MIĘDZYNARODOWA KARTA CHARAKTERYSTYKI ZAGROŻEŃ ZAWODOWYCH STRZAŁOWY

Przedwczesny wybuch może spowodować obsunięcie ścian, dachów na pracownika, a odłamki skały lub inne wysadzane przedmioty mogą być przyczyną urazów. Przenoszenie nietypowych niewypałów może spowodować urazy na skutek wybuchu. Gazy postrzałowe uwalniane w czasie eksplozji są szkodliwe dla zdrowia i mogą stać się przyczyną ostrego zatrucia. Chodzenie po śliskiej i nierównej nawierzchni, wspinanie się po skałach może być przyczyną urazów na skutek potknięcia, poślizgnięcia lub upadku .

Czynniki mogące powodować wypadki	Eksplozja materiałów wybuchowych podczas ich przenoszenia lub transportu oraz przedwczesny wybuch spowodowany zjawiskiem elektrostatycznym, błądzącym prądem lub uszkodzeniem – możliwość ciężkich urazów
	Wyboista, śliska nawierzchnia, górzysty teren, wykopy, wchodzenie i schodzenie po drabinie – możliwość urazów w wyniku upadku
	Gruz, pociski lub inne unoszące się elementy podczas eksplozji – możliwość urazów w wyniku uderzenia
	Fala uderzeniowa jako efekt eksplozji – możliwość urazów
	Osunięte ściany i dachy w wyniku wtórnej eksplozji (np. z powodu obecności metanu w kopalni węgla) przedwczesny wybuch – możliwość urazów
	Operacje związane z wierceniem – możliwość urazów mechanicznych
	Ostre krawędzie skał i innych przedmiotów – możliwość urazów w wyniku ukłucia, przecięcia, przekłucia
	Eksplozja ładunku w pobliżu strzałowego, będąca wynikiem błędu człowieka – możliwość urazu akustycznego (mechanicznego uszkodzenia narządu słuchu) [patrz: uwaga 3]
Czynniki fizyczne	Promieniowanie ultrafioletowe (słoneczne) podczas pracy w terenie – możliwość poparzeń skóry
	Wibracje miejscowe związane z wierceniem – możliwość zespołu wibracyjnego
	Nadmierny hałas spowodowany użyciem mechanicznych narzędzi, głównie wiertarek – możliwość uszkodzenia słuchu
	Zmienne warunki atmosferyczne (niskie i wysokie temperatury, deszcz, wiatr i wilgoć) podczas pracy w terenie i w kopalniach – możliwość chorób układu oddechowego i kostno-stawowego
	Promieniowanie w kopalniach uranu i fosfatydów, radon w kopalniach węgla kamiennego – możliwość chorób układu krwiotwórczego i skóry [patrz: uwaga 5]
Czynniki chemiczne i pyły	Nitrogliceryna, trinitrotoluen i inne materiały i ich pary – możliwość podrażnienia i chorób skóry
	Duże stężenie respirabilnego pyłu powstającego tuż po eksplozji lub podczas rozbiórki budynku – możliwość chorób układu oddechowego [patrz: uwagi 1, 5]
	Gazy uwalniane podczas eksplozji – możliwość ostrego lub przewlekłego zatrucia [patrz: uwaga 2]
	Niskie stężenie tlenu w powietrzu głównie w kopalni tuż po eksplozji – możliwość uduszenia
	Gazy strzałowe – możliwość podrażnienia spojówek i śluzówki układu oddechowego
	Pył powstały podczas wiercenia – możliwość podrażnienia i chorób układu oddechowego
Czynniki biologiczne	Odchody nietoperzy żyjących w starych kopalniach, kleszcze obecne w czasie pracy w terenie, głównie w jaskiniach – możliwość zakażenia chorobami przenoszonymi przez w/w zwierzęta
Czynniki ergonomiczne, psychospołeczne i związane z organizacją pracy	Podnoszenie i przenoszenie ciężkich ładunków zwłaszcza po nierównych powierzchniach – możliwość dolegliwości bólowych wynikających z przeciążenia układu mięśniowo-szkieletowego
	Obawy związane z pracą związaną z materiałami wybuchowymi – możliwość stresu psychicznego

	Należy odpowiednio przeszkolić pracownika. Pracownik powinien mieć duże doświadczenie w wykonywanej pracy.
	Nie należy palić tytoniu podczas pracy z materiałem wybuchowym.
	Należy przestrzegać zasad bezpieczeństwa dotyczących przechowywania, transportu i przenoszenia materiałów wybuchowych.
	Należy stosować właściwe środki ochrony indywidualnej (ochronniki słuchu, rękawice antywibracyjne, środki ochrony układu oddechowego) w przypadku narażenia na gazy, pary, pył, azbest itp.
	Należy przygotować odpowiednie schronienie, w którym można się schować przed eksplozją.
	Należy stosować odzież ochronną podczas pracy w niekorzystnych warunkach atmosferycznych.
	Należy upewnić się, czy nie ma błądzących prądów, pola elektrostatycznego lub silnego źródła promieniowania elektromagnetycznego niskiej częstotliwości, co mogłoby spowodować przedwczesną eksplozję.
	Należy upewnić się, czy nie ma niewypałów przed ponownym podjęciem pracy.

Synonimy	Górnik strzałowy, detonator.
Definicja i/lub opis zawodu	Strzałowy określa siłę i rodzaj wymaganego ładunku wybuchowego. Ładuje i detonuje go na powierzchni lub w kopalni podziemnej, kanale, kamieniołomie w celu rozkruszenia i oddzielenia kamienia lub minerałów od jednolitej bryły. Dokonuje oględzin otworów w celu ustalenia wielkości, typu i lokalizacji potrzebnego ładunku wybuchowego. Zaznacza miejsce i liczbę wierconych otworów oraz wydaje instrukcje dotyczące głębokości i umiejscowienia otworów wiertniczych. Wkłada, umacnia i uszczelnia ładunki takie jak dynamit, azotan amonowy, proch w otworach strzałowych oraz ubija ładunek przy pomocy specjalnego ubijaka. Instaluje i łączy spłonki i zapalniki wewnątrz otworów w celu uzyskania efektywnej eksplozji. Łączy przewody zapalników oraz uszczelnia otwory strzałowe przybitką z gliny, kruszywem, piaskiem lub innym materiałem. Materiał ubija się w celu jego zabezpieczenia i uzyskania właściwej siły wybuchu. Kontroluje przestrzeń rażenia materiału wybuchowego zgodnie z obowiązującymi przepisami i sygnalizuje pracownikom konieczność opuszczenia zagrożonego terenu. Przyłącza linie strzałowe do zapalarki i odstrzeliwuje serie lub pojedyncze ładunki. Magazynuje materiały wybuchowe. Transportuje materiały wybuchowe na teren odstrzału używając lekkich platform lub wózków. Wymagana jest licencja dotycząca stosowania materiałów wybuchowych.
Zawody pokrewne	Górnik kopalni odkrywkowej, górnik kopalni podziemnej, technik górnik, inżynier górnik, technik geofizyk, technik budownictwa, operator maszyn górniczych.
Wykonywane czynności	Kontrolowanie, lokalizowanie, ładowanie, łączenie, magazynowanie, odpalanie, oglądanie, składowanie, sprawdzanie, sygnalizowanie, transportowanie, ubijanie, ustalanie, uszczelnianie, uzbrajanie, wiercenie otworów, zabezpieczanie.
Podstawowy stosowany sprzęt	Ręczne narzędzia, zabezpieczacze przed iskrzeniem, galwanometry, generatory, kondensatory w obwodzie prądu stałego i zmiennego, multimetry, testery obwodu, detonatory, wiertarki, drabiny, lampy, drągi do umieszczania ładunków wybuchowych, liny, haki, lusterka, nieelektryczny sprzęt opóźniający, środki ochrony indywidualnej, noże, przebijaki, taśmy miernicze, koparka do przewodów.
Miejsca/obszary, gdzie zawód występuje powszechnie	Kopalnie podziemne i odkrywkowe, budowy i konstrukcje naziemne (zapory wodne, budowa dróg, rurociągów itp.), inżynieryjne prace podwodne, kamieniołomy, rozbiórka domów.

Uwagi	Wdychany pył powstający podczas eksplozji może zawierać znaczne ilości gazów postrzałowych. Gazy postrzałowe mają zróżnicowany skład, uzależniony od typu używanego materiału wybuchowego oraz typu skał, ale najbardziej szkodliwym czynnikiem zazwyczaj jest tlenek węgla i tlenki azotu. Statystyka wypadków wykazuje, że częstą przyczyną urazów u górników strzałowych jest niezastosowanie się do wymogu przebywania w odpowiednim schronieniu podczas eksplozji. W niektórych kopalniach np. rudy siarki, eksplozja może być spowodowana egzotermiczną reakcją wody i tlenu z powietrza lub niektórych związków znajdujących się w materiale wybuchowym. Według niektórych doniesień strzałowi są zagrożeni większym ryzykiem wystąpienia chorób nowotworowych takich jak szpiczak mnogi i raka jamy nosowej.
Piśmiennictwo	Rozporządzenie MPiPS z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (t.j. Dz. U z 2003 r., Nr 169, poz. 1650 z póź.zm); Rozporządzenie MZiOS z 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy. (Dz. U. Nr 69, poz.332 z póź.zm); ROZPORZĄDZENIE MPiPS z dnia 27 kwietnia 2010 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz. U. Nr.82, poz. 537); ROZPORZĄDZENIE MG z dnia 28 czerwca 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego w zakładach górniczych wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi (Dz. U. Nr 109, poz. 961 z późn.zm); ROZPORZĄDZENIE MG z dnia 28 czerwca 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego w podziemnych zakładach górniczych (Dz. U. Nr 139, poz. 1169 z późn.zm.); ROZPORZĄDZENIE MG z dnia 28 czerwca 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego w odkrywkowych zakładach górniczych wydobywających kopaliny pospolite (Dz. U. 109, poz. 962 z późn.zm); ROZPORZĄDZENIE MG z dnia 17 czerwca 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego w odkrywkowych zakładach górniczych wydobywających kopaliny podstawowe (Dz. U. Nr 96, poz. 858); ROZPORZĄDZENIE MI z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz. U. Nr 47, poz. 401); ROZPORZĄDZENIE MINISTRÓW KOMUNIKACJI ORAZ ADMINISTRACJI, GOSPODARKI TERENOWEJ I OCHRONY ŚRODOWISKA z dnia 10 lutego 1977 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu robót drogowych i mostowych (Dz. U. Nr 7, poz. 30) Informator - „Środki ochrony indywidualnej”. INFOCHRON. Warszawa. CIOP 2000.