Zachęty materialne dla pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne
|
Stosowanie zachęt materialnych (finansowych) dla pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne stało się we wszystkich państwach członkowskich UE integralną częścią systemów zatrudnienia tych osób na otwartym rynku pracy. W poszczególnych państwach zachęty materialne są stosowane w różnym zakresie i mają na celu:
- wyrównanie dodatkowych kosztów związanych z organizacją i przystosowaniem stanowiska i miejsca pracy dla pracownika niepełnosprawnego
- kompensowanie jego mniejszej wydajności
- wpływanie na zmianę postaw pracodawców wobec zatrudniania osób niepełnosprawnych przez stosowanie odpowiednich ulg lub przyznawanie premii.
Można wyróżnić następujące rodzaje zachęt materialnych dla pracodawców:
- dotacje na wyrównanie płac pracowników; ma to miejsce w państwach, gdzie obowiązuje minimalna płaca, a pracownik nie osiąga odpowiedniej wydajności; wysokości i zakresy dopłat do minimalnego wynagrodzenia są bardzo zróżnicowane i zwykle są udzielane na określony czas, nawet do kilku lat
- zwolnienia z obowiązku płacenia minimalnego wynagrodzenia pracownikom nie osiągającym oczekiwanych wyników pracy (Holandia)
- dotacje na przystosowanie stanowiska pracy niepełnosprawnego pracownika lub zwrot kosztów poniesionych na ten cel
- dotacje na tworzenie stanowisk pracy dla tych osób
- zwrot kosztów szkolenia pracownika niepełnosprawnego
- premie za zatrudnianie większej liczby pracowników niepełnosprawnych niż wynika to z ustalonego wskaźnika
- zwolnienia z części wpłat na ubezpieczenia zdrowotne i społeczne tych pracowników (Francja, Hiszpania, Holandia)
- dotacje na pokrywanie kosztów lektora dla pracownika niewidomego lub tłumacza języka migowego dla pracownika głuchego (Francja, Niemcy). Rodzaje zachęt materialnych dla pracodawców są więc w poszczególnych państwach różne i zależą od przyjętej polityki.
Zachęty materialne dla pracodawców finansowane są z różnych Źródeł. W wielu państwach tworzy się specjalne fundusze z wpłat od pracodawców za niezrealizowanie wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Fundusze takie istnieją w Austrii, Francji, Holandii, Niemczech, Włoszech i są podobne do tworzonego w Polsce Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. W innych państwach odpowiednie środki na ten cel są zagwarantowane w budżetach centralnych lub budżetach terenowych. Np. w Holandii niektóre zachęty materialne dla pracodawców są finansowane przez instytucje ubezpieczenia społecznego.
Zachęty materialne dla pracowników niepełnosprawnych
|
Obok zachęt dla pracodawców, w niektórych państwach stosuje się także zachęty dla pracowników niepełnosprawnych, które mają na celu umożliwienie im podjęcia i wykonywania pracy. Dotacje lub zasiłki mogą być przeznaczane na następujące cele:
- zakup, użytkowanie i naprawę pomocy technicznych potrzebnych do wykonywania pracy
- pokrycie kosztów dojazdu do pracy; w niektórych państwach obejmuje to także przystosowanie samochodu do potrzeb pracownika niepełnosprawnego lub zakup samochodu przystosowanego (Austria, Belgia, Szwecja, Niemcy)
- dalsze szkolenie i podnoszenie kwalifikacji zawodowych.
Dotacje i zasiłki dla osób niepełnosprawnych pochodzą zwykle z tych samych Źródeł, co dotacje dla pracodawców. Ponadto we wszystkich państwach UE osoby niepełnosprawne mogą otrzymywać dotacje lub pożyczki (korzystnie oprocentowane) na rozpoczęcie i prowadzenie własnej działalności gospodarczej. W niektórych państwach stosowane są również zachęty do podejmowania zatrudnienia:
- dodatkowe dni urlopu wypoczynkowego: np. w Austrii, Grecji i Luksemburgu – 6 dni, w Niemczech – 5 dni w roku
- dostosowanie godzin pracy do potrzeb i możliwości pracownika niepełnosprawnego – późniejsze rozpoczynanie pracy (Belgia, Szwecja, Wielka Brytania)
- ochrona przed zwolnieniem – konieczność uzyskania przez pracodawcę zgody na zwolnienie pracownika niepełnosprawnego (Austria, Niemcy, Szwecja).
Pomimo istnienia odpowiednich systemów i znacznego wsparcia dla pracodawców, sytuacja w zatrudnieniu osób niepełnosprawnych w państwach UE jest niezadowalająca. Według danych z lat 2000 – 2001 wskaźnik osób niepełnosprawnych aktywnych zawodowo w tych państwach wynosi 42,2%, podczas gdy w populacji osób pełnosprawnych 64%. Ponad połowa pozostaje więc bierna zawodowo [5].
Oczekuje się, że bieżący rok (2003), ustanowiony przez UE Europejskim Rokiem Osób Niepełnosprawnych, przyniesie wiele pozytywnych zmian w świadomości Europejczyków, w tym również w świadomości pracodawców, a w konsekwencji więcej osób niepełnosprawnych znajdzie zatrudnienie na otwartym rynku pracy.
[1] Thornton P. Employment Policies for Disabled Persons in Eighteen Countries. Social Policy Research Unit. Univercity of York 1997
[2] Samoy E. Sheltered Employment in the European Communities. UK-Leuven 1992 (Belgia)
[3] Majewski T. Systemy zatrudnienia osób niemełnosprawnych w państwach członkowskich Unii Europejskiej. Krajowa Izba Gospodarczo-Rehabilitacyjna. Warszawa 2002
[4] Blumberger W. Market der Mśglischkeiten, Bildung und Arbeit fuer junge Menschen mit besondere Beduernisse. Univesitaet, Linz 2001
[5] Sytuacja zatrudnienia osób niepełnosprawnych w Unii Europejskiej. Komisja Europejska 2001. Tłum.: Polska Organizacja Pracodawców Osób Niepełnosprawnych
