Źródła promieniowania optycznego dzieli się na:
Najważniejszym z punktu widzenia życia na Ziemi naturalnym źródłem promieniowania optycznego jest Słońce. Promieniowanie słoneczne przy powierzchni Ziemi podczas niezachmurzonego nieba zawiera około 7% promieniowania nadfioletowego, 43% promieniowania widzialnego i 50 % promieniowania podczerwonego. Wartości te zmieniają się zależnie od szerokości geograficznej, pory dnia i roku, stanu pogody itp. Do naturalnych źródeł promieniowania optycznego należą również nieboskłon, Księżyc, planety, gwiazdy itd.
W zależności od rozpatrywanego rodzaju promieniowania optycznego wyróżnia się: elektryczne źródła:nadfioletu, promieniowania widzialnego (źródła światła) i podczerwieni.
 |
Stanowisko pracy z defektosko-
pem i promiennikiem UV typu
Q 255, o mocy 250 W |
W przypadku oceny zagrożenia promieniowaniem optycznym emitowanym przez źródła światła należy brać pod uwagę klasyfikację lamp ze względu na zagrożenie fotobiologiczne jaki e mogą one powodować, określoną w normie PN-EN 62471 Bezpieczeństwo fotobiologiczne lamp i systemów lampowych. Duża część źródeł światła przeznaczonych do użytku w oświetleniu ogólnym klasyfikować się będzie do grupy wolnej od ryzyka lub grupy o niskim ryzyku, natomiast rzadziej o umiarkowanym czy wysokim ryzyku. W przypadku, gdy źródło światła zaklasyfikowane jest do grupy o umiarkowanym lub wysokim ryzyku należy zwracać szczególną uwagę, aby było ono umieszczane:
• w przeznaczonej dla tego źródła oprawie oświetleniowej (odpowiedni klosz czy raster oprawy w znacznym stopniu ogranicza emisję promieniowania)
• w odpowiedniej odległości względem pracownika, a zwłaszcza jego oczu (te źródła mogą być stosowane w oprawach oświetlenia ogólnego , które umieszczane są w dużej odległości od pracownika, natomiast przy stosowaniu ich w oprawach oświetlenia miejscowego powinny podlegać dodatkowemu sprawdzeniu czy nie stwarzają zagrożenia dla zdrowia)
Przy spełnieniu ww. warunków można spodziewać się, że promieniowanie optyczne emitowane przez instalację oświetleniową nie stanowi o zagrożeniu dla zdrowia pracowników.
W przypadku specjalistycznych źródeł światła takich jak lampy ksenonowe, halogenowe dużej mocy, czy metalohalogenkowe, przeznaczonych do stosowania w różnych procesach technologicznych lub urządzeniach, promieniowanie widzialne, podczerwone i nadfioletowe p rzez nie emitowane może stanowić o zagrożeniu zdrowia.
Elektryczne źródła nadfioletu służą do dezynfekcji (medycyna, przemysł farmaceutyczny, spożywczy, oczyszczalnie ścieków i wody, salony kosmetyczne itd.), suszenia (lakiernie i farbiarnie m.in. w przemyśle chemicznym, poligraficznym i meblarskim), fototerapii (medycyna), fotopolimeryzacji i powielania (poligrafia, przemysł chemiczny), opalania (solaria) itd.
 |  |
| Lampa typu SOLUX TUBUS | Widok zainstalowanych promien-
ników UV oraz IR w lampie EMITA |
Do specjalistycznych elektrycznych źródeł nadfioletu zalicza się m.in:
- świetlówki UV-A (aktyniczne, superaktyniczne)
- świetlówki bakteriobójcze UV-C
- lampy Wooda (promienniki z bańką pokrytą czarnym luminoforem emitujące promieniowanie UV-A),
- lampy rtęciowe UV średnioprężne i wysokoprężne (UV-A, UV-B, UV-C),
- metalohalogenkowe promienniki UV (UV-A, UV-B, UV-C),
- lampy ksenonowe (UV-A).
 |
Przykładowy promiennik UV - wysokoprężna
lampa rtęciowa o mocy 5 kW |
Przykłady zastosowań specjalistycznych elektrycznych źródeł nadfioletu przedstawiono w tabeli 2.
Tabela 2
Przemysłowe i komercyjne ZASTOSOWANIE ELEKTRYCZNYCH
źródeł nadfioletu |
Gałąź przemysłu / usługi / proces / urządzenie |
Zastosowanie |
Rodzaj lampy |
Zakres UV |
Poligrafia |
polimeryzacja tuszu |
rtęciowa wysokoprężna
metalohalogenkowa |
UVA, UVB, UVC
UVA |
grawerunek |
wysokoprężna ksenonowa |
UVA |
Powielanie dokumentów (system diazo) |
naświetlanie |
świetlówka
rtęciowa wysokoprężna
metalohalogenkowa |
UVA
UVA
UVA |
Malarnie |
polimeryzacja farb |
rtęciowa wysokoprężna |
UVA, UVB, UVC |
Półprzewodniki |
naświetlanie |
rtęciowa wysokoprężna |
UVA |
Obwody drukowane |
naświetlanie |
rtęciowa wysokoprężna
świetlówka |
UVA
UVA |
Reaktory fotochemiczne |
reakcje fotochemiczne |
rtęciowa wysokoprężna |
UVA |
Kosmetyka (solaria) |
opalanie |
świetlówka |
UVA |
Pułapki na owady |
higiena żywności |
świetlówka |
UVA |
Medycyna - fototerapia |
choroby skóry |
świetlówka |
UVA, UVB |
łuszczyca |
rtęciowa wysokoprężna |
UVA, UVB |
bielactwo |
metalohalogenkowa |
UVA, UVB |
Dezynfekcja |
Wody (np. baseny, oczyszczalnie ścieków), powierzchni (np. narzędzia medyczne) i powietrza (np. sale operacyjne) |
rtęciowa niskoprężna
rtęciowa wysokoprężna
metalohalogenkowa |
UVC
UVC
UVB, UVC |
źródło: Working group report: Ultraviolet radiation &Health. Current knowledge of exposure and health risks. Affsse, InVS, Afssaps, May 2005 |
Elektryczne źródła podczerwieni stosowane są m.in. w procesach suszenia (np. w lakierniach i farbiarniach), podgrzewania (w przemyśle spożywczym, gastronomii, w hodowli zwierząt) oraz do fototerapii w medycznych urządzeniach terapeutycznych.
Do specjalistyczny elektrycznych źródeł podczerwieni zalicza się m.in:
- promienniki podczerwieni (żarówki o specjalnym wykonaniu),
- promienniki kwarcowe,
- lampy ksenonowe.
Największe wartości emisji promieniowania podczerwonego tych źródeł występują w przedziale długości fal z zakresu IR-A i IR-B.
Promieniowanie nadfioletowe
Głównymi procesami (źródłami) technologicznymi, podczas których promieniowanie nadfioletowe stanowi produkt uboczny tego procesu to:
 |
Fot. 3. Widok stanowiska cięcia
na automacie gazowym |
- spawanie łukowe (elektryczne)
- spawanie gazowe,
- cięcie łukiem plazmowym,
- cięcie tlenowe,
- natryskiwanie cieplne
- elektrodrążenie,
Promieniowanie widzialne
Głównymi procesami (źródłami) technologicznymi, podczas których promieniowanie widzialne stanowi produkt uboczny tego procesu są:
- spawanie łukowe (elektryczne)
- spawanie gazowe
- piece łukowe, wanny szklarskie
- wytop: stali, żeliwa, metali nieżelaznych, szkła.
Promieniowanie podczerwone
Głównymi procesami (źródłami) technologicznymi, podczas których promieniowanie podczerwone stanowi produkt uboczny tego procesu są:
- spawanie łukowe (elektryczne)
- zgrzewanie
- piece hutnicze, paleniska, piece hartownicze, ceramiczne, szklarskie, laboratoryjne, itd
- wszelkiego rodzaju procesy hutnicze (wytop stali, żeliwa, metali nieżelaznych, szkła).
Spust roztopionego żeliwa do kadzi jako przykład technologicznego źródła promieniowania podczerwonego i widzialnego
