ARSEN      As      0199

1. IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI

Nazwa i synonimy:
polskie: arsen
angielskie: arsenic
niemieckie: Arsen
francuskie: arsenic
rosyjskie: мышьяк

Nazwa wg IUPAC: arsenic
 Wzór chemiczny: As

2. SKŁAD I INFORMACJA O SKŁADNIKACH

Arsen  – substancja podstawowa

3. IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ

Substancja toksyczna. Działa toksycznie przez drogi oddechowe i po połknięciu.

4. PIERWSZA POMOC

ZATRUCIE INHALACYJNE

Przytomny

Pierwsza pomoc przedlekarska

Pomoc lekarska

SKAŻENIE SKÓRY

Pierwsza pomoc przedlekarska

Pomoc lekarska

SKAŻENIE OCZU

Pierwsza pomoc przedlekarska

Pomoc lekarska

ZATRUCIE DROGĄ POKARMOWĄ

Przytomny

Pierwsza pomoc przedlekarska

Pomoc lekarska

5. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU POŻARU

Klasa temperaturowa: brak danych
Grupa wybuchowości: brak danych

Kod HAZCHEM: 2Z

Szczególne zagrożenia
Toksyczne ciało stałe. Zagrożenie pożarowe stwarzają pary arsenu powstające w  wyniku jego sublimacji podczas ogrzewania. Spalanie par w atmosferze tlenu  może przebiegać wybuchowo. Podczas ogrzewania do temperatury ok. 200°C arsen  utlenia się do silnie trującego trójtlenku arsenu; w temperaturze 250-300°C  reakcji towarzyszy fluorescencja.

Zalecenia ogólne
Zawiadomić otoczenie o awarii.
Usunąć z obszaru zagrożenia wszystkie osoby niebiorące udziału w likwidowaniuawarii.
Wezwać Państwową Straż Pożarną i Policję Państwową.

Pożar
Środki gaśnicze: dwutlenek węgla, proszki gaśnicze.
Mały pożar: gasić gaśnicą śniegową lub proszkową.
Duży pożar: palący się arsen gasić pianą.
Nie dopuścić do przedostania się ścieków po gaszeniu pożaru do kanalizacji iwód.

Specjalne wyposażenie ochronne
Nałożyć odzież ochronną i aparat izolujący drogi oddechowe.
Uwaga: produkty spalania są silnie toksyczne.

6. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU NIEZAMIERZONEGO UWOLNIENIA DO ŚRODOWISKA

Zalecenia ogólne
Jak podano w punkcie 5.

Wyciek
Usunąć źródła zapłonu (ugasić otwarty ogień, ogłosić zakaz palenia);unikać bezpośredniego kontaktu z uwalniającą się substancją; nie dopuścić doprzedostania się produktu do kanalizacji i wód; zabezpieczyć kratki i studzienkiściekowe; jeśli to możliwe, zlikwidować nieszczelność (uszczelnić, uszkodzoneopakowanie umieścić w szczelnym opakowaniu ochronnym); rozsypaną substancję zebraćdo zamykanego pojemnika; zanieczyszczoną powierzchnię spłukać wodą;.

7. POSTĘPOWANIE Z SUBSTANCJĄ I JEJ MAGAZYNOWANIE

Wymagania dotyczące wentylacji
Niezbędna wentylacja miejscowa wywiewna z obudową rejonu emisji par do środowiska  powietrznego oraz wentylacja ogólna pomieszczenia. Otwory zasysające wentylacji  miejscowej przy płaszczyźnie roboczej lub poniżej. Wywiewniki wentylacji ogólnej  w górnej części pomieszczenia oraz przy podłodze.

Postępowanie z substancją: podczas stosowania nie jeść, nie  pić, unikać kontaktu z substancją, unikać wdychania pyłu, przestrzegać zasad  higieny osobistej, stosować odzież i sprzęt ochronny (jak podano w punkcie  8), pracować w dobrze wentylowanych pomieszczeniach; unikać wyładowań elektrostatycznych,  unikać działania na substancję otwartego ognia i wysokiej temperatury.

Magazynowanie: przechowywać w oryginalnych właściwie oznakowanych,  szczelnie zamkniętych opakowaniach, w chłodnym, suchym, dobrze wentylowanym  pomieszczeniu magazynowym, wyposażonym w instalację elektryczną i wentylacyjną.

8. KONTROLA NARAŻENIA I ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ

Najwyższe dopuszczalne stężenia

Oznaczanie w powietrzu na stanowiskach pracy
PN-75/Z-04011 ark. 02 Ochrona czystości powietrza. Badania zawartości arsenu  i jego związków. Oznaczanie arsenu i jego związków na stanowiskach pracy metodą  kolorymetryczną z AgDDTK.

Dopuszczalne stężenie w materiale biologicznym
 DSB – 35 µg/l w przeliczeniu na średnią gęstość moczu wynoszącą 1,024
 Wartość prawidłowa < 10 µg/l
 Substancja oznaczana – arsen
 Materiał biologiczny – mocz
 Uwagi: próbka moczu pobierana po zakończeniu zmiany, przy końcu tygodniowego  okresu narażenia.

Wymagania dotyczące środków ochrony indywidualnej
Gdy stężenie substancji jest ustalone i znane, doboru środków ochrony indywidualnej  należy dokonywać z uwzględnieniem stężenia substancji występującego na danym  stanowisku pracy, czasu narażenia, czynności wykonywanych przez pracownika  oraz zaleceń podanych przez producenta środka ochrony indywidualnej.
Stosować odzież wykonaną z materiałów powlekanych lub pyłoochronną; rękawiceochronne tkaninowe lub powlekane (np. z vitonu, kauczuku poliakrylonitrylowegolub polichlorku winylu); obuwie ochronne skórzane lub całotworzywowe; gogle chroniąceprzed drobnymi pyłami (w przypadku skompletowania z półmaską); sprzęt ochronyukładu oddechowego w postaci półmaski filtrującej klasy P3, półmaski skompletowanejz filtrem P3 lub maski skompletowanej z filtrem P3.
W razie niedoboru tlenu (stężenie poniżej 17% obj.) stosować autonomiczny lubstacjonarny sprzęt izolujący.
W strefie zagrożonej wybuchem stosować odzież, rękawice i obuwie w wersji antyelektrostatycznej.
W sytuacji awaryjnej lub gdy stężenie substancji na stanowisku pracy nie jestznane, stosować środki ochrony indywidualnej izolujące organizm (kombinezon gazoszczelnyskompletowany z izolującym sprzętem ochrony układu oddechowego).

9. WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE

Właściwości podstawowe

Właściwości dodatkowe

10. STABILNOŚĆ I REAKTYWNOŚĆ

Stabilność: w normalnych warunkach stosowania i magazynowania  substancja stabilna.

Warunki, jakich należy unikać: źródła zapłonu, wysoka temperatura,  wyładowania elektrostatyczne.

Materiały, jakich należy unikać: silne utleniacze (chlorany,  nadchlorany, bromiany, jodany, azotany, nadtlenki, chlorowce, interhalogeny,  trójtlenek chromu, chlorek nitrozylu, nadmanganian potasu).

Niebezpieczne produkty spalania/rozkładu: w środowisku pożaru  wydzielają się tlenki arsenu.

11. INFORMACJE TOKSYKOLOGICZNE

Klasa toksyczności
Substancja toksyczna wg wykazu substancji niebezpiecznych.
Substancja nieumieszczona w wykazie substancji i preparatów o działaniu rakotwórczymlub mutagennym.
Substancja rakotwórcza wg IARC (grupa 1).

Stężenia oraz dawki śmiertelne i toksyczne
Próg wyczuwalności zapachu – brak danych
LD₅₀ (szczur, doustnie) – 763 mg/kg
LC₅₀ (szczur, inhalacja) – brak danych
LD₅₀ (królik, szczur, skóra) – brak danych
TDL₀ (człowiek, doustnie) – 7857 mg/kg

Działanie toksyczne i inne szkodliwe działanie biologiczne na ustrój człowieka: substancja drażniąca, toksyczna dla wątroby, układu krążenia,obwodowego układu nerwowego.

Drogi wchłaniania: arsen elementarny w postaci pyłów i par  – drogi oddechowe.

Objawy zatrucia ostrego*: w postaci pyłów lub par może wywołać kaszel, uczucie  duszności. Skażenie oczu pyłem może wywołać ból i zaczerwienienie spojówek.  Połknięcie** stałej substancji prawdopodobnie może wywołać wymioty.

* Nie opisywano ostrych zatruć pyłem arsenu elementarnego w środowisku pracy.
 ** Arsen elementarny nie rozpuszcza się w kwasie solnym żołądka, nie ma danych  o wchłanianiu z przewodu pokarmowego.
 
   Objawy zatrucia przewlekłego: długotrwałe narażenie na pył    arsenu (zazwyczaj jednoczesne z narażeniem na nierozpuszczalne siarczki metali    zawarte w rudach metali) powoduje: w układzie oddechowym przewlekłe zanikowe    zmiany w błonach śluzowych z perforacją przegrody nosowej; w skórze: nadmierne    rogowacenie, przebarwienia, kontaktowe zapalenie skóry, charakterystyczne    białe poprzeczne linie (Meesa) w paznokciach; cechy uszkodzenia wątroby;    zmiany w naczyniach obwodowych (włosowatych) z zasinieniem palców rąk i stóp;    zmiany w mięśniu sercowym; zmiany we krwi.
   Późnym następstwem długotrwałego narażenia są nowotwory: skóry, układu oddechowego,  wątroby, białaczka.

12. INFORMACJE EKOLOGICZNE

Dopuszczalne/alarmowe poziomy substancji w powietrzu:

Wartości graniczne wskaźników jakości wody w klasach wód powierzchniowych:
 arsen
I klasa czystości – 0,01 mg As/l pH = 6,5 ÷ 8,5
II klasa czystości – 0,01 mg As/l pH = 6,0 ÷ 8,5
II klasa czystości – 0,05 mg As/l pH = 6,0 ÷ 9,0
IV klasa czystości – 0,100 mg As/l pH = 5,5 ÷ 9,0
V klasa czystości > 0,100 mg As/l pH < 5,5 lub > 9,0

Najwyższe dopuszczalne wartości wskaźników zanieczyszczeń dla oczyszczonych  ścieków przemysłowych:
 

*Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 8 lipca 2004 r. w sprawie warunków,  jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w  sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (DzU 2004,  nr 168, poz. 1763).
 **W czasie rozruchu nowo wybudowanych lub zmodernizowanych oczyszczalni stosujących  biologiczne metody oczyszczania ścieków najwyższe dopuszczalne wartości wskaźników  zanieczyszczeń podwyższa się w stosunku do wartości podanych w załączniku maksymalnie  do 30%.
 W przypadku awarii w tych oczyszczalniach urządzeń istotnych dla realizacji  pozwolenia wodnoprawnego najwyższe dopuszczalne wartości wskaźników zanieczyszczeń  podwyższa się w stosunku do wartości podanych w załączniku maksymalnie do 50%,  przez czas nie dłuższy niż 48 godzin.
 Najwyższe dopuszczalne wartości wskaźników zanieczyszczeń podwyższa się w stosunku  do wartości podanych w załączniku maksymalnie do 30% także w przypadku awarii  urządzeń istotnych dla realizacji pozwolenia wodnoprawnego w oczyszczalniach  stosujących inne niż biologiczne metody oczyszczania ścieków przemysłowych.

Dopuszczalne masy niektórych substancji szczególnie szkodliwych, które  mogą być odprowadzane w oczyszczonych ściekach przemysłowych: nieustalone

Stężenia toksyczne dla wodnych organizmów zwierzęcych i roślinnych:

Dane do klasyfikacji
Toksyczność ostra (LC₅₀ /96 h) dla ryb – brak danych
Toksyczność ostra (EC₅₀ /48 h) dla skorupiaków – brak danych
Hamowanie wzrostu glonów (IC₅₀ /72 h) – brak danych
Hamowanie wzrostu kolonii bakterii – brak danych

Inne dane
Stężenie śmiertelne dla ryb Lepomis cyanellus – 1000 mg/l (LC₅₀ /48 h)

13. POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI

Klasyfikacja odpadu: odpowiednia do miejsca wytworzenia na  podstawie kryteriów zawartych w obowiązujących przepisach.

Postępowanie z odpadem
Nie usuwać do kanalizacji. Nie składować na wysypiskach komunalnych. Rozważyć  możliwość wykorzystania. Odzysk lub unieszkodliwienie odpadowego produktu przeprowadzać  zgodnie z obowiązującymi przepisami.
Zalecany sposób unieszkodliwiania odpadu: przekształcenie termiczne/przekształceniebiologiczne/przekształcenie fizyczno-chemiczne/składowanie.

Postępowanie z opróżnionymi opakowaniami
Opakowania jednorazowego użytku przekazać do upoważnionego odbiorcy odpadów.  Odzysk (recykling) lub unieszkodliwianie przeprowadzać zgodnie z obowiązującymi  przepisami.

14. INFORMACJE O TRANSPORCIE

Uwaga: arsen sproszkowany może być przewożony po przeprowadzeniu odpowiednich  badań kryterialnych potwierdzających jego klasyfikację lub zwalniających ze  stosowania przepisów dotyczących materiałów niebezpiecznych.

Substancja podlega przepisom dotyczącym przewozu towarów niebezpiecznych.

Numer rozpoznawczy materiału UN(ONZ):	1558 lub 1562
Prawidłowa nazwa przewozowa:	ARSEN; ARSEN, PYŁ
Klasa:	6.1
Kod klasyfikacyjny:	T5
Grupa pakowania:	II
Instrukcje pakowania:	P002, IBC008
Numer rozpoznawczy zagrożenia:	60
Oznakowanie sztuk przesyłki:	“UN 1558” lub “UN1562”, w obu przypadkach
Oznakowanie środków transportu: pojazdy samochodowe: wagony: cysterny:lub

15. INFORMACJE DOTYCZĄCE PRZEPISÓW PRAWNYCH

Oznakowanie opakowania

Identyfikacja: arsen

Numer WE (EINECS): 231-148-6                         Oznakowanie WE

Znaki ostrzegawcze:

Produkt  toksyczny(T)

Zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia (R):
 R23/25 – Działa toksycznie przez drogi oddechowe i po połknięciu.

Zwroty określające warunki bezpiecznego stosowania (S):
 S1/2 – Przechowywać pod zamknięciem i chronić przed dziećmi.
 S20/21 – Nie jeść i nie pić oraz nie palić tytoniu podczas stosowania produktu.
 S28 – Zanieczyszczoną skórę natychmiast przemyć dużą ilością ciepłej wody.
 S45 – W przypadku awarii lub jeżeli źle się poczujesz, niezwłocznie zasięgnij  porady lekarza – jeżeli to możliwe, pokaż etykietę.

16. INNE INFORMACJE

Wykaz zwrotów R wskazujących rodzaj zagrożenia:
 R23/25 – Działa toksycznie przez drogi oddechowe i po połknięciu.