownik lub były pracownik, przy czym pracownik aktualnie zatrudniony zgłasza podejrzenie za pośrednictwem lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikiem. Zgłoszenie takie może być dokonane w każdym przypadku, gdy pracownik lub były pracownik podejrzewa, że występują u niego objawy mogące wskazywać na taką chorobę.
Rozpoznanie choroby zawodowej u pracownika lub byłego pracownika może nastąpić w okresie jego zatrudnienia w zarażeniu zawodowym lub po zakończeniu pracy w takim narażeniu jednakże tylko wówczas, gdy wystąpienie udokumentowanych objawów choroby nastąpiło w okresie ustalonym w wykazie chorób zawodowych.
Pracodawca jest zobowiązany do prowadzenia rejestru obejmującego przypadki stwierdzonych chorób zawodowych i podejrzeń o takie choroby. W poprzednim brzmieniu tego przepisu pracodawca zobowiązany został do prowadzenia rejestru zachorowań na choroby zawodowe. Takie brzmienie tego przepisu nie wskazywało jednoznacznie kiedy możemy mówić o zachorowaniu na chorobę zawodową. Obecne przepis jednoznacznie wskazuje, że do rejestru pracodawca ma obowiązek wpisywania tylko takich chorób zawodowych, które zostały stwierdzone trybie określonym w rozporządzeniu rady Ministrów (decyzji administracyjnej inspektora sanitarnego).
W sposób istotny zmieniła się również delegacja do wydania rozporządzeń w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków oraz sposobu ich dokumentowania, jak też w sprawie chorób zawodowych. Upoważniona do wydania rozporządzeń została Rada Ministrów (poprzednio minister ds. pracy i minister ds. zdrowia). Również Rada Ministrów zobowiązana została do wskazania w drodze rozporządzenia instytutu medycyny pracy, do którego pracodawca przesyła zawiadomienie o skutkach choroby zawodowej oraz termin, w którym ma ono być przesłane.
Zmiana przepisów ustawy Kodeks pracy jak też przede wszystkim delegacji do wydania przepisów wykonawczych spowodowała uchwalenie nowego rozporządzenia w sprawie chorób zawodowych.
Jest to rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych (Dz.U. Nr 105, poz. 869). W rozporządzeniu tym pominięte zostały wszystkie kwestie uregulowane w Kodeksie pracy. Zasadnicza różnica w wykazie chorób zawodowych polega na tym, że obecnie obowiązujący wykaz ma charakter zamknięty w odróżnieniu od poprzedniego, który miał charakter półotwarty.
W przypadku wyszczególniania chorób zawodowych w poprzednim wykazie poprzez dodanie „i inne” spowodowano sytuację, że był on półotwarty, w obecnym wymieniono wszystkie choroby, które mogą być chorobami zawodowymi bez dodawania słów „i inne’ co powoduje, że wykaz ten jest zamknięty (chociaż wydaje się to dyskusyjne w przypadku poz. 26 wykazu). Dodatkowo w niektórych przypadkach zmienił się czasokres rozpoznania choroby zawodowej (to znaczy okres w którym musi nastąpić udokumentowane wystąpienie objawów).
Rozporządzenie określa również, sposób i tryb postępowania dotyczący zgłaszania podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych oraz podmioty właściwe w sprawie rozpoznawania tych chorób. Przepisy rozporządzenia w tym zakresie nie różnią się od obowiązujących poprzednio.
Zostało uchwalone również nowe rozporządzenie w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy (Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy - Dz.U. Nr 105, poz. 870). W rozporządzeniu tym poza zmianą organu je wydającego oraz podstawy prawnej nie nastąpiły żadne zmiany.
