MIĘDZYNARODOWA KARTA CHARAKTERYSTYKI ZAGROŻEŃ ZAWODOWYCH HODOWCA ZWIERZĄT

Hodowcy zwierząt mogą ulec wypadkom spowodowanym przez zwierzęta (kopnięcie, ugryzienie, zadrapanie, przygniecenie, podeptanie, pobodzenie), które czasem mogą być groźne dla życia i zdrowia. Hodowcy zwierząt mogą zarazić się wieloma odzwierzęcymi chorobami zakaźnymi. Praca hodowcy zwierząt jest fizycznie ciężka. Wymaga przenoszenia ciężarów, czasem wykonywana jest w wymuszonej pozycji ciała. Może to powodować urazy oraz dolegliwości bólowe pleców, ramion, rąk i kręgosłupa.

Czynniki mogące powodować wypadki	Hodowlane, domowe lub dzikie zwierzęta a także zwierzęta laboratoryjne - możliwość ugryzienia, kopnięcia, ubodzenia, zadrapania, ukąszenia, przygniecenia, podeptania
	Śliskie, nierówne nawierzchnie - możliwość urazów w wyniku poślizgnięcia i upadku
	Prąd elektryczny - możliwość porażenia w przypadku wadliwie działającego sprzętu elektrycznego
	Ostre przedmioty, stłuczone szkło lub strzykawkami - możliwość urazów w wyniku ukłucia, przecięcia, przekłucia
	Gorące przedmioty metalowe - możliwość poparzenia np. podczas znakowania zwierząt gospodarskich
	Materiały łatwopalne - możliwość poparzeń i zaczadzenia w razie pożaru
	Mieszanki pyłu z karmy dla zwierząt z powietrzem - możliwość urazów w wyniku wybuchu
Czynniki fizyczne	Promieniowanie jonizujące emitowane przez weterynaryjny sprzęt rentgenowski oraz przez zwierzęta laboratoryjne poddawane badaniu lub leczeniu radioizotopami i ich wydaliny - możliwość uszkodzenia oczu, poparzenia skóry oraz rozwoju chorób nowotworowych
	Promieniowanie ultrafioletowe stosowane do sterylizacji i innych celów w laboratoriach i pomieszczeniach dla zwierząt - możliwość uszkodzenia skóry i oczu (rumień, poparzenia, uszkodzenia rogówki, zaćma fotochemiczna)
	Nadmierny hałas pochodzący od stosowanych maszyn i wibracje miejscowe podczas kucia i innych związanych z tym czynności (w stajni) - możliwość uszkodzenia słuchu i zespołu wibracyjnego
	Zmienne warunki atmosferyczne podczas pracy na zewnątrz - możliwość (w zależności od pory roku) udaru cieplnego, odmrożeń, ostrych i przewlekłych chorób układu oddechowego
	Specyficzne warunki panujące w pomieszczeniach dla zwierząt, takie jak duża wilgotność, wiatr, betonowe podłogi itd. - możliwość chorób reumatycznych
	Mikroklimat, podczas pracy w wiwariach, przy pracy w basenach, akwariach – utrudnione warunki pracy, problemy skórne
Czynniki chemiczne i pyły	Środki ochrony roślin (np. środki owadobójcze, bakteriobójcze, chwastobójcze), środki do zwalczania gryzoni, rozpuszczalniki, mocne kwasy i zasady, detergenty - możliwość zatrucia i chorób skórnych
	Formaldehyd - stosowany do odkażania  budynków inwentarskich, przy pracy w lecznicach weterynaryjnych,  możliwość podrażnienia błon śluzowych i skóry, astmy a także raka jamy nosowo - gardłowej
	Aflatoksyny w paszy dla zwierząt - występujące w spleśniałej paszy, głownie zbożach – przyczyniają się do rozwoju chorób nowotworowych
	Pył metali i pary rozpuszczalników podczas kucia, podkuwania i wykonywania innych czynności związanych z pielęgnacją kopyt - możliwość chorób układu oddechowego i zatruć
	Czynniki cytotoksyczne, kancerogenne, mutagenne i teratogenne (zwłaszcza u hodowców zwierząt laboratoryjnych) - możliwość chorób układowych (w tym nowotworowych), zaburzeń żołądkowo-jelitowych
	Lateks, z którego wykonane są rękawice stosowane przy pracy ze zwierzętami - możliwość zapalenia skóry i astmy w przypadku uczulenia
	Pyły, w tym pochodzenia roślinnego i zwierzęcego, pyły zawierające krzemionkę, pyły leków - możliwość chorób układu oddechowego w tym chorób o podłożu immunologicznym (katar sienny, astma, tzw. „płuco farmera”)
	Gazy pochodzące z odchodów zwierząt, głównie metan, amoniak, tlenki siarki i azotu – możliwość wywołania zatruć i chorób alergicznych układu oddechowego
Czynniki biologiczne	Chore lub będące nosicielami mikroorganizmów chorobotwórczych zwierzęta - możliwość chorób zakaźnych, w przypadku zwierząt egzotycznych istnieje utrudniona możliwość zdiagnozowania czynnika i choroby.
	Pył z karmy dla zwierząt zawierający różne mikroorganizmy i ich zarodniki, sierść zwierząt, pozostałości odchodów (np. ptasich) - możliwość uczulenia prowadzącego do astmy zawodowej, alergicznego zapalenia pęcherzyków płucnych, zapalenia oskrzeli, zapalenia płuc, zapalenia śluzówek, wysypek skórnych
	Różne czynniki etiologiczne, w tym endotoksyny - możliwość chorób płuc, w tym zespołu toksyczności pyłu organicznego, astmy niealergicznej, zapalenia oskrzeli
	Wirusy chorobotwórcze pochodzące od hodowanych zwierząt - możliwość zwiększonego ryzyka przewlekłej białaczki limfatycznej i chłoniaka typu non-Hodgkin u hodowców
	Pył i endotoksyny – możliwość chorób dróg oddechowych u pracowników karmiących zwierzęta i pracowników ferm zwierząt futerkowych
	Zakażone szczury laboratoryjne - możliwość gorączki krwotocznej z objawami uszkodzenia nerek
	Pył, kurz - możliwość zarażenia owsicą w przypadku opieki nad zwierzętami, z którymi mają kontakt dzieci (zoo)
	Kontakt z materiałami biologicznymi, strzykawkami, opatrunkami – możliwość zakażeń
Czynniki ergonomiczne, psychospołeczne i związane z organizacją pracy	Nadmierny wysiłek fizyczny i wymuszona pozycja ciała podczas pracy - możliwość dolegliwości bólowych zwłaszcza pleców i kolan wynikających z przeciążenia układu mięśniowo szkieletowego,urazów kręgosłupa
	Stres związany z odpowiedzialnością za zwierze, zwłaszcza w momencie wykrycia chorób zakaźnych
	Specyficzne środowisko pracy (brud, nieprzyjemne zapachy itd.) oraz głównie fizyczny charakter pracy - możliwość stresu psychicznego
	Ataki ze strony złodziei bydła i innych cennych zwierząt jak również grup ekstremistów walczących o prawa zwierząt - możliwość urazów
	Ułatwiony dostęp do leków - możliwość uzależnienia

	Należy stosować odzież ochronną (obuwie, fartuch, czapka) i środki ochrony oczu chroniące przed promieniowaniem UV, kurzem, pyłem. Należy stosować środki ochrony indywidualnej w postaci fartuchów, butów roboczych, rękawic lateksowych, masek chroniących układ oddechowy oraz okulary ochronne. odzież robocza „brudna” powinna być zmieniana przed wyjściem z hodowli, na „czystą” w celu zmniejszenia ryzyka rozprzestrzeniania zakażenia oraz ograniczenia wnoszenia zarazków do hodowli.
	Należy stosować ochronniki słuchu podczas prac wykonywanych przy nadmiernym hałasie.
	Należy stosować rękawice chroniące przed czynnikami chemicznymi, i biologicznymi, zwłaszcza podczas kontaktu z chorym zwierzęciem w celu ograniczenia rozprzestrzeniania się zakażenia.
	W przypadku uczulenia na lateks należy stosować rękawice wykonane z innych materiałów, a także unikać kontaktu z innymi produktami zawierającymi lateks.
	Należy unikać kontaktu z chorymi zwierzętami. W razie potrzeby należy skonsultować się z weterynarzem i zastosować środki chroniące przed zagrożeniami biologicznymi. W przypadku zdiagnozowania choroby zakaźnej należy zamknąć obszar hodowli, uniemożliwić wydostanie się czynnika na zewnątrz hodowli. wszelkie podejrzenia wystąpienia choroby zakaźnej należy zgłosić odpowiednim władzom i poddać się odpowiednim procedurom, w celu ograniczenia zakażenia.
	Należy stosować środki ochrony układu oddechowego przy pracy w obecności pyłów, gazów i aerozoli (głównie podczas sprzątania, zwłaszcza przy pracy na fermach drobiu).
	Należy nauczyć pracowników sposobów rozpoznawania i unikania napaści oraz technik obronnych w przypadku ataku.
	Należy spożywać posiłek w miejscu do tego przeznaczonym po zmianie odzieży roboczej i dokładnym umyciu rąk i twarzy.
	Należy stosować bezpieczne metody podnoszenia i przenoszenia ciężkich lub nieporęcznych ładunków oraz stosować urządzenia mechaniczne ułatwiające podnoszenie i przenoszenie.
	Należy sprawdzić stan techniczny urządzeń elektrycznych przed pracą oraz zlecać uprawnionemu pracownikowi naprawę ewentualnych uszkodzeń i okresowy przegląd urządzeń. wszelkie usterki należy zgłaszać przełożonemu w celu usunięcia usterki. W przypadku hodowli zwierząt egzotycznych, jadowitych należy zaopatrzyć się w odpowiednie surowice, oraz przeszkolić pracujący personel o jadowitości zwierząt oraz z udzielania pierwszej pomocy należy często myć ręce, najlepiej mydłem antybakteryjnym, zwłaszcza w kontakcie z chorymi zwierzętami.

Synonimy
Definicja i/lub opis zawodu	Hodowca zwierząt wykonuje następujące czynności związane z chowem zwierząt: karmi i poi zwierzęta w określonych porach. Czyści i dezynfekuje klatki, kojce, zagrody i podwórza. Dokonuje sterylizacji sprzętu laboratoryjnego i narzędzi chirurgicznych. Obserwuje zwierzęta pod kątem objawów choroby, rui i leczy je zgodnie z zaleceniami. Wyprowadza na pastwisko, przenosi zwierzęta do innych pomieszczeń, reguluje temperaturę i wilgotność w pomieszczeniach dla zwierząt. Zgodnie z zaleceniami rejestruje informacje dotyczące genealogii, diety, wagi, zastosowanych leków, dawek pokarmowych i numeru rejestracyjnego. Znieczula, szczepi, kąpie, przycina sierść i oporządza zwierzęta. Naprawia klatki, kojce, zagrody i ogrodzone podwórza oraz wybiegi. Może dokonywać uboju i zdejmować skórę takich zwierząt, jak lisy, króliki, cielęta, owce itp. Soli, pakuje, sprzedaje surowe skóry.
Zawody pokrewne	Hodowca bydła, koni, kóz, owiec, królików mięsnych, trzody chlewnej, zwierząt futerkowych, inwentarza mieszanego, producent drobiu, hodowca ptaków, zwierząt domowych, laboratoryjnych, inseminator, masztelarz, koniuszy, opiekun zwierząt w cyrku, opiekun zwierząt w rezerwacie, zwierząt w ZOO, robotnik hodowli zwierząt, robotnik w wylęgarni, strzygacz owiec, pasterz, trener koni wyścigowych, sportowych, treser psów, lekarz weterynarii, zootechnik.
Wykonywane czynności	Badanie (zwierząt), budowanie (ogrodzeń i szop itd.), czesanie, czyszczenie, czyszczenie pomieszczeń, ćwiczenie (trenowanie i szkolenie), dezynfekowanie, dojenie, dosiadanie, dozorowanie, etykietowanie, golenie, gromadzenie zapasów, hodowanie, identyfikowanie, izolowanie, karmienie, kąpanie, kładzenie ściółki, kontrolowanie (sprawdzanie), kupowanie i sprzedawanie, ładowanie i rozładowywanie, łapanie (w siatkę), mielenie paszy oraz karmy, mierzenie, mieszanie karmy, mycie, naprawianie, natłuszczanie, noszenie karmy i zwierząt, obrządzanie, obserwowanie, obsługiwanie (urządzeń), odymianie, opatrywanie, oswajanie, podawanie leków, podawanie paszy, poddawanie kwarantannie, podkuwanie, pojenie, pomaganie np. przy porodach, popędzanie, prezentowanie na wystawach, prowadzenie (kierowanie), przechowywanie, przewożenie drogą lądową lub morską, przygotowywanie paszy, rejestrowanie np. miotów, rozdzielanie, rozprowadzanie sztuk hodowlanych, segregowanie, siodłanie, sortowanie, spryskiwanie, sterylizowanie, strzeżenie, strzyżenie, szczepienie, szczotkowanie, sztuczne zapładnianie, transportowanie, trenowanie (np. psów i koni policyjnych), tuczenie, ubijanie, udomowianie (zwierząt), udzielanie pomocy, ujeżdżanie (np. konia) zaganianie (spędzanie), umieszczanie w boksach oraz stanowiskach, uspokajanie, ważenie, wiązanie, wstrzykiwanie, wybieranie, wypasanie, wyprowadzanie (psów), zakładanie uzdy, zamykanie (np. w pomieszczeniu i w zagrodzie), zamykanie w klatce, zaprzęganie, zarządzanie, zbieranie (opłat oraz darowizn itd.), zbieranie odpadów, zdejmowanie skóry, zgłaszanie, znakowanie, zwalczanie (np. szkodników).
Podstawowy stosowany sprzęt	Rodzaj sprzętu zależy od rodzaju hodowanego zwierzęcia oraz rodzaju obiektu, w którym się znajduje. Do sprzętu ogólnego najczęściej stosowanego należy sprzęt do czyszczenia, dezynfekcji, spryskiwania lub sterylizowania, narzędzia gospodarskie, klatki, sprzęt służący do krępowania zwierząt, sprzęt udojowy, sprzęt budowlany i stolarski, sprzęt do golenia i strzyżenia, obcinania i obrządzania, sprzęt do pakowania i umieszczania w klatkach, w tym liny, pasy, uprząż, łańcuchy, itd. sprzęt do znakowania, narzędzia i maszyny do ładowania, sprzęt do transportowania, ogrodzenie elektryczne (np. pastuch elektryczny), itd.
Miejsca/obszary, gdzie zawód występuje powszechnie	Farmy i zagrody zwierzęce, gospodarstwa indywidualne, stadniny, laboratoria biologiczne, farmaceutyczne i medyczne, schroniska dla zwierząt, gospodarstwa rybne, farmy zwierząt futerkowych, sklepy z artykułami dla zwierząt, zwierzętarnie na wyższych uczelniach, szpitale dla zwierząt, ogrody zoologiczne.

Uwagi	Przypadki wystąpienia choroby wściekłych krów oraz pryszczycy w Wielkiej Brytanii oraz w innych państwach Unii Europejskiej, wywołały panikę wśród ludności i w jej wyniku rozmaite ograniczenia importu mięsa z Wielkiej Brytanii. Hodowcy muszą mieć świadomość potencjalnego zagrożenia wystąpienia tych chorób u ich zwierząt oraz wystąpienia chorób odzwierzęcych. Należy zwracać szczególną uwagę na zagrożenia występujące w hodowli zwierząt, zwłaszcza choroby zakaźne niebezpieczne dla ludzi: pryszczyca bse wywołujące u ludzi chorobę creutzfeldta-jacoba wścieklizna ptasia i świńska grypa robaczyce włośnice
Piśmiennictwo	Rozporządzenie MPiPS z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (t.j. Dz. U z 2003 r., Nr 169, poz. 1650 z póź.zm); Rozporządzenie MZiOS z 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy. (Dz. U. Nr 69, poz.332 z póź.zm); Rozporządzenie MPiP S z dnia 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych (Dz. U. Nr 26, poz. 313 z późn.zm.) Rozporządzenie RM z 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz. U. Nr 114, poz. 545 z póź.zm) ROZPORZĄDZENIE MPiPS z dnia 27 kwietnia 2010 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz. U. Nr.82, poz. 537); Informator - "Środki ochrony indywidualnej". INFOCHRON. Warszawa. CIOP 2000. "Zagrożenia biologiczne w rolnictwie". - praca zbiorowa pod red. prof. dr hab. Jacka Dutkiewicza IMW Lublin. 1998. "Zagrożenia fizyczne w rolnictwie". – praca zbiorowa pod red. dr Leszka Soleckiego IMW Lublin. 1999. Rozporządzenie ministra zdrowia z dnia 17 października 2007 r. w sprawie rodzaju biologicznych czynników chorobotwórczych podlegających zgłoszeniu, wzorów formularzy zgłoszeń dodatnich wyników badań laboratoryjnych w kierunku biologicznych czynników chorobotwórczych, okoliczności dokonywania zgłoszeń oraz trybu ich przekazywania Rozporządzenie ministra zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki, ze zm. Rozporządzenie ministra gospodarki z dnia 30 października 2002 w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy, ze zm. Rozporządzenie ministra rolnictwa i rozwoju wsi z dnia 24 czerwca 2002 w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy stosowaniu i magazynowaniu środków ochrony roślin oraz nawozów mineralnych i organiczno-mineralnych, ze zm. Rozporządzenie ministra rolnictwa i rozwoju wsi z dnia 28 września 2001 w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze zwierząt gospodarskich, ze zm. Bezpieczeństwo i higiena pracy w zakładach opieki zdrowotnej, halina wojciechowska-piskorska, leszka szkuza, oddk gdańsk 2002.